یُقاتَلُونَ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یُقاتَلُونَ: (أُذِنَ لِلَّذِينَ يُقَاتَلُونَ) اصولا
«مقاتله» به معنی
«با یکدیگر جنگ و یا کارزار کردن» است و یا این که بگوییم در راه کارزار کوشش کردن است و بعضی از
مفسران آیه مورد بحث را نخستین
آیه جهاد می‌دانند. این آیه می‌گوید: «رخصت (
جنگ با
دشمنان) به جنگجویان اسلام داده شد، زیرا آنها از دشمن
ستم کشیدند و
خدا بر یاری آنها قادر است.»
به موردی از کاربرد
یُقاتَلُونَ در
قرآن، اشاره می‌شود:
(أُذِنَ لِلَّذينَ يُقاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا وَ إِنَّ اللَّهَ عَلَى نَصْرِهِمْ لَقَديرٌ) (به كسانى كه جنگ بر آنان تحميل گرديده، اجازه
جهاد داده شده است؛ چرا كه مورد ستم قرار گرفته‌اند؛ و به يقين خدا بر يارى آنها تواناست.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
از ظاهر
سیاق بر مى‌آيد كه مراد از جمله
اذن فرمان به اذن باشد، نه اينكه بخواهد از اذن سابق خبر دهد. ديگر اينكه از جمله
(لِلَّذينَ يُقاتَلُونَ) بر مى‌آيد كه مراد از اين اذن، اذن به
قتال است، و به همين جهت نفرمود:
(اذن للذين آمنوا) بلكه فرمود:
(أُذِنَ لِلَّذِينَ يُقاتَلُونَ) پس اين كه تعبير را عوض كرد، و فرمود:
(لِلَّذِينَ يُقاتَلُونَ)، خود دليل بر اين است كه به چه كارى اجازه داده شده‌اند. قرائتى كه در ميان همه
مسلمین دائر است اين است كه جمله يقاتلون را به فتح تاء و به صيغه مجهول مى‌خوانند، كه معنايش: كسانى كه مورد كشتار
مشرکین واقع مى‌شوند است (يعنى كسانى كه مشركين ايشان را مى‌كشند) و فلسفه اين اجازه هم همين است كه مشركين آغاز به اين عمل كردند، و اصولا خواستار جنگ و نزاعند. حرف باء در جمله
(بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا) براى سببيت است، و همين خود علت اذن را مى‌فهماند و مى‌رساند اگر مسلمانان را اجازه قتال داديم، به خاطر همين است كه به آنها ستم مى‌شد.
در بعضی از
روایات می‌خوانیم هنگامی که مسلمانان در
مکه بودند مشرکان پیوسته آنها را آزار می‌دادند و مرتبا مسلمانان کتک خورده با سرهای شکسته خدمت
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌رسیدند و شکایت می‌کردند (و تقاضای اذن جهاد داشتند)، امّا پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به آنها می‌فرمود:
صبر کنید، هنوز دستور جهاد به من داده نشده تا این که
هجرت شروع شد و مسلمین از مکه به
مدینه آمدند، خداوند آیه فوق را که متضمن اذن جهاد است نازل فرمود و این نخستین آیه‌ای است که درباره جهاد نازل شده است.
گرچه در میان مفسران در این که این آیه آغاز دستور جهاد بوده باشد گفتگوست، بعضی آن را نخستین آیه جهاد می‌دانند، در حالی که بعضی دیگر آیه:
(وَ قاتِلُوا فی سَبیلِ اللّٰهِ الَّذینَ یُقاتِلُونَکُمْ...) «در راه خدا با آنان که به جنگ و دشمنی شما برخیزند جهاد کنید...»
را نخستین آیه می‌دانند و بعضی دیگر آیه:
(اِنَّ اللّٰهَ اشْتَری مِنَ الْمُؤْمِنینَ اَنْفُسَهُمْ وَ اَمْوالَهُمْ...) را نخستین آیه جهاد می‌شمرند.
ولی لحن آیه تناسب بیشتری برای این موضوع دارد، چرا که تعبیر «اذن» صریحاً در آن آمده و در آن دو آیه دیگر نیامده است و به عبارت دیگر تعبیر این آیه منحصر به فرد است.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «قِبل»، ج۳، ص۵۶۳-۵۶۴.
