ابن‌جمال علی بن ابی‌بکر انصاری خزرجی مکی شافعی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِبْن‌ِ جَمال، علی بن ابی بکر بن احمد انصاری خزرجی مکی شافعی (۱۰۰۲-۱۰۷۲ق/۱۵۹۴-۱۶۶۲م)، فقیه ، مقری و ریاضی‌دان است.
او در
مکه متولد شد و در ۴ سالگی با از دست دادن
پدر بی‌سرپرست ماند، ولی پس از مدتی تحت سرپرستی و تربیت شیخ ابوالفرج مزین قرار گرفت.
ابن جمال نزد شیخ عبدالرحمان بن ناصر اشعری قرائات مختلف را آموخت و تا پایان عمر استاد خود (۱۰۳۱ق/۱۶۲۲م) از محضرش بهره‌مند بود. سپس نزد شیخ احمد حکمی و شیخ محمد تقی‌الدین زبیری به تحصیل قرائات ادامه داد.
نحو و
اصول و
عروض را از شیخ عبدالملک عصامی و
کلام را از برهان لقانی فرا گرفت و با درک محضر سید عمر بن عبدالرحیم بصری و تحصیل
فقه و اصول و
تفسیر و
معانی و
بیان ، از وی
اجازه شفاهی یافت.
پس از آنکه اصول عقاید و حدیث را نزد احمد بن ابراهیم علان و شهاب خفاجی آموخت، مسند اقراء و
تدریس مسجدالحرام را احراز کرد و کسانی چون عبدالله بن محمد طاهر عباسی، احمد باقشیر، حسن عجیمی، و احمد نخلی، فقه و اصول و
حدیث و دیگر علوم را نزد او آموختند.
سرانجام در مکه درگذشت و در
مقبرة المعلاة مدفون گردید.
ابن جمال گرچه
شافعی مذهب بود، لیکن در مسائل
ارث تابع مذهب
حنفی بود و در دیگر مسائل فقهی نیز نظراتی را که با هیچ یک از آرای فقهای شافعی موافقت نداشت، ابراز می‌کرد.
شرح دماء الحج، نسخه خطی آن در دارالکتب
قاهره موجود است
فتح الوهاب فی شرح نزهة الاحباب که در ۱۰۳۹ق تألیف آن را به پایان رسانیده است. نسخه خطی آن در قاهره
و در کتابخانه ملی پاریس، موجود است؛ التحفة الحجازیة فی نخبة الاعمال الحسابیة که نسخه‌ای از آن در باتاویا موجود است.
این کتابها نیز به وی منسوب است: الانتصار النفیس لجناب محمد بن ادریس: فتح الفیاض فی علم القراض
رسالة فی التقلید
تحریر المقال فی قول ابن المجدی فی الشریک اشکال الدر النضید فی مأخذ القراءات من القصید؛ رسالة فی احکام النون الساکنة و التنوین؛ شرح ابیات السیوطی؛ شرح الیاسمینیة فی الجبیر و المقابلة؛ قرة عین الرائض فی فنی الحساب و الفرائض؛ المذلل فی الفرائض؛ کافی المحتاج لفرائض المنهاج؛ المواهب السنیة فی علم الجبر و المقابلة؛ النقول الواضحة الصریحة فی عدم کون العمرة قبل النفر صحیحة؛ و صلة المبتدی بشرح نظم در المهتدی در
احکام ارث بر اساس مذهب حنفیه.
(۱) ازهریه، فهرست.
(۲) بغدادی اسماعیل پاشا، ایضاح المکنون، استانبول، ۱۳۶۴ق/۱۹۴۵م.
(۳) بغدادی اسماعیل پاشا، هدیة العارفین، استانبول، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م.
(۴) سید، خطی.
(۵) محبی، محمد امین، خلاصة الا´ثر، قاهره، ۱۲۸۴ق/۱۸۶۷م.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن جمال»، ج۳، ص۱۰۴۱.
