ابو حنیفه، نعمان بن محمد بن منصور بن احمد بن حیون تمیمی مغربی، از دانشمندان بزرگ فرقهاسماعیلیه در آغاز پیدایش آنان به شمار می‌آید. نعمان در آغاز پیرو مذهبمالکی بود ولی بعد تغییر مذهب داده و شیعه شد، اما در سلک فرقه اسماعیلیه در آمد،البته برخی از علمای شیعه او را شیعه می‌دانند و می‌گویند او در برابر سلاطیناسماعیلیهتقیه می‌کرده است.
وی در سال ۲۵۹ هجری در مغرب و در خانواده‌ای اهل علم به دنیا آمد. پدر او از علمای بزرگ اهل تسنن و پیرو مذهب مالکی بود و روایات فراوانی را روایت کرده است. نعمان از همان کودکی با روایات و علوم و معارف اسلامی آشنا شد و خود را آماده کرد تا یکی از دانشمندان جهان اسلام گردد.
نعمان در آغاز پیرو مذهب مالکی بود ولی بعد تغییر مذهب داده و شیعه شد، اما در سلک فرقه اسماعیلیه در آمد یعنی از آن گروه که عقیده دارند اسماعیل فرزند امام جعفر صادق علیه‌السّلام امام غائب است. البته برخی از علمای شیعه مانند علامه مجلسی او را شیعه می‌دانند و می‌گویند او در برابر سلاطیناسماعیلیه تقیه می‌کرده است.
علامه مجلسی درباره ایشان می‌فرماید: «ابو حنیفه، نعمان بن محمد بن منصور، قاضیمصر در ایام دولتاسماعیلیه است. او در آغاز پیرو مذهب مالکی بود، سپس هدایت یافت و پیرو مذهبامامیه گشت. او از ترس خلفای اسماعیلی، از ائمه بعد از امام جعفر صادق علیه‌السّلام روایت نمی‌کند ولی در پوشش تقیه حرف حق را بیان می‌کند.»
ابن زولاق درباره او می‌گوید: نعمان بن محمد قاضی، در نهایت فضل و دانش و اهل قرآن و آگاه به معنای آن و عالم به فقه و دیدگاههای مختلف فقهی و لغت و شعر و تاریخ بود و همواره با عقل و انصاف قدم برمی داشت. او هزاران صفحه در مدحاهلبیت از خود به یادگار گذاشت.»
