• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

آلتی پرمک

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


آلْتی پَرْمَک، یا آلتی پارماق (شش انگشتی)، محمدبن‌محمد، ملقب به ابن‌چِقْرَقْچی (د ۱۰۳۳ق/۱۶۲۴م)، فقیه ، صوفی و مترجم ترک می باشد.


در اوسکوپ زاده شد .

پس از طی دوران تحصیل ، به ارشاد سیدجعفر افندی ، به طایفه « بایرامیه » از طریقه‌های صوفیّه معروف آسیای صغیر پیوست.

سپس به استانبول رفت و در مسجد سلطان محمد به وعظ و روایت حدیث پرداخت و چون آوازه‌ای یافت، راهی قاهره شد.

از قاهره به سفر حج رفت و پس از بازگشت به این شهر به تدریس حدیث و فقه مشغول شد و همان‌جا درگذشت. پس از یک تشییع باشکوه او را در حظیره مسجد «سوق‌الغر» به خاک سپردند.
[۱] بروسه لی، محمد طاهر، ج۱، ص۲۱۲، عثمانلی مؤلفلری، استانبول، ۱۳۳۳ق.


آلتی پرمک کمتر به پژوهش مستقل در عرصه‌های فرهنگ اسلامی پرداخت و بیش‌تر همّ خود را مصروف نقل افکار از زبان‌های عربی و فارسی به ترکی ساخت. او بر این سه زبان تسلّط کامل داشت. آثار او این‌هاست:

۱. نزهةالجمان و نادرةالزمان ابن‌اثر ترجمه ترکی نگارستان، اثر احمدبن‌محمدغفاری قزوینی (د ۹۷۵ق/۱۵۶۷م) و گردآمده‌ای از ۳۳۰ حکایت و نکته تاریخی است که به ترتیب دودمان‌های پادشاهی تنظیم گردیده است. آلتی پرمک ضمن ترجمه حکایاتی که طیّ آن‌ها عقاید شیعی مؤلف اصلی کتاب مطرح شده مطالبی نیز در نکوهش آن عقاید افزوده است، وی اشعار متن کتاب را نیز به نظم ترکی درآورده است. مترجم در پایان به جای مدح شاه‌طهماسب که غفاری در آخر کتاب آورده، مدح سلطان سلیمان اوّل (۹۲۶-۹۷۴ق/۱۵۲۰-۱۵۶۶م) را که این ترجمه برای وی انجام گرفته، قرار داده است. نام این کتاب در فهرست‌های مختلف به صورت‌های نزهة جهان و نادره دوران، و نزهة‌الجنان و نادرةالزمان آورده شده و نسخه‌های خطی متعدد آن در کتابخانه‌های استانبول، تبریز و قاهره موجود است.
[۲] حاج‌خلیفه، کشف‌الظنون، استانبول.
[۳] کحاله، عمررضا، معجم‌المؤلفین، بیروت، داراحیاءالتراث‌العربی.
[۴] اهدایی نخجوانی، فهرست خطی، ج۱، ص۱۹۶.
[۵] اهدایی نخجوانی، فهرست خطی، ج۱، ص۱۹۷.
[۶] کارل برکلمان، (آلمانی)، ج۲، ص۵۹۰.
[۷] استوری، ج آ، ج۲، ص۵۸۳-۵۸۷، ادبیات فارسی، ترجمه کریم کشاورز و دیگران، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۶۲ش.



۲. کتاب دلایل نبوت محمدی و شمایل فتوت احمدی . ترجمه ترکی معارج‌النبوة و مدارج‌الفتوة ، اثر معین‌الدین محمدبن‌عبدالله فراهی هروی مشهور به ملامسکین (د ۹۰۷ق/۱۵۰۱م) و در احوال پیامبر گرامی (ص) و مانند متن اصلی مشتمل بر یک مقدمه و ۴ بخش (رکن) و یک مؤخره است.
از این اثر ترجمه ترکی دیگری نیز هست که آن هم در زمان سلطان سلیمان اوّل انجام گرفته است. نسخه‌های خطی ترجمه آلتی پرمک در قاهره، استانبول، ایاصوفیه ، لنینگراد ، نیویورک ، برلین ، هامبورگ ، لیندسیانا و اوپسالا باقی است. این کتاب یک‌بار در ۱۲۵۷ق/۱۸۴۱م در استانبول، بار دیگر در ۱۲۷۱ق/۱۸۵۵م در بولاق و بار سوم در ۱۲۷۲ق/۱۸۵۶م در غازان به چاپ رسیده است.
[۸] استوری، ج آ، ج۱، ص۸۰۸-۸۰۹، ادبیات فارسی، ترجمه کریم کشاورز و دیگران، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۶۲ش.


۳. کتاب کاشف‌العلوم و فاتح‌الفنون . ترجمه‌ای است از شرح تلخیص‌المعانی ؛ از این کتاب در کتابخانه عمومی استانبول نسخه‌ای موجود است.

۴. جامع لطائف‌البساتین ، یا جامع‌الستین، الستین‌الجامع للطائف‌البساتین. اصل کتاب نگاشته تاج‌الدین سیف‌النشر جمال‌الدین ابوبکر ابن‌احمدبن‌محمدبن‌زید طوسی است که تفسیری عارفانه بر سوره یوسف
[۹] سوره یوسف (۱۲)    
در ۶۰ مجلس است. نسخه‌ای خطی از آن در کتابخانه کوپرولو باقی است.
[۱۰] استوری، ج آ، ج۱، ص۲۶۴-۲۶۵، ادبیات فارسی، ترجمه کریم کشاورز و دیگران، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۶۲ش.
به گزارش حاجی خلیفه ، آلتی پرمک مطول تفتازانی را نیز به ترکی ترجمه کرده‌است.
[۱۱] حاج‌خلیفه، کشف‌الظنون، ج۲، ص۴۷۹، استانبول.


(۱) استوری، ج آ، ادبیات فارسی، ترجمه کریم کشاورز و دیگران، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۶۲ش.
(۲) اهدایی نخجوانی، فهرست خطی.
(۳) بروسه لی، محمد طاهر، عثمانلی مؤلفلری، استانبول، ۱۳۳۳ق.
(۴) کارل برکلمان، (آلمانی).
(۵) حاج‌خلیفه، کشف‌الظنون، استانبول.
(۶) کحاله، عمررضا، معجم‌المؤلفین، بیروت، داراحیاءالتراث‌العربی.

۱. ↑ بروسه لی، محمد طاهر، ج۱، ص۲۱۲، عثمانلی مؤلفلری، استانبول، ۱۳۳۳ق.
۲. ↑ حاج‌خلیفه، کشف‌الظنون، استانبول.
۳. ↑ کحاله، عمررضا، معجم‌المؤلفین، بیروت، داراحیاءالتراث‌العربی.
۴. ↑ اهدایی نخجوانی، فهرست خطی، ج۱، ص۱۹۶.
۵. ↑ اهدایی نخجوانی، فهرست خطی، ج۱، ص۱۹۷.
۶. ↑ کارل برکلمان، (آلمانی)، ج۲، ص۵۹۰.
۷. ↑ استوری، ج آ، ج۲، ص۵۸۳-۵۸۷، ادبیات فارسی، ترجمه کریم کشاورز و دیگران، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۶۲ش.
۸. ↑ استوری، ج آ، ج۱، ص۸۰۸-۸۰۹، ادبیات فارسی، ترجمه کریم کشاورز و دیگران، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۶۲ش.
۹. ↑ سوره یوسف (۱۲)    
۱۰. ↑ استوری، ج آ، ج۱، ص۲۶۴-۲۶۵، ادبیات فارسی، ترجمه کریم کشاورز و دیگران، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۶۲ش.
۱۱. ↑ حاج‌خلیفه، کشف‌الظنون، ج۲، ص۴۷۹، استانبول.


دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «آلتی پرمک»، شماره ۴۰۱.    




جعبه ابزار