ابن‌عات ابوعمر احمد بن هارون نفزی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِبْن‌ِ عات، ابوعمر، احمد بن هارون بن احمد جعفر بن عات نَفْزی (۵۴۲ -۶۰۹ق/۱۱۴۷-۱۲۱۲م)،
فقیه مالکی ،
محدث ، ادیب و مورخ اندلسی است.
او در روز جمعه۵ شوال در نَفْزَه از شهرهای اندلس متولد شد. مقدمات علوم را نزد پدر و اساتید دیگر آموخت. در جوانی به مصر رفت و پس از آن
حج گزارد، در
مکه نزد استادانی
حدیث آموخت و از چند تن از آنان
اجازه روایت گرفت و در
فقه و حدیث و
ادب و
تاریخ به درجه‌ای رفیع رسید. وی در پایان عمر برای
جهاد به زادگاه خویش بازگشت و در جنگ میان مسیحیان و مسلمانان در اندلس که به «واقعه عقاب» معروف است، ناپدید شد.
معلمان او افزون بر پدرش، ابوالحسن بن محمد بن هذیل، ابوعبدالله ابن سَعاده، ابوبکر ابن بَیْبَش، ابوعبدالله ابن عبدالرحیم، ابوالحسن ابن عبدالعزیز حافظ، ابوطاهر سلفی، ابوعبدالله ابن حَضْرمی، ابوطاهر عوف و ابوطاهر ابن عثمانی بوده‌اند.
بسیاری از شیوخ محدثان از او حدیث نقل کرده‌اند، مانند احمد بن محمد وهب بکری از اهالی شاطبه،
ابوالحسن ابن قطان، ابوالحسن صاعد، ابوالخطاب ابن واحب، ابوالعباس ابن سید الناس، ابومحمد عبدالرحمان بن برطله، ابوبکر ابن مسدی و جمعی دیگراز بزرگان محدثان.
وی در سلامت نفس و گفتار نیکو و حسن روایت و درایت، زبانزد خاص و عام بود.
ابن عات مردی زاهد و متعبد بود، خرمای خشکیده می‌خورد و لباس خشن می‌پوشید. وی نثری پخته و روان داشت و
شعر نیکو می‌گفت.
حافظ احادیث بسیار بود و متن کامل آنها را با ذکر سلسله روات نقل می‌کرد.
۱.
طرر ابی هارون (در
فقه ). نسخه‌ای از این کتاب به شماره ۱۵۱۵ در کتابخانه عمومی رباط موجود است؛
۲.
النُزهة فی التعریف بشیوخ الوجهه، در ترجمه احوال استادان و مشایخ خود و برخی از صالحان آن روزگار؛
۳.
ریحانة النفس و راحة الانفس فی ذکر شیوخ الاندلس . یا
ریحانة التنفس و راحة الانفس فی ذکر شیوخ الاندلس .
طبق گفته عمر فروخ، ابن عات کتابی در ذکر قاضیان شهر خودش شاطبه (و کتابی دیگر؟) در احوال قاضیان اندلس پرداخته بوده است.
(۱) ابن ابار، محمد، التکملة لکتاب الصله، قاهره، ۱۹۵۶م.
(۲) ابن فرحون، ابراهیم، الدیباج المذهب، قاهره، ۱۳۵۱ق.
(۳) سخاوی، محمد، الاعلان بالتوبیخ، به کوشش فرانتس روزنتال، بغداد، ۱۳۸۲ق/۱۹۶۳م.
(۴) علوش، ی و عبدالله رجراجی، فهرس المخطوطات العربیه، رباط، ۱۹۵۴م.
(۵) فروخ، عمر، تاریخ الادب العربی، بیروت، ۱۹۸۲م.
(۶) مقری تلمسانی، احمد، نفح الطیب، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۳۸۸ق/۱۹۶۸م.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن عات»، ج۴، ص۱۴۵۳.
