ابن مخاض
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابن
مَخاض به معنی بچّه
شتر نر يك ساله است که از آن در باب
زکات و
دیات سخن رفته است.
ابن
مخاض در زكات و
دیه جايگزين
بنت مخاض نمى‌شود؛ بنابر اين به جاى
بنت مخاض، پرداخت ابن
مخاض كافى نيست
«
بنت مخاض» شتر ماده‌ای است که در سال دوم داخل شده است.
و شرایط وجوب زکات چهارپایان - علاوه بر شرایط عمومی گذشته - چهار چیز است: نصاب، چریدن، گذشتن سال و کاری نبودن آن‌ها.
در شتر دوازده نصاب است: «پنج» و در آن یک گوسفند است. سپس «ده» و در آن دو گوسفند است. و سپس «پانزده» و در آن سه گوسفند است. و سپس «بیست» و در آن چهار گوسفند است. و سپس «بیست و پنج» و در آن پنج گوسفند است. و سپس «بیست و شش» و در آن یک
بنت مخاض است. و سپس «سی و شش» و در آن یک
بنت لبون است. و سپس «چهل و شش» و در آن یک
حقّه است. و سپس «شصت و یک» و در آن یک
جذعه است. و سپس «هفتاد و شش» و در آن دو
بنت لبون است. و سپس «نود و یک» و در آن دو حقه است. و سپس «صد و بیست و یک (و بیشتر)» که در هر پنجاه شتر یک حقه و در هر چهل شتر یک
بنت لبون؛ یعنی واجب است از این دو عدد هر عددی را که مطابق شود رعایت کند، و اگر مطابق نشود مگر با هر دو عدد باید هر دو ملاحظه شوند. و اگر با هر یک از آن‌ها مطابقت حاصل شود مخیّر است که به هر کدام و یا با هر دو حساب کند.
کسی که بر او از جنس شتر، مثلًا «
بنت مخاض» واجب شده باشد و آن را نداشته باشد ولی شتری که سن آن بالاتر است، مانند «
بنت لبون» داشته باشد همان را می‌پردازد، و (به عنوان ما به التفاوت) دو گوسفند یا بیست درهم می‌گیرد. و اگر آنچه را که خود دارد سنش کمتر است، همان را می‌دهد و با آن دو گوسفند یا بیست درهم می‌پردازد. و دادن
بنت لبون به جای
بنت مخاض در حال اختیار بنابر اقوی کافی نیست. البته اگر هیچ‌یک را نداشته باشد مخیّر است که هر کدام را خواست بخرد. لیکن احتیاط آن است که همان
بنت مخاض را خریداری کند. و ترک این احتیاط سزاوار نیست.
۱- در دیه خطا دو روایت است: اولی آن‌ها سی «حقه» و سی «
بنت لبون» و بیست «
بنت مخاض» که آن است که در سال دوم داخل شده باشد و بیست «ابن لبون» است. و روایت دیگر، بیست و پنج «
بنت مخاض» و بیست و پنج «
بنت لبون» و بیست و پنج «حقه» و بیست و پنج «جزعه» است و ترجیح اولی بعید نیست و احتمال دارد که
تخییر باشد؛ ولی احوط مصالحه است.
۲-
شجه جرحی است که اختصاص به سر دارد. بعضی گفته‌اند که بر جرح نمودن صورت هم اطلاق می‌شود، ولی بعد از آن‌که حکم سر و صورت یکی است، ثمره‌ای در آن نمی‌باشد. و شجاج اقسامی دارد: ... ششم «
هاشمه» و‌هاشمه آن است که استخوان را می‌شکند و خورد می‌کند و حکم، مخصوص به شکستن است، اگر چه جرحی نباشد. و در‌هاشمه ده شتر می‌باشد. و احوط (وجوبی) در اینجا اعتبار سنّ و عمر شترها است به طور توزیع از چهار جزء دیه در قتل خطا و از سه جزء در قتل شبه عمد. و اختلاف روایات در دیه خطا و شبه عمد گذشت و ما احتمال تخییر دادیم و قائل به احتیاط شدیم؛ پس اگر در دیه خطا بیست
بنت مخاض و بیست ابن لبون و سی
بنت لبون و سی حقه بگوییم،
احوط (وجوبی) در اینجا دو
بنت مخاض و دو ابن لبون و سه
بنت لبون و سه حقه می‌باشد. و باید این فرض را گرفت نه فرض‌های دیگر را، و احوط (وجوبی) در شبه عمد چهار خلفه ثنیه و سه حقّه و سه
بنت لبون می‌باشد.
•
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۴۰. •
ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
