آخرت‌طلبی (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یکی از مشخصه‌های مؤمنان وبندگان خالص خداوند آخرت‌طلبی است.در این مقاله آیات مرتبط با آخرت‌طلبی معرفی می‌شوند.
آخرت‌طلبان که در
قرآن معرفی شده‌اند عبارتند از:
آخرت طلبی و یاد مستمر
آخرت از اوصاف
ابراهیم علیه‌السلام:
«واذکر عبـدنا ابرهیم واسحـاق ویعقوب اولی الایدی والابصـر • انا اخلصنـهم بخالصة ذکری الدار؛
بندگان ما ابراهیم و اسحاق و یعقوب آن مردان قدرتمند و با بصیرت را یاد کن. آنان را خصلت پاکدلی بخشیدیم تا یاد
قیامت کنند.»
برداشت فوق بر این اساس است که جمله «انا اخلصناهم...» تعلیل برای اوصافی باشد که برای پیامبران قبل ذکر شده است.
اسحاق علیه‌السلام همواره به یاد آخرت و علاقه مند به آن :
واذکر عبـدنا ابرهیم واسحـق ویعقوب اولی الایدی والابصـر • انا اخلصنا هم بخالصة ذکری الدار.
بندگان ما ابراهیم و اسحاق و یعقوب آن مردان قدرتمند و با بصیرت را یاد کن. آنان را خصلت پاکدلی بخشیدیم تا یاد
قیامت کنند.»
آخرت اندیشی و وارستگی، از اوصاف
مجاهدان راه
خدا :
«فلیقتل فی سبیل الله الذین یشرون الحیوة الدنیا بالاخرة... فسوف نؤتیه اجرا عظیما؛
کسانی که زندگی
دنیا را به
آخرت فروخته‌اند، باید در راه خدا پیکار کنند! ... پاداش بزرگی به او خواهیم داد.»
حضرت موسی علیه‌السلام خواهان حسنه برای خود و پیروانش در آخرت:
«واختار موسی قومه سبعین رجلا لمیقـتنا... • و اکتب لنا فی هذه الدنیا حسنة و فی الاخرة انا هدنا الیک...؛
موسی از قوم خود، هفتاد تن از مردان را برای میعادگاه ما برگزید... و برای ما، در این دنیا و سرای دیگر، نیکی مقرر فرما چه اینکه ما به سوی تو بازگشت کرده‌ایم! »
حضرت یعقوب علیه‌السلام انسانی آخرت طلب و همواره به یاد آن:
«واذکر عبـدنا ابرهیم واسحـق ویعقوب اولی الایدی والابصـر • انا اخلصنـهم بخالصة ذکری الدار؛
بندگان ما ابراهیم و اسحاق و یعقوب آن مردان قدرتمند و با بصیرت را یاد کن. آنان را خصلت پاکدلی بخشیدیم تا یاد
قیامت کنند.» برداشت فوق بر اين اساس است كه جمله «انا اخلصناهم ...» تعليل براى اوصافى باشد كه براى پيامبران قبل ذكر شده است.
قرآن کریم پیامبر اکرم و حضرت ابراهیم را بعنوان
اسوه معرفی کرده است.
رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله، الگویی پسندیده برای آخرت طلبان:
«لقد کان لکم فی رسول الله اسوة حسنة لمن کان یرجوا الله و الیوم الاخر...؛
مسلما برای شما در زندگی رسول خدا سرمشق نیکویی بود، برای آنها که
امید به
رحمت خدا و
روز رستاخیز دارند....»
حضرت ابراهیم و پیروان راستین او، الگویی نیکو برای آخرت طلبان:
«لقد کان لکم فیهم اسوة حسنة لمن کان یرجوا الله و الیوم الاخر...؛
برای شما در زندگی آنها اسوه حسنه (و سرمشق نیکویی) بود، برای کسانی که امید به خدا و
روز قیامت دارند....»
آخرت‌طلبان، داراى مقامات متفاوت در آخرت:
«و من اراد الاخرة و سعی لها سعیها وهو مؤمن فاولئک کان سعیهم مشکورا • کلا نمد هـؤلاء و هـؤلاء من عطاء ربک... • انظر کیف فضلنا بعضهم علی بعض و للاخرة اکبر درجـت...؛
و آن کس که سرای آخرت را بطلبد، و برای آن سعی و کوشش کند- در حالی که
ایمان داشته باشد- سعی و تلاش او، (از سوی
خدا ) پاداش داده خواهد شد. هر یک از این دو گروه را از عطای پروردگارت، بهره و کمک می‌دهیم و عطای پروردگارت هرگز (از کسی) منع نشده است. ببین چگونه بعضی را (در دنیا بخاطر تلاششان) بر بعضی دیگر برتری بخشیده‌ایم درجات آخرت و برتریهایش، از این هم بیشتر است!»
بهره‌مندى مستمرّ همه انسان‌ها (
دنیاطلبان و آخرت طلبان) از نعمت‌هاى دنيايى:
«من کان یرید العاجلة عجلنا له فیها... • ومن اراد الاخرة وسعی لها سعیها... • کلا نمد هـؤلاء وهـؤلاء من عطـآء ربک وما کان عطـآء ربک محظورا؛
آن كس كه (تنها زندگي زودگذر (دنياي مادي) را مي‌طلبد آن مقدار از آن را كه بخواهيم و به هر كس اراده كنيم مي‌دهيم... و آن كس كه سراي آخرت را بطلبد و سعي و كوشش خود را براي آن انجام دهد،... هر يك از اين دو گروه را از عطاي پروردگارت بهره و كمك مي‌دهيم، و عطاي پروردگارت هرگز از كسي منعنمی‌شود. »
آثار آخرت‌طلبی با توجه به آیات قرآن عبارتنداز:
احسان و
نیکی به دیگران و
بخشش از آثار آخرت طلبی:
«وابتغ فیما ءاتـک الله الدار الاخرة ولاتنس نصیبک من الدنیا واحسن کما احسن الله الیک...؛
و با آنچه خدايت داده سراى آخرت را بجوى و سهم خود را از دنيا فراموش مكن و همچنانكه خدا به تو نيكى كرده نيكى كن....»
آخرت طلبان، برخوردار از
فضل و
رحمت خاص
خدا:
«... و منکم من یرید الاخرة... والله ذو فضل علی المؤمنین؛
... و بعضي خواهان آخرت ... و خداوند نسبت به مؤ منان فضل و بخشش دارد.»
آخرت طلبان، بهره مند از نیکی‌ها:
«و منهم من یقول ربنا ءاتنا فی الدنیا حسنة و فی الاخرة حسنة... اولئک لهم نصیب مما کسبوا...؛
و بعضی می‌گویند: پروردگارا! به ما در دنیا (نیکی) عطا کن! و در
آخرت نیز (نیکی) مرحمت فرما! ... آنها از کار (و دعای) خود، نصیب و بهره‌ای دارند....»
آخرت طلبی، موجب
قدرت و
بصیرت انسان:
«واذکر عبـدنا ابرهیم واسحـق ویعقوب اولی الایدی والابصـر انا اخلصنـهم بخالصة ذکری الدار؛
بندگان ما ابراهیم و اسحاق و یعقوب آن مردان قدرتمند و با
بصیرت را یاد کن. آنان را خصلت پاکدلی بخشیدیم تا یاد
قیامت کنند.»
خواستاران آخرت، و کوشش کنندگان در راه آن، مورد
تکریم خدا:
«و من اراد الاخرة و سعی لها سعیها وهو مؤمن فاولئک کان سعیهم مشکورا؛
و آن کس که سرای آخرت را بطلبد، و برای آن سعی و کوشش کند- در حالی که
ایمان داشته باشد- سعی و تلاش او، (از سوی
خدا )
پاداش داده خواهد شد.»
آخرت طلبی، برانگیزاننده به
جهاد در راه خدا:
۱. «... حتی اذا فشلتم و تنزعتم فی الامر و عصیتم من بعد ما اریکم ما تحبون منکم من یرید الدنیا و منکم من یرید الاخرة...؛
... تا اينكه سست شديد و (بر سر رها كردن سنگرها) و در كار خود به نزاع پرداختيد، و بعد از آن كه آنچه را دوست مي‌داشتيد (از غلبه بر دشمن) به شما نشان داد نافرماني كرديد، بعضي از شما خواهان دنيا بودند و بعضي خواهان آخرت....» بنابراين كه «منكم من يريد الدّنيا» دليل «اذا فشلتم» باشد، صفت مقابل آن كه آخرت‌طلبى است، باعث پايدارى در جهاد خواهد بود.
۲. «فلیقتل فی سبیل الله الذین یشرون الحیوة الدنیا بالاخرة... ... فلما کتب علیهم القتال اذا فریق منهم یخشون الناس کخشیة الله او اشد خشیة و قالوا ربنا لم کتبت علینا القتال لولا اخرتنا الی اجل قریب قل متع الدنیا قلیل و الاخرة خیر لمن اتقی...؛
آنها كه زندگي دنيا را به آخرت فروخته‌اند بايد در راه خدا پيكار كنند،... ولي هنگامي كه (در مدينه) فرمان جهاد به آنها داده شد جمعي از آنان از مردم مي‌ترسيدند همانگونه كه از خدا مي‌ترسند، بلكه بيشتر و گفتند پروردگارا چرا جهاد را بر ما مقرر داشتي ؟ چرا اين فرمان را كمي تاخير نينداختي ؟ به آنها بگو سرمايه زندگي دنيا ناچيز است و سراي آخرت براي كسي كه پرهيزكار باشد بهتر است .... »
آخرت طلبی، سبب
قدرت و
بصیرت انسان:
«واذکر عبـدنا ابرهیم واسحـق ویعقوب اولی الایدی والابصـر انا اخلصنـهم بخالصة ذکری الدار؛
بندگان ما ابراهیم و اسحاق و یعقوب آن مردان قدرتمند و با
بصیرت را یاد کن. آنان را خصلت پاکدلی بخشیدیم تا یاد
قیامت کنند.»
آخرت طلبی و یاد مستمر آخرت از اوصاف ابراهیم، اسحاق و یعقوب علیهم‌السلام:
«واذکر عبـدنا ابرهیم واسحـق ویعقوب اولی الایدی والابصـر • انا اخلصنـهم بخالصة ذکری الدار؛
بندگان ما ابراهیم و اسحاق و یعقوب آن مردان قدرتمند و با
بصیرت را یاد کن. آنان را خصلت پاکدلی بخشیدیم تا یاد
قیامت کنند.»
منزه بودن ابراهیم، اسحاق و یعقوب علیهم‌السلام از هر گونه آلودگی متضاد با آخرت :
واذکر عبـدنا ابرهیم واسحـق ویعقوب اولی الایدی والابصـر • انا اخلصنـهم بخالصة ذکری الدار؛
بندگان ما ابراهیم و اسحاق و یعقوب آن مردان قدرتمند و با بصیرت را یاد کن. آنان را خصلت پاکدلی بخشیدیم تا یاد
قیامت کنند.»
صفت آخرت طلبی و
دنیاگریزی ابراهیم، اسحاق و یعقوب علیهم‌السلام شایان ذکر و یادآوری:
واذکر عبـدنا ابرهیم واسحـق ویعقوب اولی الایدی والابصـر • انا اخلصنـهم بخالصة ذکری الدار.؛
بندگان ما ابراهیم و اسحاق و یعقوب آن مردان قدرتمند و با بصیرت را یاد کن. آنان را خصلت پاکدلی بخشیدیم تا یاد
قیامت کنند.»
آخرت طلبی و دنیاگریزی عامل
قدرت ،
کمال ، بصیرت و
روشن‌بینی ابراهیم، اسحاق و یعقوب علیهم‌السلام:
واذکر عبـدنا ابرهیم واسحـق ویعقوب اولی الایدی والابصـر • انا اخلصنـهم بخالصة ذکری الدار؛
بندگان ما ابراهیم و اسحاق و یعقوب آن مردان قدرتمند و با بصیرت را یاد کن. آنان را خصلت پاکدلی بخشیدیم تا یاد
قیامت کنند.»
عدم تنافى آخرت‌طلبى با بهره‌مندى از نعمت‌هاى دنيايى:
۱. «ومنهم من یقول ربنا ءاتنا فی الدنیا حسنة وفی الاخرة حسنة وقنا
عذاب النار • اولـئک لهم نصیب مما کسبوا والله سریع الحساب؛
و بعضی می‌گویند: پروردگارا! به ما در دنیا (نیکی) عطا کن! و در
آخرت نیز (نیکی) مرحمت فرما! و ما را از
عذاب آتش نگاه دار! آنها از کار (و دعای) خود، نصیب و بهره‌ای دارند و خداوند، سریع الحساب است.»
۲. «واکتب لنا فی هـذه الدنیا حسنة وفی الاخرة انا هدنآ الیک قال
عذابی اصیب به من اشآء ورحمتی وسعت کل شیء فساکتبها للذین یتقون ویؤتون الزکوة والذین هم بـایـتنا یؤمنون؛
و برای ما، در این
دنیا و سرای دیگر، نیکی مقرر فرما چه اینکه ما به سوی تو بازگشت کرده‌ایم! « (
خداوند در برابر این تقاضا، به
موسی ) گفت: » مجازاتم را به هر کس بخواهم می‌رسانم و رحمتم همه چیز را فراگرفته و آن را برای آنها که تقوا پیشه کنند، و زکات را بپردازند، و آنها که به آیات ما
ایمان می‌آورند، مقرر خواهم داشت.»
۳. «ومن اراد الاخرة وسعی لها سعیها وهو مؤمن فاولـئک کان سعیهم مشکورا • کلا نمد هـؤلاء وهـؤلاء من عطـآء ربک وما کان عطـآء ربک محظورا؛
و آن کس که سرای آخرت را بطلبد، و برای آن سعی و کوشش کند- در حالی که
ایمان داشته باشد- سعی و تلاش او، (از سوی
خدا )
پاداش داده خواهد شد. هر یک از این دو گروه را از عطای پروردگارت، بهره و کمک می‌دهیم و عطای پروردگارت هرگز (از کسی) منع نشده است. ببین چگونه بعضی را (در دنیا بخاطر تلاششان) بر بعضی دیگر برتری بخشیده‌ایم درجات آخرت و برتریهایش، از این هم بیشتر است! »
آخرت‌طلبى، درپى‌دارنده
پاداش:
«... و من يرد ثواب الأخرة نؤته منها و سنجزى الشكرين؛
... و هر کس پاداش
آخرت را بخواهد، از آن به او می‌دهیم و بزودی سپاسگزاران را پاداش خواهیم داد.»
••• آخرت‌طلبان، برخوردار از پاداش
بزرگ:
۱. «... الّذين يشرون الحيوة الدّنيا بالأخرة ... فسوف نؤتيه أجرا عظيما؛
کسانی که زندگی دنیا را به آخرت فروخته‌اند.... پاداش بزرگی به او خواهیم داد.»
•••
خداخواهی و آخرت‌طلبى، داراى پاداش بزرگ:
«و ان کنتن تردن الله و رسوله و الدار الاخرة فان الله اعد للمحسنت منکن اجرا عظیما؛
و اگر شما
خدا و پیامبرش و سرای آخرت را می‌خواهید، خداوند برای نیکوکاران شما پاداش عظیمی آماده ساخته است.»
آخرت‌طلبى و كوشش براى آن، مورد
سپاس خداوند:
«و من أراد الأخرة و سعى لها سعيها وهو مؤمن فأولئك كان سعيهم مشكورا؛
و آن کس که سرای آخرت را بطلبد، و برای آن سعی و کوشش کند- در حالی که
ایمان داشته باشد- سعی و تلاش او، (از سوی خدا) پاداش داده خواهد شد.»
مشکور بودن در نزد خداوند به معنای قبولی و
ثواب و
ستایش است.
آخرت‌طلبى، داراى پاداش افزون:
«من كان يريد حرث الأخرة نزد له فى حرثه ...؛
کسی که
زراعت آخرت را بخواهد، به کشت او
برکت و افزایش می‌دهیم و بر محصولش می‌افزاییم ....»
عوامل آخرت‌طلبی عبارتند از:
توجه به کم ارزش بودن بهره‌های دنیایی در برابر
آخرت، زمینه آخرت خواهی:
«... فلما کتب علیهم القتال اذا فریق منهم یخشون الناس کخشیة الله او اشد خشیة و قالوا ربنا لم کتبت علینا القتال لولا اخرتنا الی اجل قریب قل متع الدنیا قلیل و الاخرة خیر لمن اتقی...؛
... ولي هنگامي كه (در مدينه) فرمان جهاد به آنها داده شد جمعي از آنان از مردم مي‌ترسيدند همانگونه كه از خدا مي‌ترسند، بلكه بيشتر و گفتند پروردگارا چرا جهاد را بر ما مقرر داشتي ؟ چرا اين فرمان را كمي تاخير نينداختي ؟ به آنها بگو سرمايه زندگي دنيا ناچيز است و سراي آخرت براي كسي كه پرهيزكار باشد بهتر است ....»
توجه دادن به
لهو بودن
حیات دنیایی، زمینه گرایش به آخرت:
«و ما هذه الحیوة الدنیا الا لهو و لعب و ان الدار الاخرة لهی الحیوان لو کانوا یعلمون؛
اين زندگي دنيا جز لهو و لعب چيزي نيست، و زندگي واقعي سراي آخرت است، اگر آنها مي‌دانستند. »
دلبستگی شدید به
دنیا، مانعی بر سر راه آخرت طلبی:
۱. «اولئک الذین اشتروا الحیوة الدنیا بالاخرة...؛
اينها همان كسانند كه آخرت را به زندگي دنيا فروخته اند.... »
۲. «... تریدون عرض الدنیا و الله یرید الاخرة...؛
... شما متاع ناپايدار دنيا را مي‌خواهيد ولي خداوند سراي ديگر را (براي شما) مي‌خواهد ...»
۳. «کلا بل تحبون العاجلة وتذرون الاخرة؛
چنين نيست كه شما مي‌پنداريد (و دلايل معاد را مخفي مي‌شمريد) بلكه شما دنياي زودگذر را دوست داريد (و هوسراني بيقيد و شرط را). و آخرت را رها مي‌كنيد.»
ارزشمندی بهره‌های دنیایی در نظر انسان، مانعی برای توجه به آخرت:
«... و قالوا ربنا لم کتبت علینا القتال لولا اخرتنا الی اجل قریب قل متع الدنیا قلیل و الاخرة خیر لمن اتقی...؛
... وگفتند پروردگارا چرا جهاد را بر ما مقرر داشتي ؟ چرا اين فرمان را كمي تاخير نينداختي ؟ به آنها بگو سرمايه زندگي دنيا ناچيز است و سراي آخرت براي كسي كه پرهيزكار باشد بهتر است.... »
فریفته شدن به بهره‌های
دنیا در برابر
وعده‌های دور دست آخرتی، مانع آخرت طلبی:
«... ارضیتم بالحیوة الدنیا من الاخرة فما متع الحیوة الدنیا فی الاخرة الا قلیل؛
... آيا به زندگي دنيا به جاي آخرت راضي شده ايد! با اينكه متاع زندگي دنيا در برابر آخرت چيز كمي بيش نيست!»
مرکز فرهنگ و معارف قرآن،فرهنگ قرآن، ج۱، ص۱۳۴، برگرفته از مقاله «آخرت‌طلبی».
