آسیب‌شناسی حسد (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حسد، از
رذایل اخلاقی،
گناهان کبیره و به معنای آرزویِ زوال نعمت‌ها و داشته های دیگران می‌باشد.
خداوند در
قرآن کریم به آن اشاره کرده و از آفات آن برحذر داشته است.
حسد، برانگیزاننده
انسان به نادیده گرفتن نزدیک‌ترین رابطه خویشاوندی:
و اتل علیهم نباابنی ءادم بالحق اذ قربا قربانا فتقبل من احدهما و لم یتقبل من الاخر قال لاقتلنک... • فطوعت له نفسه قتل اخیه فقتله فاصبح من الخـسرین. (
امام صادق: علیه‌السّلام در
تفسیر این
آیه، فرموده است: «
خداوند،
قربانی هابیل را پذیرفت و قابیل به وی حسد ورزید».
) اذ قال لیوسف و اخوه احب الی ابینا منا و نحن عصبة... • اقتلوا یوسف او اطرحوه ارضا یخل لکم وجه ابیکم...
وجود امکانات مادی در دست
مسلمانان، برانگیزاننده حسد
منافقان به
مسلمانان و
انتقام‌گیری از آنان:
یحلفون بالله ما قالوا ولقد قالوا کلمة الکفروکفروا بعد اسلـمهم وهموا بما لم ینالوا وما نقموا الآ ان اغنهم الله ورسوله من فضله... (بنابراین که
ضمیر در «اغناهم» به مسلمانان بازگردد.
).
حسد یکی از بدترین رذایل اخلاقی است که انسان را به عقوبت دنیا و آخرت مبتلا می‌کند.
امام خمینی به برخی مفاسد و عوارض حسد اشاره کرده است از جمله:
۱- حسد ایمان را که سرمایه نجات اخروی و حیات قلوب است، از انسان سلب می‌کند؛ زیرا لازمه حسد ناخشنودی از خداوند و تقدیرهای اوست.
۲- حسد سبب خارج شدن از ولایت و رحمت خداوند و بی‌نصیب شدن از شفاعت شافعان می‌شود.
۳- مانع ترقی جامعه و مایه انحطاط و تنزل آن می‌شود.
۴- حسود ضرر خسارت را بر خود وارد می‌کند و گاهی حسادت چنان قلب را فرامی‌گیرد و تنگ می‌کند که آثار آن در تمام ظاهر و باطن شخص حسود پیدا می‌شود و قلب او را محزون و افسرده می‌کند.
۵- حسادت سبب فشار قلب و ظلمت آن است.
به اعتقاد امام خمینی گاهی حسود آرزوی زوال نعمتی را از غیر دارد که خود دارای آن است و گاهی این نعمت را خود ندارد. در فرض اخیر گاهی آرزو دارد این نعمت به او برسد و گاهی آرزوی آن را نیز ندارد و گاهی این نعمت خیالی و گاهی حقیقی است.
برای حسد انگیزه و ریشه‌های متعددی بیان شده از جمله خودپرستی،
تکبر، بخل،
حرص و
طمع. مثلاً برتری‌جویی حسود بر محسور به واسطه نعمتی که دارد، و حسود طاقت کبر و فخر در طرف مقابل نداشته باشد آرزوی زوال نعمت دیگری می‌کند. امام خمینی بر این عقیده است که همه این موارد به ضعف شخص و مشاهده ذلت نفس برمی‌گردد همان‌طوری که تکبر از مشاهده کمال و برتری نفس نشئت می‌گیرد، بنابراین وقتی حسود دیگری را کامل دید، در او حالت ذلت و انکسار رخ می‌دهد که همین عامل تحقق حسد می‌شود.
ایشان با استناد به روایات به بررسی آسیب‌شناسی حسد و انگیزه‌ها و ریشه‌ها و روش درمان آن پرداخته و از نگاه اخلاقی و فقهی بعضی از اقسام حسد را حرام می‌داند و برای درمان حسد دو روش علمی و عملی ذکر کرده است که در روش علمی،
تفکر در آثار و مفاسد حسد می‌باشد و در روش عملی، اصلاح نفس می‌باشد.
•
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۲، ص۴۷۸، برگرفته از مقاله «آسیب‌شناسی اخلاقی». •
دانشنامه امام خمینی ، تهران،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ، ۱۴۰۰ شمسی.
