ابن‌بقی یحیی بن محمد سلاوی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِبْنِ بَقی، یحیی بن محمد بن عبدالرحمان سلاوی (۵۱۰ -۵۶۳ق/ ۱۱۷- ۱۱۶۸م)،
فقیه، مفسر، ادیب، واعظ و شاعر در دوره
حکومت مرابطون است.
وی در
شهر سلا در مغرب (مراکش) زاده شد و همان‌جا نخستین معلومات را در
زبان عربی و
علوم دینی کسب کرد.
در آن هنگام مرابطون بر مغرب و
اندلس حکم می‌راندند و سلا نیز تحت تسلط خاندان
بنوعشره از نوادگان
ابراهیم بن مدبر بود.
درست نمی‌دانیم به چه علت ابن بقی زادگاه خود را ترک گفته است. شاید وی در اواسط عمر رهسپار اندلس شد و در شهر
مُرسیه مسکن گزید.
ابن بقی در
مرسیه با دانشمندانی چون
ابوالعباس بن جلال و
ابن ادریس نشست و برخاست کرد تا سرانجام خود در
فقه و
اصول و
تفسیر و
ادب شهرت یافت.
به نظر می‌رسد که
شغل اصلی او، موعظه بوده است
و شاید به همین مناسبت بود که
محمد بن سعید، امیر
مرسیه حقوقی از برای او معین نمود. چندی بعد، امیر حقوق او را قطع کرد و ابن بقی نه تنها دست تکدی به سوی کسی دراز نکرد که از پذیرفتن یاری دیگران نیز سرباز زد. اما اگر قول
ضبی درست باشد، دیگر نتوانست به کار
وعظ بازگردد و علت آن نیز شاید روابط تیره او با امیر
مرسیه بوده باشد. از این رو به شغل
طبابت روی آورد و در این کار شهرت یافت و زندگی را با درآمد حاصل از طبابت گذرانید.
با این همه، کسی جز ضبی از چیرگی او در کار
پزشکی سخن نگفته و اثری نیز از او به جای نمانده‌است.
از فحوای سخن این نویسنده چنین برمی‌آید که وی زاهدی پاک‌دامن و دانشمندی متوسط بود.
وی در عین حال به سرودن
شعر نیز می‌پرداخت؛ اگر چه غالباً شعر او را اندک دانسته‌اند.
شعرش نیز - به شهادت آنچه به جای مانده- اندک‌مایه است و گویی از زبان
حرمت شخص او و معانی زاهدانه ابیات است که برخی، چند
بیتی از اشعار او را نقل کرده‌اند.
از مجموعه آثار او دو قطعه به جای مانده است. قطعه اول رجزی است در
توحید که
صفوان بن ادریس، معاصر ابن بقی، ۱۱ بیت از آن را نقل کرده‌است
و ابیاتی از آن قطعه در منابع دیگر آمده است؛ دیگر لامیه‌ای است در اظهار اشتیاق به
بیت الله الحرام و آرامگاه
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله و سلم) که همو ۱۶
بیت از آن را آورده‌است.
و ابیاتی در منابع دیگر.
مرگ ابن بقی در شهر
مرسیه رخداد و او را در بیرون «باب احمد» به
خاک سپردند.
(۱) محمد ابن ابار، التکملة لکتاب الصلة، به کوشش آرگون، مادرید، ۱۹۱۵م.
(۲) محمد حمیری، صفة جزیرة الاندلس منال روض المعطار، به کوشش لویپرووانسال، قاهره، ۱۹۳۷م.
(۳) صفوان بن ادریس، زادالمسافر و غرة محیا الادب السافر، به کوشش عبدالقادر محداد، بیروت، ۱۹۷۰م.
(۴) احمد ضبی، بغیة الملتمس، فرانسیسکو کودرا، مادرید، ۱۸۸۴م.
(۵) محمد مراکشی، الذیل و التکملة الکتابی الموصول و الصلة، به کوشش محمد بن شریفه، رباط، ۱۹۸۴م.
دانشنامه بزرگ اسلامی نویسنده، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «یحیی ابن‌بقی »، ج۳، ص۹۸۱.
