خیزران بنت عطاء
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خیزران بنت عطاء، از شخصیت‌های قرن دوم قمری و همسر
مهدی عباسی و مادر
هادی و
هارون الرشید بود که در دربار عباسی نفوذ و اقتدار داشت. او سرانجام به
سال ۱۷۳ ق در دوره حکومت فرزندش، هارون الرشید درگذشت.
خیزران، دختر عطاء، همسر مهدی، خلیفه عباسی و مادر هادی و هارون الرشید، نخست از کنیزان مهدی بود. او اصالتاً بربر و برخی نیز گویند اهل
یمن بوده است. مهدی او را آزاد نموده و سپس با او
ازدواج کرد. او زنی دوراندیش، قوی و مقتدر بود و بخشش‌های زیادی داشت و اموال زیادی را
صدقه داد.
خیزران، اخلاق مهدی را موافق تمایلاتش یافت به گونه‌ای که بدون هیچ مانعی، امر و نهی و نقض و ابرام می‌کرد.
وقتی که مهدی درگذشت و خلافت به پسرش، هادی رسید، خیزران پنداشت که سلطه و اقتدارش بیشتر می‌شود و امیدوار بود که پسرش بیشتر از شوهرش تحت تاثیر او باشد، ولی هادی امیدش را نومید ساخت زیرا وی مانند پدرش نرمخو نبود، بلکه شخصی تندخو، سرسخت، کم گذشت و بدگمان بود و از مداخله مادرش در امور حکومتی جلوگیری می‌کرد.
خیزران از این جا کینه پسرش را به دل گرفت. کینه او وقتی زیادتر شد که دید هادی بر آن است تا برادرش، هارون الرشید را از ولایتعهدی برکنار کند و پسرش را به جای او بنشاند.
خیزران در
سال ۱۷۱ ق به
حج رفت و خانه‌ای در
مکّه خرید که به «خانه خیزران» معروف شد و آن را به
مسجدالحرام اضافه کرد.
وی در زمان حکومت فرزندش، هارون الرشید از دنیا رفت. هارون در
تشییع جنازه خیزران با پای پیاده شرکت کرد و درحالی که پاهایش در گل فرو رفته بود، پایه تابوت را بر دوش می‌کشید، تا مقابل مقبره‌های قریش رسید، آن گاه پاهایش را شست و بر مادرش نماز گزارد و داخل
قبر او شد و برای او اموال زیادی صدقه داد.
عبدالسلام ترمانینی، رویدادهای تاریخ اسلام، ترجمه پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ج۱، ص۴۰۰.
