|
| ||||||||||||||||||||
اَلآدابُ الْعَرَبِیَّهُ فِی الْقَرْنِ التّاسِع عَشَر، کتابی ادبی به زبان عربی تألیف لُویس شَیخو (۱۲۷۵ـ۱۳۴۶ق/۱۸۵۹ـ۱۹۲۷م)، از آباء یَسوعی لبنان است. این کتاب در دو جلد تدوین شده است. نویسنده در جلد اول به بررسی چگونگی تشکیل نهضت عربی و در جلد دوم به تفکیک ادیبان مخصوصا ادیبان مسلمان و مسیحی پرداخته است. وی که خود مؤسس مجلة المشرق بود، طی سال‌های ۱۳۲۵ـ ۱۳۲۸ق/۱۹۰۷ـ۱۹۱۰م به انتشار سلسله مقالاتی درباره نویسندگان و شاعران و اوضاع ادبی (سده ۱۳ق/۱۹م) در همان مجله پرداخت و سپس مجموعه آن مقالات را در دو جلد انتشار داد: جلد اول، شامل ۱۲۱۴ـ۱۲۸۷ق/۱۸۰۰ـ۱۸۷۰م، بیروت، المطبعه الکاثولیکیه، چ۱، ۱۲۳۶ق/۱۹۰۸م، چ۲، ۱۳۴۲ق/۱۹۲۴م، ۱۴۰ صفحه و یک مقدمه ۲ صفحه‌ای به زبان فرانسه؛ جلد دوم، شامل ۱۲۸۷ـ ۱۳۱۸ق/۱۸۷۰ـ۱۹۰۰م، بیروت، المطبعه الکاثولیکیه، چ۱، ۱۳۲۸ق/۱۹۱۰م، چ ۲، ۱۳۴۵ق/۱۹۲۶م، ۱۹۲صفحه. شیخو از ۱۳۴۴ق/۱۹۲۵م کار بررسی در ادبیات معاصر عرب را از سرگرفت و در سال‌های بیست و سوم و بیست و چهارم مجله (۱۳۴۴ـ ۱۳۴۵ق/۱۹۲۵ـ۱۹۲۶م)، مقالاتی درباره تاریخ ادبیات عربی در ربع اول سده ۲۰م (ربع دوم سده ۱۴ق) نگاشت که مجموعه آن‌ها نیز زیر عنوان تاریخ الآداب العربیّه فی الرّبع الأوّل...، در ۲۰۸ صدر ۱۳۴۵ق/۱۹۲۶م در بیروت انتشار یافت. در این سال مجموعه هر ۳ کتاب یکجا تجلید و منتشر شد. هر یک از این مجلدات نیز شامل فهرست اعلام عربی (به تفکیک مسلمانان از نصرانیان)، اعلام خاورشناسان (به خط عربی و لاتینی) و نام‌های جغرافیایی است، اما در کتاب سوم به یک فهرست عام اکتفا شده است. اهمیت کتاب شیخو در آن است که تا سال انتشار آن در المشرق، هیچ اثر مشابهی به زبان عربی تألیف نیافته بود و شرح احوال بزرگان شعر و ادب عرب، در جُنگ‌ها و کتب تراجم و گاه مجلات و یا کتاب‌های مربوط به علوم دیگر پراکنده بود و هنوز مفهوم «تاریخ ادبیات» به صورت تاریخ‌های اروپاییِ سده ۱۳ق/۱۹م، در خاورزمین نضج نیافته بود. شاید تنها اثری که با مقدمات کتاب شیخو هم‌عصر و قابل قیاس است، سخنرانی کُرد علی در پاریس (۱۳۲۸ق/۱۹۱۰م) باشد که بعدها در غرائب الغرب او چاپ شد. (دمشق، ۱۳۲۸ق/۱۹۱۰م). [۱]
کردعلی، غرائب الغرب، ص۹۴ـ۱۱۲.
در اروپا تاریخ‌های متعددی درباره ادبیات عرب تألیف شده بود مثلاً هامرپورگشتال، وین، ۱۲۷۲ق/۱۸۵۶م؛ هُوار، پاریس، ۱۳۲۰ق/۱۹۰۲م؛ ۱۳۱۹ق/۱۹۰۲م، بروکلمان «تاریخ ادبیات عرب»، [۲]
بروکلمان، تاریخ ادبیات عرب، ج۲، ص۶۲۰.
پیتزی، میلان، ۱۳۲۱ق/۱۹۰۳م. ۱۳۲۵ق/۱۹۰۷م و جز این‌ها، اما این مؤلفان کمتر به ادبیات معاصر پرداخته‌اند.، نیکلسون «تاریخ ادبیات عرب».شیخو که زبان فرانسه را نیک می‌دانسته، گویا به نوشته‌های موجود در دیگر زبان‌ها عنایتی نداشته است و تنها چند بار از تاریخ ادبیات هوار استفاده کرده است. محتوای کتاب به شرح ذیل است: ۳.۱ - جلد اولفصل اول و دوم جلد اول به بررسی عواملی که «نهضت» عربی را موجب گردید ــ مانند برخی حوادث چون حمله ناپلئون، ایجاد صنعت چاپ، فعالیت مدارس مسیحی در کشورهای گوناگون عرب، پیدایش انجمن‌های گوناگون در شرق و غرب، اقدام خاورشناسان به تألیف در ادبیات عرب و جز آن ــ اختصاص دارد.همین روش در آغاز فصل‌های بعد و در مقاطع تاریخی معین تکرار شده و در خلال گفتارها به شرح احوال ادیبان هر دوره اشاره گردیده است. مؤلف در پایان هر فصل بخش نسبتاً مفصلی به خاورشناسان اختصاص داده است. ۳.۲ - جلد دومروش کار در جلد دوم عیناً مانند روش جلد اول است، جز این‌که تفکیک میان ادیبان هر کشور، خاصه تمایز میان ادیبان مسلمان و مسیحی در جلد دوم، بارزتر است.کتاب سوم که درباره ادبیات عرب در آغاز سده ۱۴ق/۲۰م است (شامل حوادث مهمی چون ۲ جنگ جهانی، اضمحلال امپراتوری عثمانی، پیدایش چند کشور مستقل عربی و مانند آن)، به ۳ «قسم» (برحسب زمان) و چندین «بحث» و «باب» بخش شده است. هر فصل با بررسی انگیزه‌های تحول در آن دوره آغاز می‌گردد و به شرح احوال ادیبان (بیش‌تر مسیحیان و تأثیر آن‌ها در ادبیات عرب) ختم می‌شود. آخرین جزء این کتاب (بحث سوم) درباره نویسندگان و شاعران و اوضاع ادبی در زمان مؤلف است. عنایت آشکار شیخو به ادیبان و شاعران مسیحی و منسوب ساختن بسیار از بزرگان به آیین نصرانی (به ویژه در کتاب شعراء النّصرانیه) [۳]
شعراء النّصرانیه، فی الجاهلیه، بیروت، ۱۳۴۳ق/۱۹۲۴م، فی‌الاسلام، بیروت، ۱۳۴۵ق/۱۹۲۶م.
پیوسته موجب انتقاد نویسندگان مسلمان بوده است.(۱) بروکلمان تاریخ ادبیات عرب. (۲) نیکلسون، تاریخ ادبیات عرب. (۳)کرد علی، غرائب الغرب. (۴)شعراء النّصرانیه، فی الجاهلیه، بیروت، ۱۳۴۳ق/۱۹۲۴م، فی‌الاسلام، بیروت، ۱۳۴۵ق/۱۹۲۶م.
دانشنامه بزگ اسلامی برگرفته از مقاله«آداب آلعربیه فی القران التاسع عشر»شماره«۱۲۲» رده‌های این صفحه : کتاب شناسی ادبیات عرب | کتب ادبیات عرب
|
||||||||||||||||||||
