آیه غض (علوم قرآنی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آیه غض به آیه ۳۰ نور، درباره نهی از نگاه به نامحرمان و حفظ
عورت اطلاق می‌شود.
به آیه ۳۰
سوره نور «آیه غض» می‌گویند: (قل للمؤمنین یغضوا من ابصارهم و یحفظوا فروجهم ذلک ازکی لهم ان الله خبیر بما یصنعون)؛ «به مؤمنان بگو چشمهای خود را (از نگاه به نامحرمان) فرو گیرند، و
فروج خود را حفظ کنند، این برای آنها پاکیزه تر است،
خداوند از آنچه انجام می‌دهید آگاه است».
در کتاب کافی در شان نزول آیه فوق از
امام باقر علیه‌السّلام نقل شده است که جوانی از انصار در مسیر خود با زنی روبرو شد- و در آن روز
زنان مقنعه خود را در پشت گوشها قرار می‌دادند- (و طبعا گردن و مقداری از سینه آنها نمایان می‌شد) چهره آن
زن نظر آن جوان را به خود جلب کرد و
چشم خود را به او دوخت هنگامی که زن گذشت جوان هم چنان با چشمان خود او را بدرقه می‌کرد در حالی که راه خود را ادامه می‌داد تا اینکه وارد کوچه تنگی شد و باز هم چنان به پشت سر خود نگاه می‌کرد ناگهان صورتش به دیوار خورد و تیزی
استخوان یا قطعه شیشه‌ای که در دیوار بود صورتش را شکافت! هنگامی که زن گذشت جوان به خود آمد و دید خون از صورتش جاری است و به لباس و سینه اش ریخته! (سخت ناراحت شد) با خود گفت به
خدا سوگند من خدمت
پیامبر می‌روم و این ماجرا را بازگو می‌کنم، هنگامی که چشم رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم به او افتاد فرمود چه شده است؟ و جوان ماجرا را نقل کرد، در این هنگام
جبرئیل نازل شد و آیه فوق را آورد.
«یغضوا» از ماده «غض» در اصل به معنای کم کردن و نقصان است، و در بسیاری از موارد در کوتاه کردن صدا یا کم کردن نگاه گفته می‌شود، بنابراین آیه نمی‌گوید
مؤمنان باید چشمهاشان را فرو بندند، بلکه می‌گوید باید نگاه خود را کم و کوتاه کنند، و این تعبیر لطیفی است به این منظور که اگر
انسان به راستی هنگامی که با زن نامحرمی روبرو می‌شود بخواهد چشم خود را به کلی ببندد ادامه راه رفتن و مانند آن برای او ممکن نیست، اما اگر
نگاه را از صورت و اندام او بر گیرد و چشم خود را پائین اندازد گویی از نگاه خویش کاسته است و آن صحنه‌ای را که ممنوع است از منطقه دید خود به کلی حذف کرده. قابل توجه اینکه
قرآن نمی‌گوید از چه چیز چشمان خود را فرو گیرند (و به اصطلاح متعلق آن فعل را حذف کرده) تا دلیل بر عموم باشد، یعنی از مشاهده تمام آنچه نگاه به آنها
حرام است چشم برگیرند. اما با توجه به سیاق
آیات مخصوصا آیه بعد که سخن از مساله
حجاب به میان آمده به خوبی روشن می‌شود که منظور نگاه نکردن به زنان نامحرم است، شان نزولی را که در بالا آوردیم نیز این مطلب را تایید می‌کند.
دومین دستور در آیه فوق همان مساله حفظ فروج است. «فرج» در اصل به معنای شکاف و فاصله میان دو چیز است، ولی در اینگونه موارد
کنایه از عورت می‌باشد. منظور از حفظ فرج به طوری که در
روایات وارد شده است پوشانیدن آن از نگاه کردن دیگران است.
فرهنگ‌نامه قرآنی، برگرفته از مقاله«آیه غض».
