• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابن عاصم غرناطی‌

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


دیگر کاربردها: ابن عاصم (ابهام‌زدایی).

اِبْن‌ِ عاصِم‌، ابوبکر محمد بن‌ محمد بن‌ عاصم‌ قیسی‌ اندلسی‌ غرناطی‌ (۷۶۰-۸۲۹ق‌/۱۳۵۹-۱۴۲۶م)، ادیب‌ و فقیه‌ مالکی‌. می‌باشد.


ابن‌ عاصم‌ در غرناطه‌ متولد شد و در همان‌ شهر پرورش‌ یافت، فرزندش‌ قاضی‌ ابویحیی‌ مطالب‌ مفصلی‌ درباره او نوشته‌ که‌ بابا تنبکتی‌
[۱] بابا تنبکتی‌، احمد، «نیل‌ الابتهاج‌» در حاشیه الدیباج‌ المذهب‌ ابن‌ فرحون‌، ج۱، ص۲۸۹- ۲۹۰، قاهره‌، ۱۳۵۱ق.
آن‌ را نقل‌ کرده‌ است‌، اما این‌ مطالب‌ بیشتر در مدح‌ و ستایش‌ اوست‌ و جز نکاتی‌ معدود اطلاعی‌ از زندگی‌ او به‌ دست‌ نمی‌دهد، همچنین گفته‌اند او در آغاز، پیشه صحّافی‌ و کتابفروشی‌ داشته‌ و سرانجام‌ به‌ قاضی‌ القضاتی‌ غرناطه‌ رسیده‌ است‌.
[۲] فروخ‌، عمر، تاریخ‌ الادب‌ العربی‌، ج۶، ص۶۲۶، بیروت‌، ۱۹۸۳م‌.
و مدتی‌ نیز کاتب‌ ( وزیر ) یوسف‌ ثانی‌، الغنی‌ بالله‌، صاحب‌ غرناطه‌ بوده‌ است.
[۳] پالنثیا، آنخل‌ گونزالس‌، تاریخ‌ الفکر الاندلسی‌، ج۱، ص۴۲۹، ترجمه حسین‌ مؤنس‌، قاهره‌، ۱۹۵۵م.



علوم‌ را از دو دایی‌ خود ابوبکر ابن‌ جُزَی‌ّ و ابومحمد ابن‌ جزی‌ و نیز از ابواسحاق‌ ابراهیم‌ بن‌ الحاج‌ّ، ابوسعید بن‌ لُب‌ّ، ابوعبدالله‌ قیجاطی‌، ابوعبدالله‌ ابن‌ علاّق‌، ابوالحسن‌ علی‌ بن‌ منصور اشهب‌، ابومحمد عبدالله‌ تلمسانی‌، ابواسحاق‌ شاطبی‌، ابوعبدالله‌ بلنسی‌ و دیگران‌ فراگرفت.
[۴] بابا تنبکتی‌، احمد، «نیل‌ الابتهاج‌» در حاشیه الدیباج‌ المذهب‌ ابن‌ فرحون‌، ج۱، ص۲۸۹- ۲۹۰، قاهره‌، ۱۳۵۱ق.


ابن‌ عاصم‌ علاوه‌ بر پایه رفیعش‌ در فقه‌، در قرائت‌ و ادب‌ نیز مهارت‌ داشته‌ و بیش‌تر تألیف‌ او به‌ صورت‌ ارجوزه‌ و قصیده‌ است‌. در نحو بین‌ قیاس‌ و سماع‌ جمع‌ می‌کرده‌ و گرایش‌ به‌ رأی‌ بصریان‌ داشته‌ است.
[۵] بابا تنبکتی‌، احمد، «نیل‌ الابتهاج‌» در حاشیه الدیباج‌ المذهب‌ ابن‌ فرحون‌، ج۱، ص۲۸۰، قاهره‌، ۱۳۵۱ق.
[۶] مقری‌ تلمسانی‌، احمد، نفح‌ الطیب‌، ۷ج، ص۲۰، به‌ کوشش‌ یوسف‌ محمد بقاعی‌، بیروت‌، ۱۴۰۶ق‌/۱۹۸۶م.


از ۱۰ کتاب‌ او که‌ در منابع‌ آمده‌، ۴ اثر زیر بر جای‌ مانده‌ است:
۱. تحفة الحکّام‌ فی‌ نکت‌ العهود و الاحکام‌، ارجوزه‌ای‌ در فقه‌ مالکی‌ است‌ در ۱۶۹۸ بیت‌. ابن‌ ارجوزه‌ که‌ به‌ تحفه ابن‌ عاصم‌ و العاصمیة نیز معروف‌ است‌، مکرّراً چاپ‌ شده‌ است‌، از جمله‌ چاپی‌ است‌ با ترجمه فرانسوی‌ توسط هودا۱ و مارتل‌۲ (الجزیره‌ و پاریس‌، ۱۸۹۲-۱۸۹۳م) و چاپی‌ دیگر به‌ کوشش‌ برشه‌۳ (الجزیره‌، ۱۹۵۸م) بر این‌ رساله‌ که‌ از مراجع‌ فقه‌ مالکی‌ است‌، گروهی‌ شرح‌ و تفسیر نوشته‌اند که‌ از آن‌ جمله‌ تفسیرهای‌ محمد بن‌ احمد میّاره‌ و محمد بن‌ سوده تاودی‌ و علی‌ بن‌ عبدالسلام‌ تسولی‌ و عثمان‌ بن‌ مکی‌ تَوْزری‌ را می‌توان‌ نام‌ برد؛
۲. حدائق‌ الازهار (یا حدیقة الازاهر) فی‌ مستحسن‌ الاجوبة و المضحکات‌ و الحکم‌ و الامثال‌ و الحکایات‌ و النوادر؛
۳. مهیع‌ (مرتقی‌) الوصول‌ الی‌ معرفة علم‌ الاصول)؛
۴. منظومة فی‌ مبادی‌ء النّحو، نسخه خطی‌ موجود در رباط
[۷] علوش‌ و رجراجی‌، فهرس‌ المخطوطات‌ العربیة المحفوظة برباط، ج۱، ص۳۵۶، مغرب‌، ۱۹۵۴م.


(۱) بابا تنبکتی‌، احمد، «نیل‌ الابتهاج‌» در حاشیه الدیباج‌ المذهب‌ ابن‌ فرحون‌، قاهره‌، ۱۳۵۱ق.
(۲) پالنثیا، آنخل‌ گونزالس‌، تاریخ‌ الفکر الاندلسی‌، ترجمه حسین‌ مؤنس‌، قاهره‌، ۱۹۵۵م.
(۳) علوش‌ و رجراجی‌، فهرس‌ المخطوطات‌ العربیة المحفوظة برباط، مغرب‌، ۱۹۵۴م.
(۴) فروخ‌، عمر، تاریخ‌ الادب‌ العربی‌، بیروت‌، ۱۹۸۳م.
(۵) مقری‌ تلمسانی‌، احمد، نفح‌ الطیب‌، به‌ کوشش‌ یوسف‌ محمد بقاعی‌، بیروت‌، ۱۴۰۶ق‌/۱۹۸۶م.

۱. ↑ بابا تنبکتی‌، احمد، «نیل‌ الابتهاج‌» در حاشیه الدیباج‌ المذهب‌ ابن‌ فرحون‌، ج۱، ص۲۸۹- ۲۹۰، قاهره‌، ۱۳۵۱ق.
۲. ↑ فروخ‌، عمر، تاریخ‌ الادب‌ العربی‌، ج۶، ص۶۲۶، بیروت‌، ۱۹۸۳م‌.
۳. ↑ پالنثیا، آنخل‌ گونزالس‌، تاریخ‌ الفکر الاندلسی‌، ج۱، ص۴۲۹، ترجمه حسین‌ مؤنس‌، قاهره‌، ۱۹۵۵م.
۴. ↑ بابا تنبکتی‌، احمد، «نیل‌ الابتهاج‌» در حاشیه الدیباج‌ المذهب‌ ابن‌ فرحون‌، ج۱، ص۲۸۹- ۲۹۰، قاهره‌، ۱۳۵۱ق.
۵. ↑ بابا تنبکتی‌، احمد، «نیل‌ الابتهاج‌» در حاشیه الدیباج‌ المذهب‌ ابن‌ فرحون‌، ج۱، ص۲۸۰، قاهره‌، ۱۳۵۱ق.
۶. ↑ مقری‌ تلمسانی‌، احمد، نفح‌ الطیب‌، ۷ج، ص۲۰، به‌ کوشش‌ یوسف‌ محمد بقاعی‌، بیروت‌، ۱۴۰۶ق‌/۱۹۸۶م.
۷. ↑ علوش‌ و رجراجی‌، فهرس‌ المخطوطات‌ العربیة المحفوظة برباط، ج۱، ص۳۵۶، مغرب‌، ۱۹۵۴م.


دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن‌عاصم»، ج۴، ص۱۴۵۷.    


رده‌های این صفحه : تراجم | علمای اهل سنت | علمای قرن نهم | علمای قرن هشتم | فقهای مالکی
جعبه ابزار