اباصلت هروی (دائرةالمعارف‌مؤلفان‌اسلامی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابوصلت عبدالسلام بن صالح هروی (م
۲۳۶ق)، از راویان
شیعه و از خادمان
امام رضا (علیه‌السّلام) که به سبب دانش فراوان، با فرقه‌های انحرافی مناظرات علمی نموده و از خواص
مامون عباسی قرار گرفت.
ابوصلت عبدالسلام بن صالح بن سلیمان هروی خراسانی قرستی، از موالی
عبدالرحمان بن سمره بود
و به نقلی، در
مدینه زاده شد و در
نیشابور اقامت گزید و از خادمان امام رضا (علیه‌السّلام) بود.
او از آن حضرت و نیز از
سفیان بن عیینه،
مالک،
حماد بن زید و دیگران روایت کرده و افرادی چون
عباس دوری،
ابوبکر بن ابی الدنیا،
عبدالله بن
احمد بن حنبل و گروه زیادی از او روایت کرده‌اند.
وی خود نقل می‌کند که از دوران کودکی تا سی سال نزد سفیان بن عیینه برای فراگیری علم رفت و آمد داشت و پنجاه مرتبه
سفر حج انجام داد.
او برای کسب دانش به جاهای زیادی چون
بصره،
کوفه،
حجاز و
یمن مسافرت نمود، آن‌گاه وارد
بغداد شد و در آنجا به نشر و
نقل حدیث پرداخت و عده‌ای از اهالی آن شهر، از جمله
حسن بن علویه قطان از وی روایت کرده‌اند.
اباصلت در زمان مامون (خلافت
۱۹۸-
۲۱۸ق) برای رفتن به جبهه جنگ و
جهاد وارد شهر
مرو شد و با خلیفه دیداری کرد و چون سخن گفت، مامون دریافت که وی از دانش فراوانی بهره دارد، از این‌رو وی را از خواص خویش قرار داد و نزد خود نگه داشت تا بعد از مدتی با یکدیگر به جبهه رفتند. او همواره مورد تکریم خلیفه قرار داشت. اباصلت با منحرفان اعتقادی مانند
مرجئه،
جهمیه،
قدریه و
زنادقه سخت مخالف بود و با آنها بحث و مناظره می‌کرد و دیدگاه‌های آنان را مورد خدشه قرار می‌داد. در مجالس مناظره‌ای که مامون تشکیل می‌داد، چند بار در حضور او میان اباصلت و
بشر مریسی،
از شاگردان
قاضی ابویوسف و از رهبران مرجئه که
فرقه مریسیّه به وی منسوب است، مناظره شد که در تمام موارد اباصلت پیروز شد.
وی مورد ستایش علمای
امامیه و تعداد زیادی از علمای
اهل‌سنت است.
آیت‌الله خوئی می‌نویسد: در موثق بودن اباصلت هروی تردیدی نیست اما درباره مذهب او از گفته
نجاشی برمی‌آید که
شیعه است، هر چند
شیخ طوسی به سنی بودن او تصریح کرده است که گویا سهو قلم است، چرا که اباصلت تشیع خود را علنی ابراز می‌کرد و به همین خاطر برخی علمای اهل‌سنت او را ضعیف و دروغگو خوانده‌اند. سخن
کشّی هم که به تشیع شدید او اشاره کرده، تاییدی بر این گفته است.
نجاشی وی را
ثقه، صحیح الحدیث و صاحب کتاب وفات الرضا (علیه‌السّلام) می‌داند.
اباصلت در روز چهارشنبه ۲۴
شوال سال ۲۳۶ق درگذشت.
هم اکنون در سمت شرقی بیرون شهر
مشهد آرامگاهی به نام خواجه اباصلت منسوب به وی وجود دارد. در
قم و
سمنان نیز مزارهایی منسوب به او وجود داشته است.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۴۴۵، برگرفته از مقاله «عبدالسلام هروی».
