أَمَةٌ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
أَمَةٌ: (وَ لأَمَةٌ مُّؤْمِنَةٌ)«أَمَةٌ» (به فتح الف
و میم) به معنای کنیز مملوک است.
درست است كه
ازدواج با كنيزان (مخصوصا كنيزانى كه نه بهره چندانى از زيبايى دارند
و نه مال) در
عرف مردم جالب
و پسنديده نيست به خصوص اين‌كه در مقابل آن‌ها
زن مشرک زيبا يا ثروت‌مندى باشد ولى ارزش
ایمان، كفه ترازوى مقايسه را به
نفع كنيزان، سنگين‌تر مى‌كند، چرا كه هدف از ازدواج، تنها كام‌جويى جنسى نيست، زن
شريک عمر انسان و مربى فرزندان او است
و نيمى از شخصيت او را تشكيل مى‌دهد، با اين حال چگونه مى‌توان
شرک و عواقب شوم آن را با زيبايى ظاهرى
و مقدارى مال
و ثروت، مبادله كرد.
به موردی از کاربرد «أَمَةٌ» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ لا تَنكِحواْ الْمُشْرِكاتِ حَتَّى يُؤْمِنَّ وَ لأَمَةٌ مُّؤْمِنَةٌ خَيْرٌ مِّن مُّشْرِكَةٍ وَ لَوْ أَعْجَبَتْكُمْ وَ لا تُنكِحواْ الْمُشِرِكينَ حَتَّى يُؤْمِنواْ وَ لَعَبْدٌ مُّؤْمِنٌ خَيْرٌ مِّن مُّشْرِكٍ وَ لَوْ أَعْجَبَكُمْ أُوْلَئِكَ يَدْعونَ إِلَى النّارِ وَ اللّهُ يَدْعُوَ إِلَى الْجَنَّةِ وَ الْمَغْفِرَةِ بِإِذْنِهِ وَ يُبَيِّنُ آياتِهِ لِلنّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرونَ) «
و با زنان
مشرک و بت‌پرست، تا
ایمان نياورده‌اند، ازدواج نكنيد؛ اگر چه مجبور شويد با كنيزان ازدواج كنيد؛ زيرا
کنیز باايمان، از
زن آزاد بت‌پرست، بهتر است؛ هرچند
زیبایی يا
ثروت او توجه شما را به خود جلب كند.
و زنان
قوم خود را به ازدواج مردان بت‌پرست، تا ايمان نياورده‌اند، در نياوريد؛ زيرا
غلام باايمان، از مرد آزاد بت‌پرست، بهتر است؛ هر چند ثروت يا موقعيّت او، توجه شما با به خود جلب كند. آن‌ها
دعوت به سوى
آتش مى‌كنند؛
و خدا به فرمان خود، دعوت به
بهشت و آمرزش مى‌نمايد،
و آيات خويش را براى مردم روشن مى‌سازد؛ شايد متذكّر شوند.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: ظاهرا مراد از امه مؤمنه كنيز باشد، كه در مقابل
حره (زن آزاد) است،
و مردم در روزگارى كه
برده‌داری معمول بود كنيزان را خوار مى‌شمردند،
و از اين‌كه با آن‌ها ازدواج كنند عارشان مى‌آمد،
و اگر كسى اين كار را مى‌كرد سرزنشش مى‌كردند، پس اين‌كه در آيه كنيز را مقيد به مؤمنه كرد، ولى
مشركه را مقيد به حريت نكرد، با اين‌كه گفتيم مردم كنيز را خوار مى‌شمردند،
و از ازدواج با آنان احتراز داشتند، خود
دلیل بر اين است كه مى‌خواهد بفرمايد: زن با ايمان هر چند كه كنيز باشد بهتر است از زن
مشرک، ولو آزاد باشد،
و داراى
حسب و نسب و مال و ساير مزايايى باشد كه عادتا خوشايند
انسان است.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «أمة»، ج۱، ص۱۱۴.
