ابن‌عراقی ابوزرعه ولی‌الدین احمد بن عبدالرحیم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِبْن‌ِعِراقی، ابوزرعه ولی‌الدین احمد بن عبدالرحیم (۳
ذیحجه ۷۶۲-۲۷
شعبان ۸۲۶ق/۴ اکتبر ۱۳۶۱-۶ اوت ۱۴۲۳م)، فقیه و
قاضی شافعی مصری بود.
پدرش عالم
مشهور حدیث ، حافظ زین‌الدین عراقی است.ابن‌عراقی در
قاهره متولد شد
و در ۳ سالگی همراه پدر به
دمشق رفت.
پدر از کودکی مشوق او در تحصیل
علم بود و او را در دمشق در مجالس درس شاگردان
فخرالدین ابن بخاری و
فخرالدین ابن عساکر و دیگر محدثان شرکت داد و پس از چندی به قاهره بازگرداند.
آنگاه ابن‌عراقی به
حفظ قرآن پرداخت.
در ۷۸۰ق بار دیگر به دمشق رفت و نزد طبقه جدیدی از محدثان حدیث شنید.در عین حال از فراگیری سایر علوم نیز غافل نبود.ابن‌عراقی در زادگاهش قاهره و نیز در دمشق،
بیت‌المقدس ،
مکه و
مدینه نزد بزرگان زمان چون سراج‌الدین بلقینی، جمال‌الدین اسنوی، برهان‌الدین ابن جماعه، ابن‌ملقن، جمال‌الدین ابن نباته و ابوالبقاء سبکی،
فقه ، حدیث و دیگر دانش‌ها را فراگرفت.
پس از درگذشت پدر مشاغل او را عهده‌دار شد و در جامع طولونی و مدارس دیگر
تدریس فقه و
حدیث را آغاز کرد و بعد از درگذشت همام‌الدین، شیخ مدرسه جمالیه، به جانشینی او برگزیده شد.در
دهه ۹۰ به نیابت
قاضی عمادالدین کرکی منصوب گردید و مدت ۲۰
سال در این مقام باقی ماند.در ۸۲۳ق برای به جای آوردن
مناسبک حج به مکه رفت و در حرمین به تدریس پرداخت.پس از وفات قاضی جلال‌الدین بلقینی (۸۲۴ق) از سوی ملک ظاهر به قاضی القضاتی برگزیده شد.
اما یک
سال و اندی بعد در اثر دشمنی برخی دولتمردان از این مقام برکنار شد و کمتر از یک
سال بعد درگذشت.پیکر او را کنار پدرش به خاک سپردند.
متعددی برای ابن‌عراقی ذکر شده است.
۱.ذیل الکاشف ذهبی، به کوشش بوران صناوی، بیروت، ۱۹۸۶م؛
۲.شرح الصدر فی ذکر لیلة القدر، که در ۱۳۴۳ق ضمن مجموعه‌ای در
قاهره به چاپ رسیده است.
۱.الامالی، نسخه‌هایی از این اثر در کتابخانه‌های بانکیپور موجود است؛
۲.تحریر الفتاوی علی التنبیه و المنهاج و الحاوی، از این اثر نسخه‌هایی در کتابخانه‌های ملی
و ازهریه
یافت می‌شود.نسخه اخیر در ۸۵۵ق کتابت شده است؛
۳.ذیل علی ذیل العبر ذهبی، نسخه‌ای از این اثر که ذیلی است بر تذییل
پدر مؤلف بر ذیل العبر ذهبی، در کتابخانه کوپریلی
موجود است؛
۴.المستفاد من مبهمات المتن و الاسناد، نسخه‌هایی از این اثر در کتابخانه‌های مرعشی
و برلین نگهداری می‌شود؛
۵.المعین علی ارجوزة ابن یاسمین، که شرحی است بر منظومه ابن‌یاسمین در
جبر و
مقابله و نسخه‌هایی از آن در کتابخانه‌های اوقاف
بغداد ،
ظاهریه
و برلین وجود دارد؛
۶.النظم الوهّاج‌ّ فی نظم المنهاج، این اثر که بنا به تصریح مؤلف در ۷۸۸ق تألیف شده، شرحی است بر نظم منهاج الاصول از پدرش و نسخه‌ای از آن در کتابخانه مجلس شورا
نگهداری می‌شود.نسخه‌هایی از دیگر تألیفات وی نیز در برخی از کتابخانه‌های جهان موجود است.آثار دیگری نیز از وی یاد شده که نسخه‌ای از آن‌ها در دست نیست.
(۱) ابن‌تغری بردی، یوسف، المنهل الصافی، به کوشش احمد یوسف نجاتی، قاهره، ۱۳۷۵ق/۱۹۵۶م.
(۲) ابن‌حجر، احمد بن علی، انباء الغمر
بابناء العمر، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۵ق/۱۹۷۵م.
(۳) ابن
فهد، محمد، «لحظ الالحاظ»، ذیل تذکرة الحفاظ ذهبی، حیدرآباد دکن، ۱۴۰۰ق/۱۹۸۰م.
(۴) ازهریه، فهرست.
(۵) داوودی، محمد، طبقات المفسرین، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
(۶) سخاوی، محمد، الضوء اللامع، قاهره، ۱۳۵۳ق.
(۷) شورا، خطی.
(۸) طلس، محمد اسعد، الکشاف عن مخطوطات خزائن کتب لاوقاف، بغداد، ۱۳۷۲ق/۱۹۵۳م.
(۹) ظاهریه، خطی (ریاضیات).
(۱۰) کوپریلی، خطی.
(۱۱) مرعشی، خطی.
(۱۲) ملی، خطی؛
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن‌عراقی»، ج۴، ص۱۵۰۳.
