أُمّیّین (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
أُمّیّین: (فِی الاُمِّیِّینَ سَبیلٌ) «اُمِّیِّین» به معنای افراد درس نخوانده و بی سواد است؛ ولی منظور آنها
مشرکان عرب و اعراب بود که معمولًا از خواندن و نوشتن آگاهی نداشتند، و یا این که منظور آنها تمام کسانی بود که از خواندن
تورات و
انجیل بی‌بهره بودند.
«اُمِّیِّینَ» در سوره
«جمعه» جمع
«اُمّی» به معنای
«درس نخوانده» منسوب به
«امّ» (مادر) است؛ یعنی مکتبی جز مکتب دامان مادرش را ندیده است. و بعضی آن را به معنای
«اهل مکّه» دانسته‌اند؛ زیرا
«مکّه» را
«امّ القری» (مادر آبادی‌ها) می‌نامیدند. ولی این احتمال بعید به نظر می‌رسد؛ چرا که نه
پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) تنها مبعوث به اهل «مکّه» بود، و نه سوره «جمعه» در
«مکّه» نازل شده است. بعضی از
مفسران نیز، آن را به معنای
«امّت عرب» در مقابل
«یهود» و دیگران تفسیر کرده‌اند.
(وَ مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ مَنْ إِن تَأْمَنْهُ بِقِنطَارٍ يُؤَدِّهِ إِلَيْكَ وَ مِنْهُم مَّنْ إِن تَأْمَنْهُ بِدِينَارٍ لاَّ يُؤَدِّهِ إِلَيْكَ إِلاَّ مَا دُمْتَ عَلَيْهِ قَآئِمًا ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ قَالُواْ لَيْسَ عَلَيْنَا فِي الأُمِّيِّينَ سَبِيلٌ وَ يَقُولُونَ عَلَى اللّهِ الْكَذِبَ وَ هُمْ يَعْلَمُونَ) (و در ميان
اهل کتاب، كسانى هستند كه اگر ثروت زيادى به رسم امانت به آنها بسپارى، آن را به تو باز مى‌گردانند؛ و كسانى هستند كه اگر يك دينار هم به آنان بسپارى، به تو باز نمى‌گردانند؛ مگر تا زمانى كه بالاى سر آنها ايستاده و بر آنها مسلّط باشى. اين بخاطر آن است كه گفتند: «ما در برابر امّيّين (غير يهود)، مسؤول نيستيم.» و بر خدا دروغ مى‌بندند؛ در حالى كه دروغ بودن آن را مى‌دانند.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: اين
آیه شريفه به اختلاف فاحشى كه اهل كتاب در حفظ امانت‌ها و پيمانها داشتند اشاره مى‌كند و مى‌فهماند اهل كتاب در اين باب در دو طرف تضاد و دو نقطه مقابل قرار دارند، بعضى حتى در يك دينار خيانت را روا نمى‌دارند و بعضى ديگر شتر را با بارش مى‌بلعند و نيز اشاره مى‌كند به اينكه طائفه خيانتكار هر چند خيانتشان يك رذيله قومى و مضر است و ليكن اين رذيله در بين آنان از يك رذيله ديگر منشا گرفته، رذيله‌اى اعتقادى كه جمله:
(لَيْسَ عَلَيْنا فِي الْأُمِّيِّينَ سَبِيلٌ) آن را حكايت مى‌كند.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
(هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الْأُمِّيِّينَ رَسُولًا مِّنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَ يُزَكِّيهِمْ وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ إِن كَانُوا مِن قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ) (او كسى است كه در ميان جمعيّت درس نخوانده پيامبرى از خودشان برانگيخت كه آياتش را بر آنها بخواند و آنها را
تزکیه كند و به آنان كتاب
قرآن و
حکمت بياموزد، هرچند پيش از آن در گمراهى آشكارى بودند.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه اميين جمع كلمه امى است، يعنى كسى كه قادر بر خواندن و نوشتن نيست. و منظور از اين بى‌سوادان -به طورى كه گفته شده- مردم عرب هستند، كه در عصر رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بيشترشان بى‌سواد بودند، و جز افرادى انگشت‌شمار قادر بر خواندن و نوشتن نبودند، و خود رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) هم صرف نظر از رسالتش از همان اكثريت بود، و لذا فرمود:
(هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الْأُمِّيِّينَ رَسُولًا مِنْهُمْ) او كسى است كه در ميان مردمى بى‌سواد رسولى از جنس خود آنان و براى همه آنان مبعوث كرد. بعضى احتمال داده‌اند كه مراد از كلمه اميين مشركين باشند، يعنى غير اهل كتاب، به شهادت اينكه قرآن كريم از يهوديان نقل مى‌كند كه گفتند:
(لَيْسَ عَلَيْنا فِي الْأُمِّيِّينَ سَبِيلٌ) .
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «أُمّیّین»، ص۷۳.
