آیات غضب الهی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یکی از صفات الهی که در آیاتی از
قرآن به آن اشاره شده؛ صفت غضب است.
غضب حالتی است که بر اثر عوامل خاصی بر
انسان عارض شده، با تاثر و تغییر حالت توام است؛ ولی از آن جا که
ذات باری تعالی ثابت و نامتغیر است، قطعا مراد از غضب خداوند سبحان غیر از غضب در انسان است.
امام خمینی غضب انسان را کیف نفسانی می‌داند که سبب حرکت و هیجان نفس برای غلبه و پیروزی می‌شود و برای شهوت انتقام‌جویی می‌باشد.
ایشان در تعریف و تبیین غضب تعریف ابن مسکویه را پذیرفته است
و غضب را به دو نوع ناپسند و پسندیده تقسیم کرده است؛ غضب ناپسند و شیطانی تجاوز قوه غضبیه از حد عقل و عدالت و غضب پسندیده به کار بستن قوه غضبیه در راه حقی و تسلیم شدن در برابر عقل سلیم و اوامر انبیای عظیم‌الشان می‌باشد که در این صورت از جنود رحمان و نوعی
شجاعت است.
ایشان اسباب و منشاهای بسیاری را برای غضب ناپسند در انسان ذکر کرده که از آن جمله می‌توان به حب دنیا که منشا همه گناهان است، اشاره کرد؛ زیرا وقتی
حب دنیا در دل جا گرفت، به‌مجرداینکه مزاحمتی برای آن حاصل شده قوه غضب به جوش می‌آید و عنان اختیار را از انسان سلب می‌کند. البته ایشان در مواضعی ریشه غضب را در دو چیز خلاصه می‌کند یکی حب نفس و دیگری فضیلت انگاری غضب و مفاسد از آن است.
ایشان خطر قوه غضبی را از سایر قوا بیشتر می‌داند، زیرا در یک لحظه می‌توان تمام عقاید حقه، انوار معرفت و ایمان را بسوزاند و مبدا هزاران
جهالت و سفاهت گردد که در تمام عمر قابل‌جبران نباشد. به اعتقاد ایشان یک نفر با غضب خود ممکن است صدها هزار خانواده را از میان ببرد به‌طوری‌که آتش غضب هیچ حیوانی به این ویرانگری و سوزندگی نیست؛ زیرا غضب و وحشی‌گری انسان حد و مرزی ندارد.
به مجموع این آیاتی که در مورد غضب و
خشم الهی بحث میکنند، آیات غضب می‌گویند. محققان و مفسران قرآن منظور از غضب خداوند را همان
انتقام و
بلا و
عذاب می‌دانند که بر اثر بدکاری در
دنیا بر شخص وارد می‌شود.
واژه غضب با مشتقات آن ۲۲ بار در
قرآن آمده است که از این موارد، ۱۶ بار غضب به نوعی به
خداوند سبحان نسبت داده شده است که عبارتند از آیات: ۹۳
سوره نساء : ((وغضب الله علیه ولعنه واعد له عذابا عظیما)؛ ۶
سوره فتح : ) (وغضب الله علیهم ولعنهم واعد لهم جهنم وساءت مصیرا)؛ ۱۳
سوره ممتحنه : ((یا ایها الذین آمنوا لا تتولوا قوما غضب الله علیهم)؛ ۶۱
سوره بقره : ) (وضربت علیهم الذلة والمسکنة وبآؤوا بغضب من الله)؛ و نیز ۱۴
سوره مجادله؛ ۹۰ سوره بقره؛ ۱۱۲
سوره آل عمران؛ ۷۱ و ۱۵۲
سوره اعراف؛ ۱۶
سوره انفال؛ ۱۰۶
سوره نحل؛ ۸۱ و ۸۶
سوره طه؛ ۹
سوره نور و ۱۶
سوره شوری.
در روایتی از
امام صادق علیه‌السّلام چنین آمده است: "فرضاه ثوابه و سخطه عقابه من غیر شیء یتداخله فیهیجه و ینقله من حال الی حال…؛ رضای خدا
ثواب او، و
سخط خداوند
انتقام و عقاب او است؛ بی آن که چیزی در خدا اثر کرده و او را از حالی به حالی درآورد".
•
فرهنگ نامه علوم قرآن، برگرفته از مقاله «آیات غضب الهی». •
دانشنامه امام خمینی ، تهران،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ، ۱۴۰۰ شمسی.
