أُمّی (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
أُمّی (به ضم الف و تشدید میم) یکی از مفردات
نهج البلاغه، به معنای درس نخوانده و کسی که نوشتن بلد نیست می‌باشد.
در بیان
حضرت علی (علیه‌السلام) در خصوص شخصیت
رسول خدا (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) و
حبّ و
بغض خویش به کار رفته است.
این کلمه فقط سه بار در «نهج‌البلاغه» آمده است.
أُمّی به معنای فردی که درس نخوانده و نوشتن بلد نیست می‌باشد.
به‌همین جهت
راغب در
مفردات می‌گوید:
امّی کسی است که خواندن و نوشتن بلد نیست و از
قطرب نقل کرده که «
امیّه» به معنی
جهالت است و «امی» از آن معنی است.
در
المیزان اشاره کرده است:
«امّی» به
مادر خویش منسوب است. زیرا مهربانی مادر مانع شده که فرزندش را به دست
معلّم بسپارد و در نزد خودش نگاه داشته است.
مواردی که در نهج البلاغه به کار رفته است، به شرح ذیل می باشد:
درباره رسول خدا (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) چنان‌که فرموده:
«إِنَّ الَّذي أُنَبِّئُكُمْ بِهِ عَنِ النَّبِيِّ اَلْأُمّيِ (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم).» «آن‌چه به شما خبر مى‌دهم از پيغمبر امّى (صلی‌الله‌علیه‌وآله) است.»
حضرت علی (علیه‌السلام) در اندرز به مردم می‌فرماید:
«وَ أَنْعِمِ الْفِكْرَ فيما جاءَكَ عَلَى لِسانِ النَّبِيِّ الاُْمّيِّ (صلى‌الله‌عليه‌وآله) مِمّا لا بُدَّ مِنْهُ وَ لا مَحيصَ عَنْهُ، وَ خالِفْ مَنْ خالَفَ ذلِكَ إِلَى غَيْرِهِ، وَ دَعْهُ وَ ما رَضِيَ لِنَفْسِهِ، وَضَعْ فَخْرَكَ، وَ احْطُطْ كِبْرَكَ.» «و در انجام آن‌چه از زبان
پیامبر امّی (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) به تو رسيده كه راه فرارى از آن نيست، فكر را به كار بند و با كسى كه اين روش را به كار نمى‌بندد و به جانب ديگرى متمايل مى‌گردد، مخالفت كن! و او را با آن‌چه براى خويش پسنديده است واگذار! فخر فروشى را كنار بگذار!»
درباره حبّ و بغض خویش فرموده:
«لَوْ ضَرَبْتُ خَيْشومَ الْمُؤْمِنِ بِسَيْفي هذا عَلَى أَنْ يُبْغِضَني ما أَبْغَضَني ... وَ ذلِكَ أَنَّهُ قُضِيَ فَانْقَضَى عَلَى لِسانِ النَّبِيِّ الاُْمِّيِّ (عليه‌السلام) أَنَّهُ قالَ: «(يا عَلِيُّ،) لا يُبْغِضُكَ مُؤْمِنٌ، وَ لا يُحِبُّكَ مُنافِقٌ.» «اگر با این شمشیرم از بیخ بینی
مؤمن بزنم که مرا دشمن دارد،
دشمن نمی‌دارد .... و اين به خاطر آن است كه مقدّر شده و بر زبان پيامبر امّى (درس نخوانده) گذشته كه فرمود: «اى على! هيچ مؤمنى تو را دشمن نمى‌دارد و هيچ منافقى تو را دوست نخواهد داشت.»
سه مورد فوق در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «امّی»، ص۷۶.
