ابوالحسن علی بن احمد بوشنجی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بوشَنجی، ابوالحسن علی بن احمد، از صوفیان و جوانمردان
خراسان در نیمه اول
قرن چهارم، از مردم بوشنج از توابع
هرات می‌باشد.
وی را نباید با ابوالحسن عبدالرحمان بن محمد بن مظفر داودی بوشنجی (متوفی ۴۶۷) که
فقیه بوده و در بوشنج درگذشته است، اشتباه کرد.
از
تاریخ تولد او اطلاع دقیقی نداریم ولی از آن‌جا که گفته‌اند در جوانی،
ابوعثمان حیری (متوفی ۲۹۸) را دیده است.
، باید در اواسط نیمه دوم قرن سوم متولد شده باشد. به سال ۲۹۷ به
نیشابور رفت.
در آن‌جا روزگاری چند مرید ابوعثمان حیری بود.
پس از فوت ابوعثمان به
بغداد رفت و در زمره مریدان
ابومحمد جُریری (متوفی ۳۱۲ یا ۳۱۴) و ابن عطا (متوفی ۳۰۹) در آمد و با
ابوبکر شبلی (متوفی ۳۳۴)
مصاحبت داشت. سپس به
دمشق رفت و در آن‌جا مرید
ابوعمرو دمشقی (متوفی ۳۲۰) و
طاهر مقدسی شد.
پس از آن، به بوشنج بازگشت. گفته‌اند که در آن‌جا زندیقش خواندند.
در ۳۴۰ به نیشابور رفت و تا پایان
عمر در همان‌جا سکونت گزید.
در نیشابور برای او دارالتصوفی بنا کردند
و شاگردان و مریدان بسیاری یافت.
از داستانهایی که درباره او نقل می‌کنند چنین برمی‌آید که از مشایخ مشهور نیشابور به شمار می‌آمده است.
وی در پایان عمر
عزلت گزید و سرانجام در ۳۴۸
یا ۳۴۷
وفات یافت و در محله فَز در کنار
قبر حمدون قصار و
ابوعلی ثقفی به
خاک سپرده شد.
بوشنجی
شافعی مذهب بود
و از
ابوجعفر شامی،
حسین بن ادریس انصاری هروی و دیگران
حدیث شنیده بود.
ابوعبدالرحمان سلمی او را محدّث دانسته و حدیثی
مسند از او نقل کرده است،
اما به نقل از
حاکم نیشابوری، نویسنده
تاریخ نیشابور، که ظاهراً قدیمترین گزارش احوال بوشنجی از اوست، گفته‌اند که او محدث نبوده و تنها یک
حدیث مسند نقل کرده است.
حاکم، بوشنجی را در نیشابور دیده بود و گویا خود از مریدان او بوده است.
بوشنجی در پاسخ سؤالات مریدان و در توضیح اصطلاحاتی چون
توحید،
تصوف،
محبّت،
فتوت،
مروّت و
طریقت سخنان کوتاه پرمغزی گفته است. این سخنان و همچنین حکایاتی که از بوشنجی نقل کرده‌اند از منابعی است که ما را با طریق فتوت و آداب آن آشنا می‌کند.
برخی از این سخنان در کتابهای
صوفیه تا قرون متمادی نقل شده است؛ از جمله این سخن که درباره
تصوف گفته است: «امروز نامی است بی حقیقت، پیش از این حقیقتی بود بی نام».
(۱) ابن تغری بردی، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهرة، مصر ۱۹۳۲.
(۲) ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج ۴۱، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۷/۱۹۹۶.
(۳) ابن ملقن، طبقات الاولیاء، چاپ نورالدین شریبه، مصر ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
(۴) احمد بن عبدالله ابونعیم، حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء، ج ۱۰، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
(۵) عبدالرحیم بن حسن اسنوی، طبقات الشافعیة، بغداد ۱۳۹۰.
(۶) عبدالله بن محمد انصاری، طبقات الصوفیه، به تصحیح و حواشی عبدالحی حبیبی قندهاری، چاپ حسین آهی، تهران ۱۳۶۲ ش.
(۷) عبدالرحمان بن احمد جامی، نفحات الانس من حضرات القدس، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ ش.
(۸) محمد بن عبدالله حاکم نیشابوری، تاریخ نیشابور، ترجمة محمدبن حسین خلیفة نیشابوری، چاپ محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران ۱۳۷۵ ش.
(۹) راسلة مزارات هرات، تصحیح و حواشی فکری سلجوقی، کابل ۱۹۶۷.
(۱۰) عبدالوهاب بن علی سبکی، طبقات الشافعیة الکبری، چاپ محمود محمد طناحی و عبدالفتاح محمد علو، قاهره ۱۹۶۴ـ۱۹۷۶.
(۱۱) محمد بن حسین سلمی، طبقات الصوفیة، چاپ نورالدین شریبه، قاهره ۱۳۸۹/۱۹۶۹.
(۱۲) عبدالوهاب بن احمد شعرانی، الطبقات الکبری، مصر ۱۳۴۳/۱۹۲۵.
(۱۳) ابراهیم بن محمد صریفینی، تاریخ نیشابور: المنتخب من السیاق، چاپ محمد کاظم محمودی، قم ۱۳۶۲ ش.
(۱۴) محمد بن ابراهیم عطار، تذکرة الاولیاء، چاپ محمد استعلامی، تهران ۱۳۶۰ ش.
(۱۵) علی بن عثمان هجویری، کشف المحجوب، چاپ و ژوکوفسکی، تهران ۱۳۷۱ ش.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «علی بن احمد بوشنجی »، شماره۲۰۷۸.
