اجزای مأمور به امر اضطراری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِجزای
مأمورٌ به
امر اضطراری به کفایت عمل مطابق
امر اضطراری، بعد از رفع
اضطرار اطلاق می‌شود.
اجزای
مأمورٌ به امر اضطراری ، به معنای کفایت
انجام مأمورٌ به
امر اضطراری (
امر واقعی ثانوی ) از
انجام دوباره آن پس از رفع اضطرار است؛ برای مثال، کسی که به علت نداشتن
آب برای
وضو ،
نماز خود را با
تیمم می‌خواند، پس از دست یابی به آب، لازم نیست نمازی را که با تیمم خوانده،
اعاده یا
قضا نماید به بیان دیگر،
انجام وظیفه طبق
امر اضطراری در حالت اضطرار، مکلف را از
انجام دوباره آن طبق
امر اختیاری اولی پس از زوال حالت اضطرار بی‌نیاز می‌کند.
به طور کلی دو نوع
تکلیف متوجه مکلفان است:
۱. تکلیف در حالت
اختیار و تمکن؛
۲. تکلیف در حالت اضطرار و عدم تمکن.
مانند این‌که
شارع بگوید: نماز را در حالت اختیار و دست رسی به آب، با وضو و در حالت اضطرار یا نداشتن آب، با تیمم بخوان.
علماء درباره
اجزا و یا عدم اجزای مورد دوم در دو مقام اثبات و ثبوت بحث نموده‌اند.
اما در مقام ثبوت، چند صورت متصور است:
۱.
انجام مأمورٌ به
امر اضطراری، سبب دست یابی مکلف به تمام
مصلحت واقع می‌گردد؛ در این صورت، علما قائل به اجزا شده‌اند؛
۲.
انجام مأمورٌ به
امر اضطراری، سبب دست یابی
مکلف به تمام مصلحتِ واقع نمی‌گردد، که این خود به دو قسم تقسیم می‌شود:
الف. بخشی از مصلحت که نصیب مکلف نگردیده است، قابل جبران نبوده و دست یابی به آن ممکن نیست؛ در این صورت نیز علما قائل به اجزا شده‌اند؛
ب. مقدار مصلحت فوت شده قابل جبران است؛ در این فرض نیز یا تدارک مصلحت باقی‌مانده
واجب است، که در این صورت، علما به عدم اجزا معتقد هستند، و یا
استحباب دارد، که در این مورد، به اجزا معتقد می‌باشند.
اما در مقام اثبات، علما به سبب
اطلاق ادله، به اجزا معتقد شده‌اند و در صورت
شک در اطلاق ادله نیز با تمسک به
اصل برائت ، به عدم لزوم
انجام دوباره آن
حکم داده‌اند.
فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۸۳، برگرفته از مقاله «اجزای مأموربه امر اضطراری».
