• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

آزمون نگرش

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


آزمون نگرش، یکی از مباحث مطرح در روان‌سنجی در علم روان‌شناسی بوده و به معنای نوعی آزمون روانی با تعدادی پرسش یا اظهار نظر درباره موضوعی است که فرد به آنها پاسخ می‌دهد و از روی الگوی این پاسخ‌ها می‌توان به استنتاج از نگرش‌های فرد پرداخت. نگرش فرد نسبت به یک موضوع، مستقیما قابل مشاهده نیست. به همین دلیل می‌گویند که، ساخت نگرش فرضی است. منظور از فرضی بودن نگرش این است که وجود آن از روی مشاهده رفتارهایی که آن را تایید می‌کنند، استنباط می‌شود. در این مقاله بعد از بیان تعریف نگرش و تعریف و تاریخچه این آزمون به بررسی انواع پرسش‌های نگرشی، روش‌های‌ اندازه‌گیری نگرش، مقیاس‌های نگرش و کاربردها و اعتبار این آزمون می‌پردازیم.


نگرش فرد نسبت به یک موضوع، مستقیما قابل مشاهده نیست. به همین دلیل می‌گویند که، ساخت نگرش فرضی است. منظور از فرضی بودن نگرش این است که وجود آن از روی مشاهده رفتارهایی که آن را تایید می‌کنند، استنباط می‌شود. بدین صورت که یک رشته باورهای ارزشی مربوط به یک موضوع معین در اختیار فردی ‌گذارده و نظر او را در مورد آنها می‌پرسند. آنچه مقیاس نگرش‌سنج نامیده می‌شود همین‌ سری باورهاست که فرد به آنها پاسخ می‌دهد. با به دست آوردن جمع کل پاسخ‌ها یا ارزش آنها، معلوم می‌شود که نگرش فرد نسبت به موضوع مورد نظر تا چه‌اندازه مثبت یا منفی است.
[۱] بدار، لوک و همکاران، روان‌شناسی اجتماعی، ص۹۲، ترجمه حمزه گنجی، تهران، ساوالان، ۱۳۸۰، چاپ اول.

در واقع آزمون‌های نگرش، تعدادی پرسش یا اظهار نظر درباره موضوعی است که فرد به آنها پاسخ می‌دهد و از روی الگوی این پاسخ‌ها می‌توان به استنتاج از نگرش‌های فرد پرداخت.
[۲] مهرآرا، علی‌اکبر، زمینه روان‌شناسی اجتماعی، ص۲۴۸، تهران، مهرداد، ۱۳۷۳، چاپ اول.


ارزیابی نظرها و نگرش‌ها اصولا نخستین بار به عنوان مساله‌ای در روان‌شناسی اجتماعی مطرح شد. نگرش فرد نسبت به گروه‌های مختلف به وضوح تلویحاتی از لحاظ روابط گروهی او دارد. به همین سیاق ارزیابی و پیش‌بینی نظرات عامه مردم در زمینه انواع مسائل، مؤسسات و شیوه‌های کار، هم از نظر روان‌شناسان اجتماعی و هم از نظر مدیران، سیاست‌مداران و سایر مسئولان اجرایی حایز اهمیت است.
[۳] آناستازی، روان‌آزمایی، ص۵۹۰، ترجمه محمدنقی براهنی، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۸۲، چاپ پنجم.


پرسش‌های نگرشی دو نوعند: نوع اول که زیاد رایج است و جنبه شناختی و احساسی نگرش را می‌سنجد، جمله‌ای است که مطلبی را (مثبت یا منفی) درباره موضوع نگرش بیان می‌کند و آزمودنی باید موافقت یا مخالفت خود را با آن ابراز دارد. نوع دوم که کمتر از آن استفاده می‌شود، رفتار فرد را در موقعیت معینی بررسی می‌کند. در اینجا از آزمودنی خواسته می‌شود که معلوم کند در چنان شرایطی آیا همان رفتار از او سر می‌زند یا نه.
[۴] مهرآرا، علی‌اکبر، زمینه روان‌شناسی اجتماعی، ص۲۴۸، تهران، مهرداد، ۱۳۷۳، چاپ اول.


برای‌اندازه‌گیری نگرش‌ها از روش‌ها و فنون متعددی بهره‌گیری می‌شود که مهمترین آنها عبارتند از: انواع مقیاس‌ها، مصاحبه زمینه یاب، فنون پوشیده، روش‌های فیزیولوژیایی و مشاهدات رفتاری.
[۵] کریمی، یوسف، روان‌شناسی اجتماعی، ص۳۴۰، تهران، ارسباران، ۱۳۷۷، چاپ چهارم.


این نوع مقیاس‌ها از نوع ابزار مداد – کاغذی و مبتنی بر شیوه خودسنجی است که برای‌اندازه‌گیری جهت و شدت نگرش افراد، مورد استفاده قرار می‌گیرند.
[۶] مهرآرا، علی‌اکبر، زمینه روان‌شناسی اجتماعی، ص۲۴۹، تهران، مهرداد، ۱۳۷۳، چاپ اول.
یک مقیاس نگرش شامل سؤال یا جمله‌ای است که آزمودنی باید پاسخ خود را به صورت موافق یا مخالف یا صادق بودن آن جمله در مورد خود مشخص کند.
[۷] کریمی، یوسف، روان‌شناسی اجتماعی، ص۳۴۱، تهران، ارسباران، ۱۳۷۷، چاپ چهارم.


مهمترین مقیاس‌های نگرش عبارتند از:
· مقیاس فاصله‌های یکسان‌نما یا تورستون (Turnstone)
· مقیاس آمادگی برای عمل
· مقیاس مجموع درجه‌بندی یا لیکرت (Likert)
· مقیاس فاصله اجتماعی یا بوگاردوس (Bogardus)
· مقیاس تراکمی یا گاتمن.


ویژگی خاص نظرسنجی این است که در آن با پرسش‌های ویژه‌ای سروکار داریم که لزومی ندارد بین آنها رابطه‌ای وجود داشته باشد. در این موارد به جای آنکه بر مبنای پاسخ‌های فرد یک نمره کل محاسبه شود، پاسخ‌های هر سؤال به طور جداگانه مورد توجه قرار می‌گیرد. ولی در مقیاس‌های نگرش معمولا یک نمره کل به دست می‌آید که نمودار جهت و درجه شدت نگرش فرد نسبت به یک موضوع است.
[۸] آناستازی، روان‌آزمایی، ص۶۰۸، ترجمه محمدنقی براهنی، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۸۲، چاپ پنجم.


هم نظرسنجی‌ها و هم مقیاس‌های نگرش به صورت وسیعی برای مقاصد مختلف به کار رفته‌اند که نمونه مشهور آن را در سنجش افکار عمومی می‌بینیم. علاوه بر پیش‌بینی نتایج انتخابات که توسط بنگاه‌های نظرسنجی تجارتی انجام می‌شود، روش نظرسنجی به‌طور منظم در بررسی مسائل اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و بین‌المللی که مورد توجه عامه مردم هستند، مورد استفاده قرار می‌گیرند. همچنین‌اندازه‌گیری نگرش‌ها و روحیه کارکنان از کاربردهای مهم این آزمون‌ها است. با استفاده از این روش‌ها می‌توان درجه کارآمدی دوره تحصیلی یا کارورزی را بررسی کرد.
[۹] آناستازی، روان‌آزمایی، ص۶۰۸، ترجمه محمدنقی براهنی، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۸۲، چاپ پنجم.


سنجش نگرش‌ها، هم دشوار است و هم بحث‌انگیز. به نظر اغلب محققان، جای تردید است که نظرات شفاهی، نمودار نگرش واقعی باشند. این مساله تا حدودی به رابطه رفتار کلامی با رفتار غیرکلامی یا قابل مشاهده اشاره دارد. به عبارت دیگر مساله این است که، آیا عمل شخص با بیان او یا با نمره او در مقیاس نگرش مطابقت دارد یا نه. عدم توافق نگرش‌های کلامی و رفتار قابل مشاهده در بسیاری از بررسی‌ها مورد توجه قرار گرفته است. به علاوه محققان یادآور شده‌اند که رفتار قابل مشاهده نیز همیشه نمودار راستین نگرش نیست.
[۱۰] آناستازی، روان‌آزمایی، ص۶۰۹، ترجمه محمدنقی براهنی، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۸۲، چاپ پنجم.


مقیاس‌های نگرش و نظرسنجی را می‌توان با استفاده از ملاک‌های مختلفی اعتباریابی کرد که از آن جمله، عضویت در گروه‌های شناخته‌شده، ارزیابی آشنایان نزدیک و داده‌های زیست‌نامه‌ای که از طریق مصاحبه‌های تحلیلی یا موردپژوهی به دست آمده‌اند است. اما محققان، به علت مشکلات عملی دسترسی به این قبیل داده‌های ملاک، اغلب به راه‌حل‌های تصنعی رایج متوسل شده‌اند، مثلا تعیین اعتبار با توجه به همسانی درونی و یا همبستگی مقیاس با سایر مقیاس‌های نگرش.
[۱۱] آناستازی، روان‌آزمایی، ص۶۱۰، ترجمه محمدنقی براهنی، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۸۲، چاپ پنجم.


۱. ↑ بدار، لوک و همکاران، روان‌شناسی اجتماعی، ص۹۲، ترجمه حمزه گنجی، تهران، ساوالان، ۱۳۸۰، چاپ اول.
۲. ↑ مهرآرا، علی‌اکبر، زمینه روان‌شناسی اجتماعی، ص۲۴۸، تهران، مهرداد، ۱۳۷۳، چاپ اول.
۳. ↑ آناستازی، روان‌آزمایی، ص۵۹۰، ترجمه محمدنقی براهنی، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۸۲، چاپ پنجم.
۴. ↑ مهرآرا، علی‌اکبر، زمینه روان‌شناسی اجتماعی، ص۲۴۸، تهران، مهرداد، ۱۳۷۳، چاپ اول.
۵. ↑ کریمی، یوسف، روان‌شناسی اجتماعی، ص۳۴۰، تهران، ارسباران، ۱۳۷۷، چاپ چهارم.
۶. ↑ مهرآرا، علی‌اکبر، زمینه روان‌شناسی اجتماعی، ص۲۴۹، تهران، مهرداد، ۱۳۷۳، چاپ اول.
۷. ↑ کریمی، یوسف، روان‌شناسی اجتماعی، ص۳۴۱، تهران، ارسباران، ۱۳۷۷، چاپ چهارم.
۸. ↑ آناستازی، روان‌آزمایی، ص۶۰۸، ترجمه محمدنقی براهنی، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۸۲، چاپ پنجم.
۹. ↑ آناستازی، روان‌آزمایی، ص۶۰۸، ترجمه محمدنقی براهنی، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۸۲، چاپ پنجم.
۱۰. ↑ آناستازی، روان‌آزمایی، ص۶۰۹، ترجمه محمدنقی براهنی، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۸۲، چاپ پنجم.
۱۱. ↑ آناستازی، روان‌آزمایی، ص۶۱۰، ترجمه محمدنقی براهنی، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۸۲، چاپ پنجم.


• سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «آزمون نگرش»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۹/۰۶/۱۸.    


رده‌های این صفحه : آزمون‌های روانی | روان‌سنجی | روان‌شناسی بالینی | مباحث روان‌شناسی | مشاوره و راهنمایی
جعبه ابزار