اجل اعتباری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مقصود از
اجل اعتباری سرآمد زمانی و مدّت معینی است که به واسطه قرارداد، برای امور اعتباری حاصل میشود. خواه بهصورت قوانینی باشد که از سوی
شارع وضع میشود. مانند
عدّه طلاق و
وفات، و خواه از ناحیه انسانها وضع شده و
شارع مقدس آن را
جایز شمرده باشد. مانند اجل
دَین.
یکی از موارد اجل اعتباری، تعیین سرآمد معیّن برای
دین است که براساس
آیه ۲۸۲
سوره بقره مورد تایید و امضای
شارع مقدّس قرار گرفته است.
تعیین اجل در
عقد اجاره (اعمّ از اجیر کردن شخصی برای انجام کاری یا اجاره شیئ خاص مانند خانه یا منافعی از شیء معیّن دیگر) نیز براساس آیات
قرآن و عموم
روایت «المؤمنون عند شروطهم»
جایز است که نمونه آن در قرآن کریم اجیر شدن
موسی (علیهالسّلام) برای
حضرت شعیب به مدّت ۸ یا ۱۰ سال در برابر
ازدواج با یکی از دختران او است.
مورد دیگر اجل اعتباری، اجل
طلاق است که در آیات قرآن کریم از آن با تعبیر «اجل»
و در متون فقهی با تعبیر «عدّه» یادشده است و آن، مدّت زمانی است که زن
مطلقه پس از
اجرای طلاق، حقّ
ازدواج با دیگری را تا پایان آن ندارد. طول این مدّت براساس آیه ۲۲۸ بقره «سه بار پاک شدن» و برای
زنان یائسه (درصورتی که احتمال میدهند باردار باشند) سه ماه و برای زنان باردار تا پایان
وضع حمل است.
از دیگر موارد اجل اعتباری در قرآن کریم، اجل یا
عده وفات است. از آنجا که پس از وفات شوهر، ازدواج فوری زن با مردی دیگر، با
محبت و
دوستی و حفظ احترام شوهر پیشین سازگار نیست و از سویی سبب جریحهدار شدن عواطف بستگان متوفّا میشود، قرآن کریم، ازدواج مجدّد زنان را به نگهداشتن عدّه مشروط میکند که مدّت آن ۴ ماه و ۱۰ روز تعیین شده است.
از سوی دیگر، خداوند با
تشریع این حکم به مبارزه با برخی عقاید خرافی که مخالف ازدواج مجدّد زنان شوهر مرده است، برخاسته و پس از گذشت این مدّت، هیچ منعی برای ازدواج شایسته آنان نمیبیند.
از دیگر موارد اجل اعتباری، مفاد آیه ۳۲ـ۳۳
سوره حج است: «ومن یعظم شعـائر اللّه فانّها من تقوی القلوب• لکم فیها منـفع الی اجل مسمّی ثمّ محلّها الی البیت العتیق» که براساس آن اجل و سرآمدِ استفاده از «منافع مناسک حج»
مانند
تجارت و... (درصورتی که مقصود از شعائر، «
مناسک حج» باشد) یا پایان بهرهگیری از «منافع شتران قربانی»
مانند استفاده از شیر آنها و سوار شدن بر پشت آنها، (درصورتی که مقصود از شعائر «شتران قربانی» باشد) زمان رسیدن به
خانه کعبه تعیین شده است.
پژوهشگاه فرهنگ ومعارف اسلامی، دانشنامه موضوعی قرآن، برگرفته از مقاله «اجل»، تاریخ بازیابی ۹۸/۵/۹.
