أَخْیارِ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
أَخْیارِ:(وَ كُلٌّ مِّنْ الْأَخْيارِ) «أَخْیارِ» واژۀ «
خال»
جمع «
خیر»: نيكان، مخففه از «
خيّر» مانند اموات
جمع «
میت» يا «ميّت». و گفته شده
جمع «
خير» است كه در اصل
افعل التفضیل بوده است و بر افعال
جمع بسته مى‌شود با
حذف همزه، مانند:
اقیال جمع «قيل».
به موردی از کاربرد «خال» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ اذْكُرْ إِسْماعيلَ وَ الْيَسَعَ وَ ذا الْكِفْلِ وَ كُلٌّ مِّنْ الْأَخْيارِ) «و به خاطر بياور «
اسماعیل» و «
الیسع» و «
ذوالکفل» را كه همه از نيكان بودند.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند:
(وَ إِنَّهُمْ عِنْدَنا لَمِنَ الْمُصْطَفَيْنَ الْأَخْيارِ) در سابق گذشت كه اصطفا ملازم با
اسلام و
تسلیم شدن به تمام معنا براى
خدای سبحان است.
و در اين آيه شريفه اشاره‌اى دارد به آيه
(إِنَّ اللَّهَ اصْطَفى آدَمَ وَ نوحاً وَ آلَ إِبْراهيمَ وَ آلَ عِمْرانَ عَلَى الْعالَمينَ) كلمه
اخيار - به طورى كه گفته‌اند-
جمع خير است كه در معنا مقابل
شر است ولى بعضى گفته‌اند كه:
جمع خير - با تشديد ياء، و يا با تخفيف-، مانند اموات كه
جمع ميت - با تشديد-، و ميت - بدون تشديد- است.
(وَ اذْكُرْ إِسْماعيلَ وَ الْيَسَعَ وَ ذا الْكِفْلِ وَ كُلٌّ مِنَ الْأَخْيارِ) معناى اين آيه روشن است و حاجتى به توضيح ندارد.
مکارم شیرازی در
تفسیر نمونه می‌فرمایند:
آيۀ مورد بحث به مقامات سه پيامبر بزرگ
اشاره مى‌كند و مى‌فرمايد: «و به ياد آور اسماعيل و اليسع و ذا الكفل را كه همه از
اخيار (نيكان) بودند.»
هر يک از آن‌ها الگو و اسوه‌اى در
صبر و
استقامت و اطاعت فرمان خدا بودند، مخصوصا اسماعيل كه آماده شد
جان خود را فداى راه او كند به همين
دلیل «ذبيح اللّه» ناميده شد، با پدرش
ابراهیم (علیه‌السلام) در بناى
خانه کعبه و گرم كردن اين كانون بزرگ و رسالت‌هاى ديگر همكارى فراوان داشت، توجه به زندگى آنان براى
پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) و همۀ مسلمين الهام بخش است و مطالعۀ زندگى اين چنين مردان بزرگ به زندگى انسان‌ها جهت مى‌دهد،
روح تقوا و فداكارى و
ایثار را در آن‌ها زنده مى‌كند و در برابر مشكلات و حوادث سخت مقاوم مى‌سازد.
تعبير به
(كُلٌّ مِنَ اَلْأَخْيارِ) با توجه به اين كه همين توصيف (
الاخيار) عينا درباره ابراهيم و
اسحاق (علیه‌السلام) و
یعقوب (علیه‌السلام) (در آيه
قبل) به عنوان آخرين صفت آمده بود ممكن است اشاره به اين باشد كه اين سه پيامبر نيز داراى تمام اوصاف سه پيامبر پيشين بودند، چرا كه «
خير مطلق» معنى وسيعى دارد كه هم «
نبوت» را شامل مى‌شود و هم توجه به سراى
آخرت و هم مقام عبوديت و علم و قدرت را.
• شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «
اخیار»، ج۱، ص ۷۵۹.
