آنسفالیت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آنسفالیت، یکی از مباحث مطرح در
روان‌شناسی فیزیولوژیک بوده و به معنای التهاب حاد مغزی در اثر عفونت ویروسی است. آنسفالیت ویروسی خفیف، یک بیماری شایع است و امکان دارد اصلا جلب توجه نکند. در مواردی که آنسفالیت شدید باشد، معمولا بیمار باید بستری شود. که در این مقاله بعد از تعریف و آشنایی با انواع آن به علائم، سبب‌شناسی، تشخیص، درمان و شیوه پیشگیری و پیش‌آگهی می‌پردازیم.
عوارض و موارد فوت ناشی از آنسفالیت بیشتر در شیرخواران و پیرمردان دیده می‌شود. بیمارانی که به سایر گروه‌های سنی تعلق دارند، معمولا به‌طور کامل بهبود می‌یابند. به‌جز در موارد آنسفالیت حاد، انتظار می‌رود بهبودی در عرض ۳-۲ هفته حاصل شود. درصد بسیار کمی از بیماران دچار آسیب دایمی مغز می‌شوند که عملکرد ذهنی یا عضلانی بیمار را مختل می‌کند.
آنسفالیت را می‌توان به گروه‌های زیر تقسیم‌بندی نمود:
۱. نوع اولیه آنسفالیت
نوع اولیه این بیماری، با تظاهرات وسیع همراه است که مربوط به تهاجم مستقیم عفونت به
سیستم عصبی مرکزی است.
۲. نوع بعد از عفونت‌ها یا پارا اینفکشن
در نوع بعد از عفونت‌ها یا پارا اینفکشن، آنسفالیت متعاقب بیماری‌های دیگر یا بعد از
واکسیناسیون تظاهر می‌نماید. زمانی که نشانه‌های عصبی پیشنهاد آنسفالیت را می‌نماید ولی التهاب مغزی وجود ندارد (مثل سیندرم رای)، بیماری
آنسفالوپاتی است. تقریبا بیش از ۱۰۰ ویروس از ۱۳ گروه مستقیما یا غیرمستقیم روی سیستم عصبی مرکزی اثر می‌کنند. گرچه بعضی از عفونت‌های ویروسی مثل اوریون و سرخک به علت واکسیناسیون کمتر شده‌اند.
تظاهرات بالینی در آنسفالیت به عواملی مثل شدت بیماری و محل گرفتاری از نظر آناتومی بستگی دارد و به همین علت تظاهرات متغیر است. تب و سردرد،
اختلال تکلم، حالت تهوع و استفراغ بعضی از علائم این بیماری هستند. همچنین در این بیماران، ممکن است توهمات،
بی‌قراری،
تغییر شخصیت و
اختلالات رفتاری دیده شود. حملات تشنجی کانونی در بسیاری از بیماران مبتلا به آنسفالیت شدید رخ می‌دهند. حرکات غیرارادی مثل لرزش و نقایص اعصاب جمجمه‌ای مثل
فلج چشمی از دیگر علائم این بیماری است.
در بعضی موارد ممکن است علائم کم و خفیف باشد و ناگهان به طرف کما و مرگ پیشرفت نماید. برعکس در بعضی از موارد ممکن است علائم و نشانه‌ها شدید باشد ولی بیمار بهبودی یابد.
در اکثر موارد، عامل ایجادکننده بیماری مشخص نیست. غالبا ویروس‌ها عامل بیماری بوده و انتقال از طریق شخص به شخص است. ۸۰ درصد موارد آنتروویروس‌ها (Anteroviruses) عامل بیماری می‌باشند، مثل کوکساکی. اوریون، ادنوویروس‌ها، آبله مرغان، سیتومگالوویروسCMV، رتروویروس، (Retroviruses) سرخجه، آنفلوآنزا A و B، سرخک، هپاتیت B، هپاتیت A و رئوویروس (sesReoviru) تعدادی از عوامل ویروسی بیماری آنسفالیت هستند. ممکن است انتقال به وسیله پشه و کنه، مثل آربوویروس‌ها (Arboviruses) باشد.هاری نیز از عوامل ویروسی است که ایجاد آنسفالیت می‌کند. آنسفالیت ممکن است متعاقب عفونت‌های آبله مرغان دیده شود.
عفونت ویروسی می‌تواند از همان اول باعث آنسفالیت شود یا این که به عنوان عارضه‌ای ثانویه به دنبال عفونت‌های ویروسی مثل سرخک، آبله مرغان، سرخجه، آبله گاوی و عفونت ناشی از سایر ویروس‌های کمتر شناخته‌شده یا واکسیناسیون آبله رخ دهد.
سنین شیرخوارگی، سن بالای ۶۰ سالگی، وجود بیماری که مقاومت بدن را کم کرده باشد، محیط زندگی شلوغ یا غیربهداشتی و آلودگی به ویروس ایدز از عوامل تشدیدکننده این بیماری هستند.
برای پیشگیری، باید از تماس با فرد مبتلا به آنسفالیت خودداری شود. در صورت وجود هرگونه عفونتی در بدن به پزشک مراجعه شود، خصوصا عفونت‌های ویروسی که در قسمت علل ذکر شدند. اگر فرد در نواحی پرخطر زندگی می‌کند، از مواد دافع حشرات و توری جهت جلوگیری از گزش حشرات استفاده نماید.
تشخیص در آنسفالیت ویروسی، معمولا بر مبنای تظاهرات بالینی مرحله مقدماتی و به دنبال آن علائم پیشرفته سیستم عصبی مرکزی است. گرفتن تاریخچه بیمار بسیار مهم است. تماس‌های بیمار در ۲-۳ هفته اخیر باید سؤال شود. تماس با پشه، کنه و حیوانات در هفته‌های گذشته مهم است. مسافرت اخیر، تزریقات جدید، تماس با فلزات سنگین قابل پرسش است. اقدامات تشخیصی بعدی شامل بررسی‌های آزمایشگاهی خون و مایع نخاع، عکسبرداری از جمجمه با اشعه ایکس و
نوار مغز می‌باشد.
درمان شامل استفاده از داروهای متناسب و بر مبنای تشخیص است. در زمان مناسب باید درمان اختصاصی ضد ویروسی را شروع کرد. اعمال حیاتی شامل تنفس و فشار خون باید به‌طور مداوم کنترل و در صورت لزوم حمایت شوند. در مراحل اولیه آنسفالیت، ممکن است بسیاری از بیماران به مراقبت در ICU نیاز داشته باشند. درمان مقدماتی و حمایتی باید از کنترل دقیق فشار داخل جمجمه، محدود کردن مایعات و پرهیز از مصرف محلول‌های هیپوتونیک داخل وریدی و مهار تب تشکیل شود. حملات تشنجی را باید با رژیم‌های ضد تشنجی استاندارد درمان کرد. باید درمان پیشگیرانه با توجه به شیوع بالای حملات تشنجی در موارد شدید آنسفالیت مدنظر قرار گیرد.
اقدامات حمایتی و
توانبخشی بعد از بهبودی بیمار خیلی مهم است. عوارض آنسفالیت‌های سیستم عصبی مرکزی روی
ضریب هوشی،
روان، صرع، بینائی، شنوائی، قلب و عروق، ریه، کبد و سایر دستگاه‌ها ممکن است به صورت دائم باشد. عوارض کوتاه‌مدت و درازمدت بستگی به عامل بیماری و سن بیمار دارد، هرچه سن کمتر یاشد عوارض شدیدتر است. البته بعضی گزارشات این نظریه را رد می‌کند. در بیمارانی که در دوره حاد بیماری، تشنج داشته‌اند ۲۵% اختلالات تشنجی، دائمی شده است. عوارض روانی در ۱۵% موارد گزارش شده است.
•
سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «آنسفالیت»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۹/۰۵/۱۱.
