• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابوالحسن ثابت بن اسلم حلبی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


ثابت بن اسلم حلبی، فقیه و نحوی و قاری شیعی اهل حلب است.



کنیه اش ابوالحسن و از شاگردان بر جسته ابوالصّلاح حلبی (متوفی ۴۴۷) بود و پس از او تصدی کارهایش را بر عهده گرفت.
[۱] محمدبن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۱۷۶، ج ۱۸، چاپ شعیب ارنوؤط و محمدنعیم عرقسوسی، بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
[۲] ابن حجر عسقلانی، لسان المیزان، ج۲، ص۷۵، حیدرآباد دکن ۱۳۲۹ـ۱۳۳۱، چاپ افست بیروت ۱۳۹۰/۱۹۷۱.

ثابت سرپرست کتابخانه ای از موقوفات سیف الدوله حمدانی (حک: ۳۳۳ـ۳۵۶) در حلب بود.
[۳] حوادث و وفیات ۴۴۱ـ۴۶۰ ه، ص ۴۹۹، محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۴۴۱ـ۴۶۰ ه، بیروت ۱۴۱۴/ ۱۹۹۴.

در قرن ششم، منتجب الدین رازی
[۴] علی بن عبیداللّه منتجب الدین رازی، فهرست اسماء علماء الشیعة و مصنفیهم، ج۱، ص۳۵، چاپ عبدالعزیز طباطبائی، بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
از ثابت بن احمدبن عبدالوهاب حلبی فقیه یاد کرده است که شاگرد ابوالصّلاح حلبی بوده؛ اما آقابزرگ طهرانی
[۵] آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ج۴، ص۲۲۶.
او را کسی جز ثابت بن اسلم و متأخر از او دانسته است.


از تألیفات ثابت، کتابی ذکر شده است در اثبات این‌که قرائت عاصم بن ابی النَّجود (متوفی ۱۲۷) منطبق با قرائت قریش بوده است.
[۶] حوادث و وفیات ۴۴۱ـ۴۶۰ ه، ص ۴۹۹، محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۴۴۱ـ۴۶۰ ه، بیروت ۱۴۱۴/ ۱۹۹۴.
[۷] آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ج۴، ص۲۲۶.

اثر دیگر ثابت، ابتداء دعوة العبیدیین و کشف عُوارهم است
[۸] آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ج۱، ص۶۰.
و در آن گزارشی از دعوت اسماعیلیان آورده و به نقد آرای آنان پرداخته است.
[۹] محمدبن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۱۷۶، ج ۱۸، چاپ شعیب ارنوؤط و محمدنعیم عرقسوسی، بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
[۱۰] حوادث و وفیات ۴۴۱ـ۴۶۰ ه، ص ۴۹۹، محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۴۴۱ـ۴۶۰ ه، بیروت ۱۴۱۴/ ۱۹۹۴.

اسماعیلیان معتقد بودند که او با نوشتن این کتاب مذهب آنان را به نابودی کشانده است،
[۱۱] حوادث و وفیات ۴۴۱ـ۴۶۰ ه، ص ۴۹۹، محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۴۴۱ـ۴۶۰ ه، بیروت ۱۴۱۴/ ۱۹۹۴.
[۱۲] صفدی، ج۱۰، ص۴۷۰.
ازاین رو به دستور مستنصر ، خلیفه فاطمی (حک: ۴۲۷ـ۴۸۷)، او را دستگیر کردند، به مصر بردند و به دار آویختند
[۱۳] محمدبن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۱۷۶، ج ۱۸، چاپ شعیب ارنوؤط و محمدنعیم عرقسوسی، بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
[۱۴] حوادث و وفیات ۴۴۱ـ۴۶۰ ه، ص ۴۹۹، محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۴۴۱ـ۴۶۰ ه، بیروت ۱۴۱۴/ ۱۹۹۴.
و کتابخانه حلب را که در آن زمان دارای ده‌ها هزار جلد کتاب بود، آتش زدند.
[۱۵] محمدبن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۱۷۶، ج ۱۸، چاپ شعیب ارنوؤط و محمدنعیم عرقسوسی، بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
[۱۶] حوادث و وفیات ۴۴۱ـ۴۶۰ ه، ص ۴۹۹، محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۴۴۱ـ۴۶۰ ه، بیروت ۱۴۱۴/ ۱۹۹۴.

در مورد آثار دیگر او و یا نسخ خطی یا چاپی آثار مذکور اطلاعی در دست نیست.


تاریخ ذهبی که قدیم ‌ترین منبع درباره ثابت بن اسلم است، تاریخ قتل او را حدود سال ۴۶۰ ذکر کرده است
[۱۷] حوادث و وفیات ۴۴۱ـ۴۶۰ ه، ص ۴۹۹، محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۴۴۱ـ۴۶۰ ه، بیروت ۱۴۱۴/ ۱۹۹۴.
و تراجم دیگر به اتفاق، نیز همان تاریخ را ضبط کرده اند.
[۱۸] صفدی، ج۱۰، ص۴۷۰.
[۱۹] ابن حجر عسقلانی، لسان المیزان، ج۲، ص۷۵، حیدرآباد دکن ۱۳۲۹ـ۱۳۳۱، چاپ افست بیروت ۱۳۹۰/۱۹۷۱.



(۱) آقابزرگ طهرانی، الذریعه.
(۲) ابن حجر عسقلانی، لسان المیزان، حیدرآباد دکن ۱۳۲۹ـ۱۳۳۱، چاپ افست بیروت ۱۳۹۰/۱۹۷۱.
(۳) محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۴۴۱ـ۴۶۰ ه، بیروت ۱۴۱۴/ ۱۹۹۴.
(۴) محمدبن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج ۱۸، چاپ شعیب ارنوؤط و محمدنعیم عرقسوسی، بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
(۵) صفدی.
(۶) علی بن عبیداللّه منتجب الدین رازی، فهرست اسماء علماء الشیعة و مصنفیهم، چاپ عبدالعزیز طباطبائی، بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶؛

 
۱. ↑ محمدبن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۱۷۶، ج ۱۸، چاپ شعیب ارنوؤط و محمدنعیم عرقسوسی، بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
۲. ↑ ابن حجر عسقلانی، لسان المیزان، ج۲، ص۷۵، حیدرآباد دکن ۱۳۲۹ـ۱۳۳۱، چاپ افست بیروت ۱۳۹۰/۱۹۷۱.
۳. ↑ حوادث و وفیات ۴۴۱ـ۴۶۰ ه، ص ۴۹۹، محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۴۴۱ـ۴۶۰ ه، بیروت ۱۴۱۴/ ۱۹۹۴.
۴. ↑ علی بن عبیداللّه منتجب الدین رازی، فهرست اسماء علماء الشیعة و مصنفیهم، ج۱، ص۳۵، چاپ عبدالعزیز طباطبائی، بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
۵. ↑ آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ج۴، ص۲۲۶.
۶. ↑ حوادث و وفیات ۴۴۱ـ۴۶۰ ه، ص ۴۹۹، محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۴۴۱ـ۴۶۰ ه، بیروت ۱۴۱۴/ ۱۹۹۴.
۷. ↑ آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ج۴، ص۲۲۶.
۸. ↑ آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ج۱، ص۶۰.
۹. ↑ محمدبن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۱۷۶، ج ۱۸، چاپ شعیب ارنوؤط و محمدنعیم عرقسوسی، بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
۱۰. ↑ حوادث و وفیات ۴۴۱ـ۴۶۰ ه، ص ۴۹۹، محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۴۴۱ـ۴۶۰ ه، بیروت ۱۴۱۴/ ۱۹۹۴.
۱۱. ↑ حوادث و وفیات ۴۴۱ـ۴۶۰ ه، ص ۴۹۹، محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۴۴۱ـ۴۶۰ ه، بیروت ۱۴۱۴/ ۱۹۹۴.
۱۲. ↑ صفدی، ج۱۰، ص۴۷۰.
۱۳. ↑ محمدبن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۱۷۶، ج ۱۸، چاپ شعیب ارنوؤط و محمدنعیم عرقسوسی، بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
۱۴. ↑ حوادث و وفیات ۴۴۱ـ۴۶۰ ه، ص ۴۹۹، محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۴۴۱ـ۴۶۰ ه، بیروت ۱۴۱۴/ ۱۹۹۴.
۱۵. ↑ محمدبن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۱۷۶، ج ۱۸، چاپ شعیب ارنوؤط و محمدنعیم عرقسوسی، بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
۱۶. ↑ حوادث و وفیات ۴۴۱ـ۴۶۰ ه، ص ۴۹۹، محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۴۴۱ـ۴۶۰ ه، بیروت ۱۴۱۴/ ۱۹۹۴.
۱۷. ↑ حوادث و وفیات ۴۴۱ـ۴۶۰ ه، ص ۴۹۹، محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۴۴۱ـ۴۶۰ ه، بیروت ۱۴۱۴/ ۱۹۹۴.
۱۸. ↑ صفدی، ج۱۰، ص۴۷۰.
۱۹. ↑ ابن حجر عسقلانی، لسان المیزان، ج۲، ص۷۵، حیدرآباد دکن ۱۳۲۹ـ۱۳۳۱، چاپ افست بیروت ۱۳۹۰/۱۹۷۱.


دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «ثابت بن اسلم حلبی»، شماره۴۲۰۶.    


رده‌های این صفحه : تراجم | علمای شیعه | علمای قرن پنجم | فقهای شیعه
جعبه ابزار