ابن‌ابی‌حجه ابوجعفر احمد بن محمد قیسی قرطبی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِبْن‌ِ اَبی حِجّه، ابوجعفر احمد بن محمد قیسی قرطبی معروف به ابن ابی حِجَّة (۵۶۲ -۶۴۳ق/۱۱۶۷- ۱۲۴۵م)،
محدث،
قاری،
نحوی و
قاضی اندلسی.
اگرچه بعضی از متأخرین ابوجعفر احمد بن محمد قیسی قرطبی را ابن حِجَّة نامیده‌اند
اما با توجه به ثبت ابن ابّار
و
سیوطی از متقدمین و نیز
حاجی خلیفه و مخلوف
وی مشهور به ابن ابی حِجّة بوده است.
وی
قرآن و
ادبیات عرب را در
زادگاه خویش قرطبه فرا گرفت و نزد علمای آن دیار به
استماع حدیث پرداخت.
بزرگ‌ترین استاد وی در
قرائت قرآن و
روایات ابوالقاسم
عبدالرحمان شرّاط قرطبی (د ۵۸۶ق/۱۱۹۰م) است.
او از ابوالولید
هشام بن عبدالله حاکم (د
۶۰۳ق/۱۲۰۶م)
حدیث شنیده و
اجازه گرفته است، چنان‌که از
خلف بن
عبدالملک بن
بشکوال (د ۵۷۸ق/۱۱۸۲م) و
ابوالعباس مجریطی و
ابو محمد بن حَوْطِ الله (د ۶۱۲ق/۱۲۱۵م) و دیگران نیز روایات اندکی شنیده است.
وی در قرطبه در صدر مدرسان قرائت قرآن و
عربی قرار داشت
و پس از سقوط قرطبه به دست
مسیحیان، ابن ابی حجة به اشبیلیه رفت و
قاضی و
خطیب آن شهر شد.
وی هنگامی که قصد داشت از اشبیلیّه با
کشتی به شهر سبته برود، خود و خانواده‌اش اسیر رومیان شدند و به مَیورقه (یا مَنورقه
) منتقل و با پرداخت
فدیه آزاد شدند،
اما ابن ابی حجة پس از ۳ روز در میورقه بر اثر
شکنجه رومیان جان سپرد.
بر طبق بعضی روایات وی بر روی
دریا پیش از رسیدن به میورقه در زیر شکنجه کشته شده است.
ابن ابار برخی از آثار او را به این شرح نام برده است: منهاج العباد، تسدید اللسان لذکر انواع البیان فی العربیة تفهیم القلوب آیات علاّم الغیوب، مختصر التبصرة
و سیوطی از کتاب الجمع بین الصحیحین
نام برده است.
در فهارس اثری از این کتاب‌ها نیست.
ابن ابی حجة
طبع شعر داشته و
سیوطی شعر او را سست خوانده است.
(۱) ابن ابار، محمد، التکملة لکتاب الصلة، به کوشش عزت عطار حسینی، قاهره، ۱۳۷۵ق/۱۹۵۵م.
(۲) ابن جزری، محمد، غایة النهایة، به کوشش گ برگشترسر، بیروت، ۱۴۰۲ق/۱۹۸۲م.
(۳) حاجی خلیفه، کشف الظنون، استانبول، ۱۹۴۱م.
(۴) خوانساری، محمدباقر، روضات‌الجنات، تهران، ۱۳۸۲ق/۱۹۶۲م.
(۵) سیوطی، جلال‌الدین، بغیةالوعاة، به کوشش محمد امین خانجی، قاهره، ۱۳۲۶ق.
(۶) مخلوف، محمد، شجرة النور الزکیة، بیروت، ۱۳۴۹ق.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائر المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن ابی حجة»، ج۲، ص۷۹۳.
