ابراهیم بن محمد بیهقی (مقاله‌دوم)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابراهیم بن محمد بیهقی (م.
قرن ۴ق) عالم،
مورخ و
ادیب نامدار قرن سوم و چهارم هجری بود.
ابراهیم بن محمد بیهقی بغدادی، عالم، مورخ و ادیب نامدار قرن سوم و چهارم هجری، معاصر با
معتز (
۲۳۲-
۲۵۵ق) و
مقتدر عباسی (
۲۹۵-
۳۲۰ق) بود.
برخی او را از علمای قرن پنجم دانسته‌اند
که نمی‌تواند درست باشد.
منابع، اطلاعات زیادی از او به دست نمی‌دهند. گفته شده از اصحاب
عبداللّه بن معتز (م.
۲۹۶ق) بود
و از
مصعب بن زبیر نیز روایت دارد.
ابوالعباس محمد بن یزید مبرد (
۲۱۰-
۲۸۶ق) از استادان وی
و
حسین بن احمد سلامی (م.
۳۰۰ق) از شاگردان او بود.
المحاسن و المساوی در نوادر اخبار و حکایات، اثر اوست.
به علت شباهت فراوان محتوا و مصادر این کتاب با کتاب المنحول که
جاحظ در محاسن و اضداد نوشته است، برخی معتقدند
بیهقی در نگارش این کتاب بر مصادر کتاب المنحول تکیه کرده است.
برخی نیز براین باورند که یا هر دو کتاب تالیف یک نفر است یا آنکه هر دو از یک منبع گرفته شده‌اند. محقق کتاب المحاسن و المساوی دراین باره معتقد است هر دو کتاب تالیف بیهقی است. وی نخست المحاسن و الاضداد (المنحول) را نوشت و برای رواج بهتر، آن را به جاحظ منسوب کرد. سپس با‌اندکی اضافات در باب‌ها، کتاب المحاسن والمساوی را به نام خود و برای مقتدر عباسی تالیف کرد. برخی دیگر نیز با ردّ این نظر، انتساب کتاب المحاسن و المساوی را به بیهقی و المنحول را به جاحظ صحیح می‌دانند.
(دیگر منابع:
)
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «ابراهیم بیهقی»، ج۲، ص۴۲.
