أبو حیان و تفسیره البحر المحیط (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«ابوحیان و تفسیره بحر المحیط»
تالیف بدربن ناصرالبدر عضو هیات علمی دانشگاه امام محمد بن مسعود به
زبان عربی، گزارشی از زندگانی ابو حیان محمد یوسف الاندلسی متولد ۷۴۵ ه- و تفسیر او بحر المحیط می‌باشد. بدین جهت که صاحب تفسیر از بزرگان مفسران
اهل سنت است مؤلف بر خود لازم می‌بیند که گزارشی از آن ارائه دهند تا مورد استفاده همگان قرار گیرد.
مؤلف پس از بررسی گزیده‌های نحوی ابوحیان در تفسیر
بحرالمحیط در خلال بحث به ویژگی‌های خاص این تفسیر از جهت علمی، جامعیت، تنوع مباحث و حسن استفاده از مصادر، رساله‌ای در مورد ابوحیان و تفسیرش می‌نویسد که شامل یک مقدمه، دو فصل، خاتمه و فهرست اعلام و فهرست موضوعات است و با بیانی ساده، رعایت اختصار، نظم منطقی و با
دقت در استناد، نگاشته شده است.
در فصل اول زندگانی ابوحیان، نسبت و محل تولد، صفات، سفرها،
اساتید،
شاگردان، تالیف‌ها و وفاتش بررسی شده است. در فصل دوم به
زمان و
مکان تالیف،
روش تفسیری، ارزش علمی، مصادر، جایگاه او در فرق و طائفه‌های معتزله،
فلاسفه،
صوفیه،
شیعه باطنیه و... واستفاده او از کتب سائر
علماء و استفاده علمای بعدی از تفسیر ایشان اشاره شده است. مؤلف در روش تفسیری ابو حیان چنین نگاشته‌اند: ابوحیان در ابتدای کتاب پس از بررسی مفردات، آیاتی را که وی آن‌ها
تفسیر می‌کند از جهت لغوی و احکام ادبی به سبب نزول
آیه و
نسخ، مناسبت و ارتباط آن با آیات قبلی و قرائات آیه به همراه توجیه آن در
علم عربی، اقوال علماء متقدم و متاخر در فهم آیه می‌پردازد. ایشان با رعایت اختصار اهتمام درعدم تکرار مباحث داشته، بدین جهت در بسیاری از موارد، تحقیق موضوع را به جای دیگری
حواله کرده و در ادامه به اقوال علمای چهارگانه و غیر ایشان هم اشاره کرده است. جائیکه
حکم،
غریب و خلاف مشهور است ادله و مقتضای
دلیل آمده است سپس فوائد بیانی و بدیع آیات را به طور خلاصه بررسی و در آخر آیات مضمون آیات را به طور خلاصه آورده‌اند. به نظر ابوحیان برای
تفسیر احتیاج به هفت مساله ضروری است؛ آشنایی با
علم لغت و
احکام،
ادبیان عرب و
علم بیان و بدیع و تعیین مبهم،
تبیین مجمل،
سبب نزول، نسخ و شناخت اجمال و تبیین،
عموم و خصوص،
اطلاق و تقیید،
دلالت امر و نهی و کلام در آنچه بر
خداوند ممکن است،
واجب است و
محال است.
در آخر
کتاب فهرست اعلام و فهرست موضوعات، آمده، و در پاورقی به آدرس آیات،
روایات، مطالب نقل شده و هم چنین توضیح برخی لغات، اصطلاحات، اماکن و شرح مختصر بعضی اعلام اشاره شده است.
نرم افزار مشکات الانوار، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
