أَمانیَّ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
أَمانیَّ:
(الْكِتَابَ إِلاَّ أَمَانِيَّ) أَمانیَّ: جمع
«امنيّة» به معنى «آرزو» است.
بيشتر در آرزوهاى باطل به كار مى‌رود.
آرزوها و خيالاتى كه در نفس
انسان نقش مى‌بندد و انسان به آن نمى‌رسد.
به مواردی از کاربرد
أَمانیَّ در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ مِنْهُمْ أُمِّيُّونَ لاَ يَعْلَمُونَ الْكِتَابَ إِلاَّ أَمَانِيَّ وَ إِنْ هُمْ إِلاَّ يَظُنُّونَ) (و پاره‌اى از آنان عوامانى هستند كه كتاب خدا را جز يک مشت خيالات و آرزوها نمى‌دانند و تنها به پندارهايشان دل بسته‌اند.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه (أمانى) جمع امنيه است، كه به معناى اكاذيب است و حاصل معناى آيه اين است: كه ملت
یهود، يا افراد باسوادى هستند، كه خواندن و نوشتن را می‌دانند، ولى در عوض به
کتب آسمانی خيانت مى‌كنند و آن را تحريف می‌نمايند و يا مردمى بى‌سواد و
امی هستند، كه از كتب آسمانى هيچ چيز نمی‌دانند و مشتى اكاذيب و خرافات را به عنوان كتاب آسمانى پذيرفته‌اند.
(وَ قَالُواْ لَن يَدْخُلَ الْجَنَّةَ إِلاَّ مَن كَانَ هُودًا أَوْ نَصَارَى تِلْكَ أَمَانِيُّهُمْ قُلْ هَاتُواْ بُرْهَانَكُمْ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ) (آنها گفتند: «هيچ كس، جز يهود يا نصارى، هرگز داخل
بهشت نخواهد شد.» اين پندار و آرزوى آن‌هاست. بگو: «اگر راست مى‌گوييد، دليل خود را بر اين موضوع بياوريد!»)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: تا اين‌جا گفتار همه در باره يهود و پاسخ به اعتراضات ايشان بود، از اين‌جا شروع شده است به سخنانى كه مربوط به يهود و نصارى هر دو است و به طور صريح نصارى را ملحق به يهود نموده، جرائم هر دو طائفه را می‌شمارد.
در
آیه مورد بحث ممكن است اشاره به پندارها و امتيازات موهومى باشد كه يهود براى خود قايل بودند، از جمله مى‌گفتند:
«ما فرزندان خدا و دوستان خاص او هستيم»
(...نَحْنُ أَبْنٰاءُ اَللّٰهِ وَ أَحِبّٰاؤُهُ...) و يا اين‌كه مى‌گفتند: «هرگز
آتش دوزخ جز چند روزى به ما نخواهد رسيد.» اين احتمال نيز وجود دارد كه منظور از «امانىّ» آيات تحريف شده باشد كه دانشمندان يهود در اختيار عوام مى‌گذاشتند و جمله
(لاٰ يَعْلَمُونَ اَلْكِتٰابَ إِلاّٰ أَمٰانِيَّ)
(آيه مورد بحث) با اين معنى سازگارتر مى‌باشد.
در آيه ۱۱۱
سوره بقره به يكى ديگر از ادعاهاى پوچ و نابجاى گروهى از يهوديان و مسيحيان برمى‌خوريم كه «گفتند: هيچ‌كس جز يهود و نصارى داخل بهشت نخواهد شد» در پاسخ مى‌فرمايد:
«اين تنها آرزويى است كه دارند»
(تِلْكَ أَمٰانِيُّهُمْ)
البته در اين‌جا اين مدعيان اهل كتاب يک آرزو بيشتر نداشتند و آن انحصار بهشت به آنها بود، ولى از آنجا كه اين آرزو سرچشمه آرزوهاى ديگر و به اصطلاح داراى شاخ‌وبرگ‌هاى ديگرى است به صورت جمع (امانى) ذكر شده است.
• شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «أَمانیَّ»، ج۴، ص۳۴۹.
