آفرینش چشم (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خداوند نعمتهای بسیاری به انسانها داده است که یکی از آن
نعمتها نعمت چشم و
بصر می باشد که آفرینش چشم یکی از
آیات الهی می باشد.
در این مدخل از واژه‌های «رای»، «عین»، «بصر»، «نظر» و مشتقات آنها استفاده شده است.
بینایی چشم،
چشم ابزار شناخت،
چشم در قیامت،
کوری چشم،
نعمت چشم.
آفرینش چشم برای انسان، یکی از آیات الهی می باشد که در
قرآن هم خداوند در این مورد می فرماید:
قل ارءیتم ان اخذ الله سمعکم وابصـرکم وختم علی قلوبکم من الـه غیر الله یاتیکم به انظر کیف نصرف الایـت ثم هم یصدفون.بگو: «به من خبر دهید اگر خداوند،
گوش و چشمهایتان را بگیرد، و بر دلهای شما مهر نهد (که چیزی را نفهمید)، چه کسی جز خداست که آنها را به شما بدهد؟!» ببین چگونه آیات را به گونه‌های مختلف برای آنها شرح می‌دهیم، سپس آنها روی می‌گردانند!
.
در این
آیات با بیان دیگرى براى بیدار ساختن آنها استدلال شده است ، و روى غریزه دفع ضرر تکیه کرده ، نخست مى گوید: اگر خداوند
نعمتهاى گرانبهایش را همچون گوش و چشم از شما بگیرد، و بر دلهایتان مهر بگذارد و بطورى که نتوانید میان خوب و بد و
حق و
باطل تمیز دهید چه کسى جز خدا مى تواند این
نعمتها را به شما باز گرداند؟! (قل ا رایتم ان اخذ الله سمعکم و ابصارکم و ختم على قلوبکم من اله غیر الله یاتیکم به ).
قل من یرزقکم من السماء والارض امن یملک السمع والابصـر.... بگو: «چه کسی شما را از
آسمان و
زمین روزی می‌دهد؟ یا چه کسی مالک (و خالق) گوش و چشمهاست؟ و چه کسی
زنده را از مرده، و
مرده را از زنده بیرون می‌آورد؟ و چه کسی امور (
جهان) را تدبیر می‌کند؟» بزودی (در پاسخ) می‌گویند: «
خدا»، بگو: «پس چرا تقوا پیشه نمی‌کنید (و از خدا نمی‌ترسید)؟! .
.
در این آیات سخن از نشانه هاى وجود پروردگار و شایستگى او براى عبودیت است و بحثهاى آیات گذشته را در این زمینه تعقیب مى کند.
نخست مى فرماید: به
مشرکان و بت پرستانى که در بیراهه سرگردانند ((بگو چه کسى شما را از آسمان و زمین روزى مى دهد؟)) (قل من یرزقکم من السماء و الارض).
(
رزق) به معنى عطا و بخشش مستمر است ، و از آنجا که بخشنده تمام مواهب در حقیقت خدا است ، (
رازق) و (
رزاق) به معنى حقیقى تنها بر او اطلاق مى شود، و اگر این کلمه در غیر مورد او به کار رود، بدون شک جنبه مجازى دارد، همانند آیه ۲۳۳
سوره بقره که در زمینه
زنان شیرده مى گوید و على المولود له رزقهن و کسوتهن بالمعروف (پدران موظفند زنانى را که فرزندانشان را شیر مى دهند بطور شایسته روزى دهند و لباس بپوشانند.)
این نکته نیز لازم به یادآورى است که بیشتر روزیهاى انسان از آسمان است،
باران حیاتبخش از آسمان مى بارد، و
هوا که مورد نیاز همه
موجودات زنده است نیز بر فراز زمین قرار گرفته ، و از همه مهمتر نور
آفتاب که بدون آن هیچ موجود زنده و هیچگونه حرکت و جنبشى در سرتاسر زمین وجود نخواهد داشت از آسمان است، و حتى حیوانات اعماق
دریاها از پرتو نور آفتاب زنده اند زیرا مى دانیم غذاى بسیارى از آنها گیاهان بسیار کوچکى است که در لابلاى امواج در سطح
اقیانوس در برابر تابش
نور آفتاب رشد و نمو مى کند، و قسمت دیگرى از آن
حیوانات از
گوشت دیگر حیوانات دریا که وسیله آن گیاهان تغذیه شده اند استفاده مى کنند.
ولى زمین تنها به وسیله مواد غذائى خود ریشه گیاهان را تغذیه مى کند و شاید به همین دلیل است که در
آیه فوق نخست سخن از ارزاق آسمان و سپس ارزاق زمین به میان آمده است (به تفاوت درجه اهمیت )
سپس به دو قسمت از مهمترین
حواس انسان که بدون آن دو، کسب علم و دانش براى بشر امکانپذیر نیست اشاره کرده مى گوید: ((و بگو چه کسى است که
مالک و
خالق گوش و چشم و قدرت دهنده این دو حس آدمى است ))؟
.. وجعل لکم السمع والابصـر...و خداوند شما را از شکم مادرانتان خارج نمود در حالی که هیچ چیز نمی‌دانستید؛ و برای شما، گوش و چشم و
عقل قرار داد، تا
شکر نعمت او را بجا آورید!
وهو الذی انشا لکم السمع والابصـر....و او کسی است که برای شما گوش و چشم و قلب (=عقل) ایجاد کرد؛ امّا کمتر شکر او را بجا می‌آورید. .
.. وجعل لکم السمع والابصـر.... سپس (اندام) او را موزون ساخت و از روح خویش در وی دمید؛ و برای شما گوش و چشمها و دلها قرار داد؛ امّا کمتر شکر
نعمتهای او را بجا می‌آورید! .
در این جمله به
نعمت ادراکهاى حسى ، یعنى چشم و گوش ، و ادراکهاى فکرى یعنى
قلب منت نهاده است ، که هم ادراکهاى جزئى و خیالى را شامل مى شود، و هم کلى و عقلى را ((قلیلا ما تشکرون))- یعنى شکر مى گزارید، اما بسیار اندک ، و این خود اعتراضى است که به جاى
توبیخ و سرزنش به کار رفته ، بعضى از مفسرین گفته اند: جمله حالیه است ، و معناى آن این است که خدا براى شما چشم و گوش قرار داد، در حالى که شما کم شکر مى گزارید و به هر حال چه به گفته ما و چه به گفته آن مفسر، آیه شریفه در سیاق
گلایه و توبیخ است ، و مى خواهد بدین وسیله مردم را به
شکر وابدارد.
.. وجعلنا لهم سمعـا وابصـرا...ما به آنها (= قوم عاد) قدرتی دادیم که به شما ندادیم، و برای آنان گوش و چشم و دل قرار دادیم؛ (امّا به هنگام نزول
عذاب) نه گوشها و چشمها و نه عقلهایشان برای آنان هیچ سودی نداشت، چرا که آیات خدا را انکار می‌کردند؛ و سرانجام آنچه را
استهزا می‌کردند بر آنها وارد شد!
قل هو الذی... وجعل لکم السمع والابصـر...بگو: «او کسی است که شما را آفرید و برای شما گوش و چشم و قلب قرار داد؛ امّا کمتر سپاسگزاری می‌کنید!»
انا خلقنا الانسـن من نطفة امشاج نبتلیه فجعلنـه سمیعـا بصیرا.ما انسان را از
نطفه مختلطی آفریدیم، و او را می‌آزماییم؛ (بدین جهت) او را
شنوا و
بینا قرار دادیم!
الم نجعل له عینین.آیا برای او دو چشم قرار ندادیم،
توانمندی بر آفرینش و اعطای قوای ادراکی همانند
چشم، از نشانه‌های خداوند می باشد.
... ان اخذ الله... ابصـرکم... من الـه غیر الله یاتیکم به...بگو: «به من خبر دهید اگر خداوند، گوش و چشمهایتان را بگیرد، و بر دلهای شما مهر نهد (که چیزی را نفهمید)، چه کسی جز خداست که آنها را به شما بدهد؟!» ببین چگونه
آیات را به گونه‌های مختلف برای آنها شرح می‌دهیم، سپس آنها روی می‌گردانند!
قل من یرزقکم... امن یملک السمع والابصـر... فسیقولون الله..بگو: «چه کسی شما را از آسمان و زمین روزی می‌دهد؟ یا چه کسی مالک (و
خالق ) گوش و چشمهاست؟ و چه کسی زنده را از مرده، و مرده را از زنده بیرون می‌آورد؟ و چه کسی امور (جهان) را تدبیر می‌کند؟» بزودی (در پاسخ) می‌گویند: «خدا»، بگو: «پس چرا تقوا پیشه نمی‌کنید (و از خدا نمی‌ترسید)؟! .
والله اخرجکم من بطون امهـتکم لا تعلمون شیــا وجعل لکم السمع والابصـر والافـدة لعلکم تشکرون.و خداوند شما را از
شکم مادرانتان خارج نمود در حالی که هیچ چیز نمی‌دانستید؛ و برای شما،
گوش و چشم و عقل قرار داد، تا
شکر نعمت او را بجا آورید!
وهو الذی انشا لکم السمع والابصـر والافـدة قلیلا ما تشکرون. و او کسی است که برای شما گوش و چشم و قلب (=عقل) ایجاد کرد؛ امّا کمتر شکر او را بجا می‌آورید.
فرهنگ قرآن،مرکز فرهنگ و معارف قرآن،برگرفته از مقاله «آفرینش چشم»
