آسمان و جهان (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آسمان و جهان، ترجمه کتاب
السماء و العالم بحار، تألیف
علامه محمدباقر مجلسی است که در سال ۱۳۵۱ ش توسط
محمدباقر کوه کمره‌ای، به
زبان فارسی شرح و ترجمه شده است.
محور مطالب بیشتر معارف عمومی راجع به
زمین و
آسمان و آنچه در آن‌ها از کلام گوهربار
معصومین (علیه‌السّلام) و بیانات و تفاسیر دانشمندان علوم مختلف است. ترجمه کتاب لفظ به لفظ بوده با اضافات و تشریحاتی که مترجم آورده‌اند.
کتاب حاضر؛ شامل ۱۰ جلد است که به اختصار ابواب آن را بیان می‌کنیم:
شامل مقدمه مؤلف و ابواب کلیات احوال
جهان و آنچه به اوضاع آسمان مربوط است.
ادامه ابواب کلیات احوال جهان و ابواب ازمنه، انواع آن،
سعد و نحس آن و احوال دیگر آن.
ادامه ابواب ازمنه، انواع آن...، ابواب
فرشتگان صفات و شئون و اطوار آن‌ها، ابواب عناصر و کائنات فضا، معادن، کوه‌ها، نهرها، شهرها و اقالیم.
ادامه ابواب عناصر و کائنات...، ابواب آدمی،
روح، بدن، اجزاء بدن، قوای روح و تن احوال روح و تن.
ادامه ابواب آدمی، روح، بدن...
ادامه ابواب آدمی روح و بدن، اجزاء قوای روح و تن احوال روح و تن، ابواب
طب، درمان بیماری‌ها، خواص داروها، ابواب داروها و خواص آن‌ها.
ابواب تأثیر
جادو چشم و حقیقت
فرشته و
جنابواب
حیوان، اصناف، احوال و احکام آن، ابواب جانوران اهلی ابواب وحوش،...
ابواب
صید و ذبائح و کدام حیوان
حلال است و کدام
حرام و سایر مطالب، ابواب
گیاهان.
ادامه ابواب گیاهان، ابواب سبزی‌ها، ابواب خوراکی‌های که از حبوب سازند، شیرینی‌ها و ترشی‌ها، آداب خوردن و آنچه بدان پیوندد، نوشابه‌ای حلال و حرام و
آداب نوشیدن، نوشابه‌ها و ظرف‌های حرام.
کتاب؛ مشتمل بر نکات و ویژگی‌هایی ارزنده است و ایشان برای توضیح هر موضوعی ابتدا
روایت راجع به آن موضوع را نقل کرده و فقط به جلو و صفحه کتابی که روایت از آن نقل گردیده، بدون ذکر سلسله
سند اشاره دارند. سپس بیاناتی دارند که توضیحات راجع به مضمون روایت است که البته در خود این توضیحات نیز از مضامین برخی روایات معصومین علیه‌السّلام و اقوال علماء استمداد شده است، هر جا نیاز شده، مباحثی را تحت عنوان فواید سودمند آورده‌اند که اشاره به برخی اطلاعات تخصصی و عمومی و تحقیقات علمی دارد و برخی اقوال نیز در آن‌ها ایراد و رد شده و سپس به قول صحیح و تحقیق شده، اشاره گردیده است. در بعضی روایت که با خواندن آن در ذهن خواننده پرسشی در مورد
علت فرمایش
امام (علیه‌السّلام) ایجاد شده، ایشان سعی کرده‌اند علت فرمایش امام علیه‌السّلام را بیاورند؛ مثل اینکه چون مسئله مخالف اصول اعتقادی است، حضرت چنین تعبیری آورده‌اند.
از ویژگی‌های کتاب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
استمداد به اقوال علماء و صاحبان کتب لغت و هرازگاهی نقد آن اقوال بدون ذکر صاحب قول یا پذیرفتن برخی اقوال از روی
تسامح و سپس نقد آن با بیان احتمالات و اقوال در یک عبارت که مفسرین نقل کرده‌اند.
آوردن مطالبی تحت عنوان خلاصه‌ای است که ایشان ابتدا گاهی بحث ادبی موضوعی کرده، بعد بحث لغوی سپس نقل اقوال علماء و بررسی کردن اجمالی و نتیجه‌گیری کلی چند باب گذشته و ارائه نظریه خودشان در مورد موضوعات مطرح شده و در پایان هم تتمه‌ای دارند که شامل فواید سودمندی است که آن هم در حقیقت خلاصه و چکیده بحث و ایراد نتیجه صحیح است.
ارائه مباحث با سیر منطقی و مستدل با بیان مسائل کلیدی در هر بحثی که در فهم مسائلی نقش بسزایی دارند با گستردگی و جامعیت مباحث مطرح شده، به همراه بررسی عقلی بسیاری از مسائل و تطبیق آن‌ها با مضامین روایات ذکر موضوعاتی که مورد اتفاق همگان است و رد اقوالی که نتیجه آن‌ها تناقضات عقلی و نقلی است، با استمداد از مباحث علمی از علوم معارفی و عقایدی و سایر علوم؛ از جمله
اخترشناسی،
فیزیک،
علم لغت،
گیاه‌شناسی،
زیست‌شناسی،
علم طب و...
چینش روایات برای یک موضوع مطابق مضمون روایت است که هر کدام به محور موضوع بحث نزدیک هستند، زودتر و هر کدام با موضوع فاصله بیشتری دارد، در آخر آمده است.
توضیح روایت طبق
اختلاف در
نسخ در جایی که اختلاف در نسخه موجب اختلاف در تفسیر و معنی شده است، اشاره به روایاتی که مضمون آن‌ها با سائر روایات نمی‌سازد وجوه ضعف روایات به خاطر مضمون آن‌ها که ممکن است، مخالف
عقل و نقل باشد یا ضعف در سلسله سندشان است یا روات مورد اعتماد نیستند یا اینکه خللی در روایت باشد، چیزی کم یا اضافه شده، به همراه
تفسیر بعضی الفاظ موجود در روایت. در برخی موارد هم که مضمون روایت منطبق بر علم جدید نیست، ایشان این مطلب را متذکر می‌شوند که مضمون روایت متناسب اصطلاحات قدما و
اهل‌کتاب است؛ مثلاً ج۳ ص۳ در اشاره به قول
ابوریحان گاهی نیز صرفاً معنی مستدرک و
استظهار شده، توسط مصنف از متن روایت آورده شده است.
ذکر برخی داستان‌ها و مستندات تاریخی و توضیحاتی راجع به آن‌ها و استفاده علمی از آن‌ها، استناد به تواریخ متواتره، اشاره به برخی از عقاید سائر فرق مثل
شافعی،
بیهقی و... به حسب نیاز بحث مورد نظر، تنقیح و شفاف‌سازی برخی مباحث تاریخی.
وارد بحث فقهی شدن در بعضی مسائل؛ مثل بحث کلیات حلال و حرام از
خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها و آوردن
آیات و روایات مستندات فقهی و اشاره به مباحث و اختلافات
مسح کشیدن که در تفاسیر این مستندات آورده شده به همراه قول صحیح و نظریه خودشان و رفع تناقض و جمع بین برخی روایات و توضیح برخی لغات و اصطلاحات که در متن آیات و روایات آمده است، اشاره به علل الاحکام، بحث‌های ادبی راجع به بعضی کلمات ایراد مباحث تجزیه و ترکیبی در بعض مباحث.
آوردن برخی اشعار که مضامین علمی دارند، اشاره به یک سری روایات حاوی آداب و سنن وارد در
شریعت اسلام به تناسب موضوعات مطرح شد.
ذکر شبهات و پرسش‌هایی که شده یا طبق فرض باید می‌شد و جواب آن‌ها با استناد به آیات الهی، تفسیر آن آیات از مفسرین که راجع به موضوعات مطرح شده، مباحث را مطرح کرده‌اند.
این کتاب در ده مجلد توسط انتشارات اسلامیه در سال ۱۳۵۳ ش منتشر شده است.
نرم‌افزار جامع الأحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
