ابن‌خیرون ابومنصور محمد بن عبدالملک عطار
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِبْن‌ِ خَیْرون، ابو منصور محمد بن عبدالملک بن حسن بن ابراهیم عطار (رجب ۴۵۴-۱۶ رجب ۵۳۹/ ژوئیه ۱۰۶۲- ۱۲ ژانویه ۱۱۴۵)، مقری و محدث
شافعی بغداد است.
از جزئیات زندگی او اطلاعی نداریم، ولی ظاهراً در بغداد سکنی داشته است. خاندان وی یک خاندان شناخته شده بغدادی است، چنانکه پدرش عبدالملک، عمویش احمد، برادرش خیرون و برادرزاده‌اش مبارک همه از
رجال حدیث و
قرائت بوده‌اند.
ابن خیرون در بغداد درگذشت.
اهتمام او به
علم قرائت بوده
و این علم را از مشایخ سالخورده بغداد چون
جد مادرش ابوالبرکات عبدالملک بن احمد، عمویش ابوالفضل احمد بن حسن و عبدالسید بن عتاب فرا گرفته است.
از راویان او در قرائت می‌توان ابوالیمن زید بن حسن کندی، یحیی بن حسین اوانی و ابومحمد حسن بن عبیده را نام برد.
ابن خیرون دو اثر با نامهای المفتاح و الموضح در قرائات دهگانه تألیف کرده که در حال حاضر نسخه‌ای از آنها شناخته نیست، ولی عمده مطالب آنها در النشر ابن جزری منعکس شده است.
با توجه به اسنادی که ابن جزری ارائه کرده است می‌توان نتیجه گرفت گر چه ابن خیرون بغدادی بوده، ولی آثار او توسط شاگردش ابوالیمن کندی به
شام و از آن‌جا به وسیله ابن فارس به
مصر انتقال یافته است.
ابن خیرون بجز
قرائت ، در
حدیث نیز دستی داشته و افرادی چون
سمعانی ،
ابن جوزی و
ابن نقطه او را
توثیق کرده‌اند.
از مشایخ او در حدیث می‌توان از ابوبکر احمد بن علی خطیب بغدادی، ابوالغنائم عبدالصمد بن علی بن مأمون، ابومحمد عبدالله بن محمد صریفینی بن هزار مرد و ابوجعفر محمد بن احمد بن مسلمه
و از راویان او در این فن از
ابن عساکر دمشقی، ابوموسی مدینی،
ابن جوزی و
سمعانی نام برد. وی به
استماع برخی از کتب سلف پرداخته (به عنوان نمونه انساب قریش زبیر ابن بکار و
تاریخ بغداد )،
ولی اشاره‌ای مبنی بر تألیف ابن خیرون در
حدیث ، نشده است. ابن خیرون نظراتی در
جرح و تعدیل رجال حدیث داشته که مورد توجه و استفاده مؤلفان بعد از وی قرار گرفته است.
(۱) ابن جزری، محمد، تحبیر التیسیر، بیروت، دارالکتب العلمیة.
(۲) ابن جزری، محمد، غایة النهایة، به کوشش گ برگشترسر، قاهره، ۱۳۵۱ق/۱۹۳۲م.
(۳) ابن جزری، محمد، النشر، به کوشش علی محمد الضباع، قاهره، کتابخانة مصطفی محمد.
(۴) ابن جوزی، عبدالرحمان، المنتظم، حیدرآباد دکن، ۱۳۵۸ق.
(۵) ابن‌خلکان، وفیات.
(۶) ابن‌ماکولا، علی، الاکمال، حیدرآباددکن، ۱۳۹۲ق/ ۱۹۷۲م.
(۷) ابن نقطه، محمد، الاستدراک، نسخه عکسی موجود در کتابخانه مرکز.
(۸) ذهبی، محمد، سیر اعلام النبلاء، به کوشش شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۵م.
(۹) ذهبی، محمد، معرفة القراء الکبار، به کوشش محمد سید جادالحق، قاهره، ۱۳۸۷ق/ ۱۹۶۷م.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن خیرون»، ج۳، ص۱۱۸۱.
