آزمون (روان‌شناسی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آزمون، یکی از مباحث مطرح در
روان‌شناسی بوده و به معنای وسیله‌ای عینی، هنجارشده و محاسبه‌شده است که برای‌اندازه‌گیری نمونه‌ای از حالات و
رفتار فرد یا افرادی خاص به‌کار می‌رود و اطلاعات کمی از خصایص و ویژگی
های روانی افراد را در اختیار مشاوران قرار می‌دهد. در این مقاله بعد از تعریف آزمون
های روانی به بررسی کاربردها، طبقه‌بندی، اهداف و تاریخچه این بحث می‌پردازیم.
آزمون، وسیله‌ای عینی، هنجارشده و محاسبه‌شده است که برای‌اندازه‌گیری نمونه‌ای از حالات و رفتار فرد یا افرادی خاص به‌کار می‌رود و اطلاعات کمی از خصایص و ویژگی
های روانی افراد را در اختیار مشاوران قرار می‌دهد. منظور از اصطلاح "عینی" در این تعریف آن است که نتیجه اندازه‌گیری به وسیله آزمون یا به عبارت دیگر نمره دادن به سؤالات آزمون، مستقل از قضاوت و نظرات شخصی آزمایش‌کننده است.
آزمون
های روانی تفاوت زیادی با آزمون
های رایج در سایر علوم ندارد، چون در اینجا نیز نمونه کوچکی از رفتار فرد را که به دقت انتخاب شده است، تحت مشاهده قرار می‌دهد. از نخستین مسائلی که به توسعه آزمون
های روانی کمک کرد، شناسایی کردن
عقب‌مانده‌های ذهنی بود که هنوز یکی از حوزه
های مهم کاربرد برخی از آزمون
های روانی است. مسائل تربیتی، عامل دیگری بود که در توسعه اولیه آزمون
های روانی اثر فوق‌العاده‌ای داشت و در حال حاضر، مدارس یکی از مصرف‌کنندگان اصلی انواع آزمون‌ها هستند.
آزمون
های روانی با توجه به معیارهای مختلف طبقه‌بندی می‌شود. از نظر تنوع، پاسخ‌ها ممکن است به صورت بلی و خیر، چندگزینه‌ای، توضیحی و فرافکن باشد. آزمون‌ها از نظر محتوا و موضوع به آزمون
های هوش،
استعداد،
شخصیت و رغبت تقسیم می‌شود. آزمون‌ها ممکن است به صورت فردی و گروهی اجرا شود. آزمون‌هایی که عامل زمان در آنها مؤثر است، "
آزمون سرعت" و آزمون‌هایی که زمان در اجرای آنها دخالت ندارد، "
آزمون قدرت" نام دارند.
آزمون‌ها به افراد و مشاوران کمک می‌کنند تا در مورد توانایی
های شغلی، تحصیلی، محدودیت‌ها،
شخصیت و علایق خود، اطلاعات دقیقی به دست آورده و اهدافی را انتخاب کنند که بتوانند به آنها دست یابند.
تعدادی از این اهداف عبارت است از:
· آگاهی و شناخت از میزان
هوش مراجع
· آگاهی و شناخت از میزان و نوع توانایی و
استعداد افراد
· شناخت علایق و رغبت مراجع
· شناخت دقیق فرد برای هدایت و کمک به وی در حل مشکلاتش
· کمک به فرد در
انتخاب رشته تحصیلی· طبقه‌بندی کودکان از لحاظ توانش به منظور جایگزینی آنها در دوره
های تحصیلی مناسب
· شناسایی عقبمانده
های ذهنی از یک‌سو و برجستگان از سوی دیگر
· تشخیص شکست تحصیلی
· راهنمایی تحصیلی و حرفه‌ای دانش‌آموزان، دبیرستان‌ها و دانشجویان
· گزینش داوطلبان ورود به دوره
های تخصصی مدارس ویژه تا گزینش و طبقه‌بندی کارکنان صنایع.
استفاده صحیح از آزمون‌ها در کار استخدامی مخصوصا در مورد مشاغل عالی، مستلزم این است که از آزمون‌ها همراه با
مصاحبه ماهرانه استفاده شود. آزمایش با آزمون‌ها قسمت مهمی از برنامه استخدامی را تشکیل می‌دهد. در انتخاب و طبقه‌بندی افراد در ارتش نیز از آزمون
های روانی استفاده می‌شود. کاربرد دیگر آزمون‌ها، آزمایش افرادی که
نابهنجاری هیجانی دارند، افراد
بزهکار و سایر افراد نابهنجار می‌باشد.
کاربرد آزمون‌ها در مسایل
مشاوره به تدریج از حوزه محدود راهنمایی در زمینه برنامه
های آموزشی و حرفه‌ای فراتر رفته و تقریبا تمام جوانب زندگی فرد را دربرمی‌گیرد. تاکید فزاینده‌ای نیز در زمینه کاربرد آزمون‌ها به منظور تقویت
خودشناسی و
رشد فردی دیده می‌شود. در حال حاضر از آزمون
های روانی برای حل مسایل عملی متنوعی استفاده می‌شود. اما نباید فراموش کرد که در تحقیقات علمی محض نیز آزمون
های روانی نقش مهمی ایفا می‌کنند.
آزمون‌ها بیشتر در مدارس و دبیرستان‌ها به‌کار می‌رود. هر آزمونی که برای
پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان تهیه می‌شود باید دو عنصر را در نظر بگیرد: هدف
های پرورشی و محتوای درس. یک آزمون خوب نه تنها باید همه هدف
های پرورشی و همه محتوای درس را در نظر بگیرد، بلکه باید اهمیت نسبی هر یک از آنها را نیز به حساب آورد، به این معنا که تعداد سوال
های مربوط به یک هدف و یک محتوا با اهمیت آنها متناسب باشد.
آزمون‌ها را به پنج طبقه اصلی تقسیم می‌کنیم که هر کدام خود دارای زیرمجموعه‌ای است:
طبقه‌بندی آزمون‌ها از نظر روش اجرا
· آزمون‌های گروهی
· آزمون‌های فردی
طبقه‌بندی آزمون‌ها از نظر ویژگی
های بیرونی
· آزمون‌های مداد – کاغذی
· آزمون‌های عملی یا ابزاری
طبقه‌بندی آزمون‌ها از نظر استفاده از کلام
· آزمون‌های کلامی
· آزمون‌های غیرکلامی
طبقه‌بندی آزمون‌ها از نظر دقت ساخت
· آزمون‌های معلم‌ساخته
· آزمون‌های استانداردشده
طبقه‌بندی آزمون‌ها از نظر موضوع مورد مطالعه
· آزمون‌های هوش: آزمون‌های گروهی، آزمون‌های انفرادی
· آزمون‌های استعداد:اندازه‌گیری استعدادهای چندگانه، آزمون‌های آموزشی، آزمون‌های شغلی، آزمون‌های بالینی
· آزمون‌های شخصیت: پرسش‌نامه‌های خودسنجی، آزمون‌های رغبت و نگرش، روش‌های فرافکن، روش‌های ارزیابی شخصیت.
تا اوایل قرن بیستم، اندازه‌گیری و ارزشیابی به شکل
های تصادفی و نامنظم صورت می‌گرفت و هیچ‌گونه شیوه خاصی برای انجام آن به‌کار گرفته نمی‌شد و اصولا تاریخ شروع استفاده از روش
هایاندازهگیری و ارزشیابی را قریب یکصد سال پیش تخمین زده‌اند.
از اوایل قرن بیستم، یکی از مهمترین وظایف روان‌شناس بالینی، اجرا و تفسیر آزمون
های روان‌شناسی بوده است. رواج تست
های روان‌شناسی در سال
های اخیر به قدری بوده است که گاهی در ارزش آنها غلو شده است. با وجود این شکی نیست که تست
های روان‌شناسی، اطلاعات جالب و سودمندی درباره خصوصیات عقلانی و عاطفی افراد به ما می‌دهد. از همان زمان تهیه امتحانات و آزمون
های تربیتی و آموزشی گسترش یافت و یکی از معروف‌ترین آنها، آزمون هوش "
آلفرد بینه" (Alfred Binet) روان‌شناس فرانسوی است.
•
سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «آزمون»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۹/۰۶/۱۵.
