ابن ابی‌الهیجاء
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سیف الدین حسین بن ابی‌الهیجاء از
نژاد کُرد و جزء وزیران
دولت فاطمی بود
و داماد
طلائع بن رُزَیک (م،
۵۵۶ق.) وزیر عاضد آخرین خلیفه فاطمی بود.
ابن ابی‌الهیجاء در پی شورش شاور حاکم شهر قوص در مصر
بر طلائع بن رزیک
و قدرت یافتن وی، به مدینه کوچ کرد؛ اما زمان آن دانسته نیست. وی سال‌های پایانی عمرش را در این شهر سپری کرد
خدمات فراوانی از او نقل شده که به آن اشاره می‌شود:
افزون بر احسان به مردم
مدینه و اعطای مال و لباس به آنان،
خدماتی فراوان در اماکن مقدس این شهر انجام داد؛ مانند پرده کشیدن دیوارهای
حرم نبوی و پوشاندن مرقد
پیامبر گرامی (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) با پرده‌ای از
ابریشم سفید گلدوزی شده با حاشیه‌ای از ابریشم قرمز که بر روی آن
سوره یس نوشته شده بود.
آن‌گاه که
شریف قاسم بن مُهنّا امیر مدینه نصب این پرده را منوط به اجازه خلیفه دانست، ابن ابی‌الهیجاء با اعزام قاصدی از
المستضیء بالله خلیفه عباسی اجازه گرفت. سپس این پرده حدود دو سال بر مرقد رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) قرار گرفت.
برخی از منابع تاریخی، پوشاندن حرم نبوی را برای نخستین بار به
خیزران مادر
هارون الرشید نسبت می‌دهند.
اما برخی نیز ابن ابی‌الهیجاء را نخستین کسی می‌دانند که به این کار مبادرت ورزید.
ابن ابی‌الهیجاء در سال
۵۴۶ق. مرقد
اسماعیل بن جعفر، فرزند
امام صادق (علیه‌السلام) را تجدید بنا کرد.
مطری به استناد قطعه سنگی که نام ابن ابی‌الهیجاء و سال تجدید بنای مرقد در آن ذکر شده، این مطلب را بیان کرده است.
به بیان
سمهودی، وقف باغی برای حرم اسماعیل بن جعفر در سمت غربی مرقد او، با استناد به قطعه سنگ نصب شده در آن مرقد، از دیگر اقدام‌های ابن ابی‌الهیجاء بود.
نیز او
مسجد فتح یا خندق را که ویران شده بود، در سال
۵۷۵ق. بازسازی کرد. وی این
مسجد را که از شمال به جنوب ۲۰ ذراع و از شرق به غرب ۱۷ ذراع بود، با یک رواق و سه ستون بنا کرد و گنبدی بر آن قرار داد.
نیز دو
مسجد دیگر را به نام‌های علی بن ابی‌طالب (علیه‌السلام) و سلمان فارسی که در پایین
مسجد فتح از جهت قبله قرار داشت، در سال
۵۷۵ق. تجدید بنا کرد.
ساخت
مسجد وادی یا
مسجد عسکر در سال
۵۸۰ق. که به سبب قرار داشتن در محل شهادت
حمزه سیدالشهداء به
مسجد مَصرع (شهادتگاه) معروف بوده، از دیگر آثار عمرانی ابن ابی‌الهیجاء است که در سمت شرقی دامنه جبل الرماة قرار داشته است.
نیز وی در حدود سال
۵۶۰ق. شعبه‌ای از چشمه الزرقاء را از سمت باب السلام به حیاط نزدیک
مسجد پیامبر و شعبه کوچکی را نیز به داخل صحن
مسجد کشید و در آن فواره‌ای نصب کرد تا مردم از آن آب وضو بگیرند.
آرامگاه ابن ابی‌الهیجاء در قبرستان
بقیع دارای بقعه کوچکی نزدیک قبه
عباس بن عبدالمطلب و
ائمه (علیهم‌السلام) بود
که به دست
آل سعود ویران شد.
(۱) آثار اسلامی مکه و مدینه: رسول جعفریان، قم، مشعر، ۱۳۸۶ش.
(۲) اتعاظ الحنفاء: المقریزی (م،۸۴۵ق.) ، به کوشش الشیال، مصر، وزارة الاوقاف، ۱۴۱۶ق.
(۳) تاریخ حرم ائمه بقیع: محمد صادق نجمی، تهران، مشعر، ۱۳۸۰ش.
(۴) تاریخ مکة المشرفه: محمد بن احمد ابن الضیاء (م. ۸۵۴ق.) ، به کوشش علاء و ایمن، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۴ق.
(۵) التحفة اللطیفه: شمس الدین السخاوی (م. ۹۰۲ق.) ، قاهره، دار الثقافه، ۱۳۹۹ق.
(۶) صبح الاعشی: احمد بن علی القلقشندی (م. ۸۲۱ق.) ، به کوشش زکار، دمشق، وزارة الثقافه، ۱۹۸۱م.
(۷) قاموس الحرمین: محمدرضا نعمتی، قم، مشعر، ۱۳۷۶ش.
(۸) کشف الارتیاب: سید محسن الامین (م. ۱۳۷۱ق.) ، به کوشش امین، مکتبة الحریس، ۱۳۸۲ق.
(۹) معجم البلدان: یاقوت الحموی (م. ۶۲۶ق.) ، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۵م.
(۱۰) المواعظ و الاعتبار: المقریزی (م. ۸۴۵ق.) ، به کوشش المنصور، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.
(۱۱) وفاء الوفاء: السمهودی (م. ۹۱۱ق.) ، به کوشش محمد عبدالحمید، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۲۰۰۶م.
دانشنامه حج و حرمین شریفین، برگرفته از مقاله «ابن ابی‌الهَیجاء»، تاریخ بازیابی۹۹/۱۱/۱۴
