أُمّی (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اُمِّی: (الرَّسُولَ النَّبِیَّ الاُمِّی) درباره مفهوم
«اُمِّی» که از مادّه
«اُمّ» به معنای مادر، یا
«امّت» به معنای جمعیت گرفته شده است در میان
مفسران گفتگوست؛ جمعی آن را به معنای درس نخوانده می‌دانند، یعنی به همان حالتی که از مادر متولد شده باقی مانده و مکتب استادی را ندیده است. بعضی آن را به معنای کسی که از میان
امّت و توده مردم برخاسته، نه از میان اشراف، و
مترفین و جباران. و بعضی به مناسبت این که
مکّه را
«ام القری» می‌گویند این کلمه را مرادف
«مکّی» دانسته‌اند.
روایات اسلامی که در منابع مختلف حدیث وارد شده نیز، بعضی آن را به معنای درس نخوانده؛ وبعضی آن را به معنای مکّی
تفسیر کرده‌اند. ولی هیچ مانعی ندارد که کلمه
«اُمِّی» اشاره به هر سه مفهوم بوده باشد و بارها گفته‌ایم که استعمال یک لفظ در چند معنا، هیچ مانعی ندارد، و در
ادبیات عرب شواهد فراوانی برای این موضوع وجود دارد.
(الَّذِينَ يَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِيَّ الأُمِّيَّ الَّذِي يَجِدُونَهُ مَكْتُوبًا عِندَهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَ الإِنْجِيلِ يَأْمُرُهُم بِالْمَعْرُوفِ وَ يَنْهَاهُمْ عَنِ الْمُنكَرِ وَ يُحِلُّ لَهُمُ الطَّيِّبَاتِ وَ يُحَرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبَآئِثَ وَ يَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَ الأَغْلاَلَ الَّتِي كَانَتْ عَلَيْهِمْ فَالَّذِينَ آمَنُواْ بِهِ وَ عَزَّرُوهُ وَ نَصَرُوهُ وَ اتَّبَعُواْ النُّورَ الَّذِيَ أُنزِلَ مَعَهُ أُوْلَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ) (همان كسانى كه از فرستاده
خدا، پيامبرِ «
امّى» و درس نخوانده پيروى مى‌كنند؛ پيامبرى كه صفاتش را، در
تورات و
انجیلی كه به صورت مكتوب نزدشان است، مى‌يابند؛ كه آنها را به معروف دستور مى‌دهد، و از
منکر باز مى‌دارد؛ اشياء پاكيزه را براى آنها حلال مى‌شمرد، و ناپاكيها را تحريم مى‌كند؛ و بارهاى سنگين، و زنجيرهايى را كه بر آنها بود، از دوش و گردنشان برمى‌دارد؛ پس كسانى كه به او
ایمان آوردند، و حمايت و ياريش كردند، و از
هدایت و نورى كه با او نازل شده پيروى نمودند، تنها آنان رستگارانند.»)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
(الَّذِينَ يَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِيَّ الْأُمِّيَّ ...) اين آيه بحسب ظاهر
سیاق، بيان جمله
(وَ الَّذِينَ هُمْ بِآياتِنا يُؤْمِنُونَ) است، و ظاهر آن نيز بيان بودنش را تاييد مى‌كند، براى اينكه
رسول خدا را پيغمبرى درس نخوانده معرفى مى‌كند كه امر به معروف و نهى از منكر كرده و هر پاك و پاكيزه‌اى را بر بشر حلال و هر ناپاك و پليدى را حرام مى‌كند، و موانع و غل و زنجيرهايى را كه مانع سعادت بشر است از دست و پاى آنان باز مى‌كند، و همه اينها آيات و نشانه‌هاى
نبوت آن حضرت و خاتميت نبوت او است، و همان آياتى است كه خداوند قبلا در تورات و انجيل براى ايشان بيان كرده بود پس ايمان به آنها ايمان به آن آيات است، و يهود و نصارا اگر بخواهند دستورات اكيد تورات و انجيل را در باره ايمان به آيات بكار ببندند ناگزيرند به نشانه‌هاى نبوت خاتم النبيين (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نيز ايمان بياورند.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «أُمّی»، ص۷۳.
