• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

اباصلت هروی (دائرة‌المعارف‌بزرگ‌اسلامی)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف




اَبوالصَّلْتِ هَرَوی، عبدالسلام بن صالح بن سلیمان بن ایوب بن میسرهشوال ۲۳۶/ آوریل ۸۵۱)، ‌ محدث خراسانی بود.



وی از موالی عبدالرحمن بن سَمُره قرشی بود، تاریخ ولادت وی روشن نیست، ‌ لیکن از آن رو که به گفته خودش از روزگار کودکی ۳۰ سال در محضر سفیان بن عیینه (د ۱۹۶ ق) بوده است
[۲] ذهبی، محمد بن احمد، سیراعلام النبلاء، ج۱۱، ص۴۴۸، به کوشش صالح سمر، بیروت، ۱۴۰۶ق/ ۱۹۸۶ م.
، ‌می‌توان تولد او را در حدود ۱۶۰ ق/۷۷۷ م تخمین زد. ابوالصلت به روایتی در مدینه زاده شد،
[۳] طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال، ج۱، ص۶۱۵ـ ۶۱۶، به کوشش حسن مصطفوی، مشهد، ۱۳۴۸ ش.
و در نیشابور اقامت گزید.
[۴] ذهبی، محمد بن احمد، تذهیب التهذیب، ج۲، ص۴۵۷، نسخه عکسی موجود در کتابخانه مرکز.



در طلب علم به نقاط مختلف چون عراق ، حجاز و یمن سفر کرد و از کسانی چون حماد بن زید، شُریک، عطاء بن مسلم، ‌معتز بن سلیمان، عبدالرزاق صنعانی، مالک بن انس ، فضیل بن عیاض ، ‌عبدالله بن مبارک و هُشیم استماع نمود.
[۵] ابن‌ابی حاتم، عبدالرحمن بن محمد، الجرح و التعدیل، ج۳، ص۴۸، حیدرآباد دکن، ۱۳۷۲ق/ ۱۹۵۲ م.
[۶] ابن‌عدی، عبدالله، الکامل فی ضعفاء الرجال، ج۵، ص۱۹۶۸، ‌ بیروت، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۵ م.
[۸] ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، تهذیب التهذیب، ج۶، ص۳۱۹، حیدرآباد دکن، ۱۳۲۶ ق.
ابوالصلت چندی در بغداد به روایت حدیث پرداخت.
[۱۰] ذهبی، محمد بن احمد، سیراعلام النبلاء، ج۱۱، ص۴۴۸، به کوشش صالح سمر، بیروت، ۱۴۰۶ق/ ۱۹۸۶ م.



در روزگار مأمون به عزم غزا به مرو آمد و چون به مجلس خلیفه وارد شد و مأمون کلام او را شنید، بدو علاقمند گشت و او را از خواص خویش ساخت ابوالصلت در رد مرجئه ، جهمیه ، زنادقه و قدریه می‌کوشید و بارها با بشر مریسی در حضور مأمون مناظره کرد.


از زندگانی وی اطلاع بیشتری نداریم، جز آن‌که چندی محضر امام رضا (ع) را درک کرده و از آن حضرت روایت نموده است.
[۱۲] طوسی، محمد بن حسن، رجال، ج۱، ص۳۸۰، نجف، ۱۳۸۰ق/ ۱۹۶۱ م.
[۱۳] طوسی، محمد بن حسن، رجال، ج۱، ص۳۹۶، نجف، ۱۳۸۰ق/ ۱۹۶۱ م.
چنانکه گفته شده در نیشابور در خدمت آن امام حاضر بوده و در سرخس نیز به دیدار وی رسیده است.
[۱۴] ابن‌بابویه، محمد بن علی، عیون الاخبار الرضا، ج۲، ص۱۸۳ـ ۱۸۴، به کوشش مهدی الاجوردی، قم، چاپخانه علمیه.
[۱۵] ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، تهذیب التهذیب، ج۶، ص۳۱۹، حیدرآباد دکن، ۱۳۲۶ ق.



به رغم این‌که شیخ طوسی او را از عامه شمرده،
[۱۶] طوسی، محمد بن حسن، رجال، ج۱، ص۳۹۶، نجف، ۱۳۸۰ق/ ۱۹۶۱ م.
[۱۷] خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۴۷ـ۴۸، قاهره، ۱۳۴۹ ق.
گروهی از محدثان اهل سنت ، تنها بر تشیع او خرده گرفته‌اند.
[۱۸] عقیلی، محمد بن عمرو، الضعفاء الکبیر، ج۳، ص۷۰، به کوشش عبدالمعطی امین قلعجی، بیروت، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴ م.
[۱۹] ‌ ذهبی، محمد بن احمد، میزان الاعتدال، ج۲، ص۶۱۶، به کوشش علی محمد بجاوی، قاهره، ۱۳۸۲ق/ ۱۹۶۳ م.
[۲۰] طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال، ج۱، ص۶۱۵ـ ۶۱۶، به کوشش حسن مصطفوی، مشهد، ۱۳۴۸ ش.



به هر روی برخی از رجال شناسان همچون یحیی بن معین، عجلی، ابن‌شاهین و نیز نجاشی از امامیه وی را توثیق کرده‌اند،
[۲۱] عجلی، احمد بن عبدالله، تاریخ الثقات، ج۱، ص۳۰۳، به کوشش عبدالمعطی قلعجی، بیروت، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۴ م.
[۲۲] ابن‌شاهین، عمر بن احمد، تاریخ اسماء الثقات، ج۱، ص۲۲۷، به کوشش عبدالمعطی امین قلعجی، بیروت، ۱۴۰۶ ق.
[۲۳] نجاشی، احمد بن علی، رجال، ج۲، ص۶۰ـ۶۱، به کوشش محمد جواد نائینی، بیروت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸ م.
حال آن‌که بعضی دیگر همچون جوزجانی، ‌نسائی، ابوحاتم رازی، عقیلی، ‌ ابن‌حبان ، ‌ ابن‌عدی ، دار قطنی او را تضعیف نموده‌اند
[۲۵] جوزجانی، ابراهیم بن یعقوب، احوال الرجال، ج۱، ص۲۰۵ـ۲۰۶، به کوشش صبحی بدری سامرائی، بیروت، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۵ م.
[۲۶] عقیلی، محمد بن عمرو، الضعفاء الکبیر، ج۳، ص۷۰، به کوشش عبدالمعطی امین قلعجی، بیروت، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴ م.
[۲۷] ابن‌ابی حاتم، عبدالرحمن بن محمد، الجرح و التعدیل، ج۳، ص۴۸، حیدرآباد دکن، ۱۳۷۲ق/ ۱۹۵۲ م.
[۲۸] ابن‌حبان، محمد، کتاب المجرحین، ج۲، ص۱۵۱، به کوشش محمود ابراهیم زاید، بیروت، دارالمعرفه.
[۲۹] ابن‌عدی، عبدالله، الکامل فی ضعفاء الرجال، ج۵، ص۱۹۶۸، ‌ بیروت، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۵ م.



از میان روایت کنندگان از ابوصلت فرزندش محمد، احمد بن یحیی بلاذری ، عبدالله بن احمد ابی خیثمه، ‌ ابوبکر ابن ابی‌الدنیا، یعقوب ابن سفیان بسوی، سهل بن زنجله، احمد بن منصور رمادی و عباس بن محمد دوری را می‌توان یاد کرد
[۳۱] بسوی، یعقوب بن سفیان، المعرفة و التاریخ، ج۳، ص۷۷، به کوشش اکرم ضیاء عمری، بغداد، ۱۳۹۶ق/۱۹۷۶ م.
[۳۲] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۱، ص۱۹، به کوشش محمد باقر محمودی، بیروت، ۱۳۹۷ق/ ۱۹۷۷ م.
[۳۳] خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۴۶، قاهره، ۱۳۴۹ ق.
[۳۴] ذهبی، محمد بن احمد، سیراعلام النبلاء، ج۱۱، ص۴۴۶ـ ۴۴۷، به کوشش صالح سمر، بیروت، ۱۴۰۶ق/ ۱۹۸۶ م.
[۳۵] ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، تهذیب التهذیب، ج۶، ص۳۱۹ـ ۳۲۰، حیدرآباد دکن، ۱۳۲۶ ق.



ابوالصلت کتابی در باب وفات امام رضا (ع) تألیف کرده که نجاشی از آن نام برده
[۳۶] نجاشی، احمد بن علی، رجال، ج۲، ص۶۱، به کوشش محمد جواد نائینی، بیروت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸ م.
و ابن‌بابویه از آن در عیون اخبار الرضا
[۳۷] ابن‌بابویه، محمد بن علی، عیون الاخبار الرضا، ج۲، ص۲۴۲ـ ۲۴۵، به کوشش مهدی الاجوردی، قم، چاپخانه علمیه.
استفاده کرده است.


هم اکنون آرامگاهی منسوب به وی با نام خواجه اباصلت در سمت شرقی بیرون شهر مشهد وجود دارد. در قم و سمنان نیز مزارهایی منسوب به وی وجود داشته است.
[۳۸] اعتماد السلطنه، محمد حسن، مطلع الشمس، ج۲، ص۳۸۵ـ ۳۸۶، تهران، ۱۳۰۰ق.



(۱) ابن‌ابی حاتم، عبدالرحمن بن محمد، الجرح و التعدیل، حیدرآباد دکن، ۱۳۷۲ق/ ۱۹۵۲ م.
(۲) ابن‌بابویه، محمد بن علی، عیون الاخبار الرضا، به کوشش مهدی الاجوردی، قم، چاپخانه علمیه.
(۳) ابن‌حبان، محمد، کتاب المجرحین، به کوشش محمود ابراهیم زاید، بیروت، دارالمعرفه.
(۴) ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، تهذیب التهذیب، حیدرآباد دکن، ۱۳۲۶ ق.
(۵) ابن‌شاهین، عمر بن احمد، تاریخ اسماء الثقات، به کوشش عبدالمعطی امین قلعجی، بیروت، ۱۴۰۶ ق.
(۶) ابن‌عدی، عبدالله، ‌ الکامل فی ضعفاء الرجال، بیروت، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۵ م.
(۷) اعتماد السلطنه، محمد حسن، مطلع الشمس، تهران، ۱۳۰۰ق.
(۸) بسوی، یعقوب بن سفیان، المعرفة و التاریخ، به کوشش اکرم ضیاء عمری، بغداد، ۱۳۹۶ق/۱۹۷۶ م.
(۹) بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، به کوشش محمد باقر محمودی، بیروت، ۱۳۹۷ق/ ۱۹۷۷ م.
(۱۰) جوزجانی، ابراهیم بن یعقوب، احوال الرجال، به کوشش صبحی بدری سامرائی، بیروت، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۵ م.
(۱۱) خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، قاهره، ۱۳۴۹ ق.
(۱۲) ذهبی، محمد بن احمد، تذهیب التهذیب، نسخه عکسی موجود در کتابخانه مرکز.
(۱۳) ذهبی، محمد بن احمد، سیراعلام النبلاء، به کوشش صالح سمر، بیروت، ۱۴۰۶ق/ ۱۹۸۶ م.
(۱۴) ذهبی، محمد بن احمد، میزان الاعتدال، به کوشش علی محمد بجاوی، قاهره، ۱۳۸۲ق/ ۱۹۶۳ م.
(۱۵) طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال، به کوشش حسن مصطفوی، مشهد، ۱۳۴۸ ش.
(۱۶) طوسی، محمد بن حسن، رجال، نجف، ۱۳۸۰ق/ ۱۹۶۱ م.
(۱۷) عجلی، احمد بن عبدالله، تاریخ الثقات، به کوشش عبدالمعطی قلعجی، بیروت، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۴ م؛ ‌
(۱۸) عقیلی، محمد بن عمرو، الضعفاء الکبیر، به کوشش عبدالمعطی امین قلعجی، بیروت، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴ م.
(۱۹) نجاشی، احمد بن علی، رجال، به کوشش محمد جواد نائینی، بیروت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸ م؛


۱. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۴۷، قاهره، ۱۳۴۹ ق.    
۲. ذهبی، محمد بن احمد، سیراعلام النبلاء، ج۱۱، ص۴۴۸، به کوشش صالح سمر، بیروت، ۱۴۰۶ق/ ۱۹۸۶ م.
۳. طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال، ج۱، ص۶۱۵ـ ۶۱۶، به کوشش حسن مصطفوی، مشهد، ۱۳۴۸ ش.
۴. ذهبی، محمد بن احمد، تذهیب التهذیب، ج۲، ص۴۵۷، نسخه عکسی موجود در کتابخانه مرکز.
۵. ابن‌ابی حاتم، عبدالرحمن بن محمد، الجرح و التعدیل، ج۳، ص۴۸، حیدرآباد دکن، ۱۳۷۲ق/ ۱۹۵۲ م.
۶. ابن‌عدی، عبدالله، الکامل فی ضعفاء الرجال، ج۵، ص۱۹۶۸، ‌ بیروت، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۵ م.
۷. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۴۷، قاهره، ۱۳۴۹ ق.    
۸. ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، تهذیب التهذیب، ج۶، ص۳۱۹، حیدرآباد دکن، ۱۳۲۶ ق.
۹. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۴۷، قاهره، ۱۳۴۹ ق.    
۱۰. ذهبی، محمد بن احمد، سیراعلام النبلاء، ج۱۱، ص۴۴۸، به کوشش صالح سمر، بیروت، ۱۴۰۶ق/ ۱۹۸۶ م.
۱۱. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۴۸، قاهره، ۱۳۴۹ ق.    
۱۲. طوسی، محمد بن حسن، رجال، ج۱، ص۳۸۰، نجف، ۱۳۸۰ق/ ۱۹۶۱ م.
۱۳. طوسی، محمد بن حسن، رجال، ج۱، ص۳۹۶، نجف، ۱۳۸۰ق/ ۱۹۶۱ م.
۱۴. ابن‌بابویه، محمد بن علی، عیون الاخبار الرضا، ج۲، ص۱۸۳ـ ۱۸۴، به کوشش مهدی الاجوردی، قم، چاپخانه علمیه.
۱۵. ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، تهذیب التهذیب، ج۶، ص۳۱۹، حیدرآباد دکن، ۱۳۲۶ ق.
۱۶. طوسی، محمد بن حسن، رجال، ج۱، ص۳۹۶، نجف، ۱۳۸۰ق/ ۱۹۶۱ م.
۱۷. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۴۷ـ۴۸، قاهره، ۱۳۴۹ ق.
۱۸. عقیلی، محمد بن عمرو، الضعفاء الکبیر، ج۳، ص۷۰، به کوشش عبدالمعطی امین قلعجی، بیروت، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴ م.
۱۹. ‌ ذهبی، محمد بن احمد، میزان الاعتدال، ج۲، ص۶۱۶، به کوشش علی محمد بجاوی، قاهره، ۱۳۸۲ق/ ۱۹۶۳ م.
۲۰. طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال، ج۱، ص۶۱۵ـ ۶۱۶، به کوشش حسن مصطفوی، مشهد، ۱۳۴۸ ش.
۲۱. عجلی، احمد بن عبدالله، تاریخ الثقات، ج۱، ص۳۰۳، به کوشش عبدالمعطی قلعجی، بیروت، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۴ م.
۲۲. ابن‌شاهین، عمر بن احمد، تاریخ اسماء الثقات، ج۱، ص۲۲۷، به کوشش عبدالمعطی امین قلعجی، بیروت، ۱۴۰۶ ق.
۲۳. نجاشی، احمد بن علی، رجال، ج۲، ص۶۰ـ۶۱، به کوشش محمد جواد نائینی، بیروت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸ م.
۲۴. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۵۰، قاهره، ۱۳۴۹ ق.    
۲۵. جوزجانی، ابراهیم بن یعقوب، احوال الرجال، ج۱، ص۲۰۵ـ۲۰۶، به کوشش صبحی بدری سامرائی، بیروت، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۵ م.
۲۶. عقیلی، محمد بن عمرو، الضعفاء الکبیر، ج۳، ص۷۰، به کوشش عبدالمعطی امین قلعجی، بیروت، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴ م.
۲۷. ابن‌ابی حاتم، عبدالرحمن بن محمد، الجرح و التعدیل، ج۳، ص۴۸، حیدرآباد دکن، ۱۳۷۲ق/ ۱۹۵۲ م.
۲۸. ابن‌حبان، محمد، کتاب المجرحین، ج۲، ص۱۵۱، به کوشش محمود ابراهیم زاید، بیروت، دارالمعرفه.
۲۹. ابن‌عدی، عبدالله، الکامل فی ضعفاء الرجال، ج۵، ص۱۹۶۸، ‌ بیروت، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۵ م.
۳۰. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۵۱، قاهره، ۱۳۴۹ ق.    
۳۱. بسوی، یعقوب بن سفیان، المعرفة و التاریخ، ج۳، ص۷۷، به کوشش اکرم ضیاء عمری، بغداد، ۱۳۹۶ق/۱۹۷۶ م.
۳۲. بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۱، ص۱۹، به کوشش محمد باقر محمودی، بیروت، ۱۳۹۷ق/ ۱۹۷۷ م.
۳۳. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۴۶، قاهره، ۱۳۴۹ ق.
۳۴. ذهبی، محمد بن احمد، سیراعلام النبلاء، ج۱۱، ص۴۴۶ـ ۴۴۷، به کوشش صالح سمر، بیروت، ۱۴۰۶ق/ ۱۹۸۶ م.
۳۵. ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، تهذیب التهذیب، ج۶، ص۳۱۹ـ ۳۲۰، حیدرآباد دکن، ۱۳۲۶ ق.
۳۶. نجاشی، احمد بن علی، رجال، ج۲، ص۶۱، به کوشش محمد جواد نائینی، بیروت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸ م.
۳۷. ابن‌بابویه، محمد بن علی، عیون الاخبار الرضا، ج۲، ص۲۴۲ـ ۲۴۵، به کوشش مهدی الاجوردی، قم، چاپخانه علمیه.
۳۸. اعتماد السلطنه، محمد حسن، مطلع الشمس، ج۲، ص۳۸۵ـ ۳۸۶، تهران، ۱۳۰۰ق.



دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «ابوالصلت هروی»، ج۵، ص۲۲۶۵.    


رده‌های این صفحه : اصحاب امام رضا | رجال




جعبه ابزار