یَوْمِ اَلدّین (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یَوْمِ اَلدّین:
(مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ) یَوْمِ اَلدّین: كلمه
«يوم الدّين» در تمام مواردى كه در قرآن استعمال شده، به معنى «قيامت» آمده است.
چنان‌كه در آيات ۱۷ و ۱۸ و ۱۹
سوره انفطار با صراحت به اين معنى اشاره شده است.
اين تعبير بیش از ده بار در قرآن مجيد به همين معنى آمده است.
به موردی از کاربرد
یَوْمِ اَلدّین در
قرآن، اشاره می‌شود:
(مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ) (مالک روز جزاست)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه عالم به معناى صنف صنف انسان‌ها باشد، با مقام آيات كه مقام شمردن اسماء حسناى خدا است، تا مى‌رسد به
(مالِكِ يَوْمِ الدِّينِ) مناسب‌تر است، چون مراد از يوم الذين روز قيامت است، چون دين به معناى جزاء است، و جزاء در روز قيامت مخصوص به
انسان و
جن است، پس معلوم مى‌شود مراد از عالمين هم عوالم
انس،
جن و جماعت‌هاى آنان است. همين كه كلمه نامبرده در هر جاى قرآن آمده، به اين معنا آمده، خود، مؤيد احتمال ما است، كه در اين‌جا هم عالمين به معناى عالم اصناف انسان‌ها است.
(وَ مَا أَدْرَاكَ مَا يَوْمُ الدِّينِ) (تو چه مى‌دانى روز جزا چيست؟!)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: اين جمله روز جزا را بزرگ و هول‌انگيز معرفى مى‌كند و معنايش اين است كه: تو نمى‌توانى به حقيقت يوم الدين احاطه پيدا كنى. و اين كنايه است از عظمت و اينكه يوم الدين بالاتر از آن است كه قالب الفاظ بتواند آن را آن طور كه هست در خود بگنجاند، در اين جمله مى‌توانست به آوردن ضمير اكتفاء كند، ولى نكرده و مجددا كلمه يوم الدين را آورد تا بزرگى آن روز را تاكيد كند.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
(باز چه مى‌دانى روز جزا چيست؟!)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: اين جمله روز جزا را بزرگ و هول‌انگيز معرفى مى‌كند و معنايش اين است كه: تو نمى‌توانى به حقيقت يوم الدين احاطه پيدا كنى. و اين كنايه است از عظمت و اينكه يوم الدين بالاتر از آن است كه قالب الفاظ بتواند آن را آن طور كه هست در خود بگنجاند، در اين جمله مى‌توانست به آوردن ضمير اكتفاء كند، ولى نكرده و مجددا كلمه يوم الدين را آورد تا بزرگى آن روز را تاكيد كند.
(ثُمَّ ما أَدْراكَ ما يَوْمُ الدِّينِ) تكرار جمله نيز براى تاكيد مطلب است.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
و اينكه چرا آن روز، روز دين معرفى شده؟ به خاطر اين است كه آن روز، روز جزاست و «دين» در لغت به معنى «جزا» مى‌باشد و روشن‌ترين برنامه‌اى كه در قيامت اجرا مى‌شود، همين برنامه جزا و كيفر و پاداش است، چرا كه در آن روز پرده از روى كارها كنار مى‌رود و اعمال همه دقيقا مورد محاسبه قرار مى‌گيرد و هركس جزاى اعمال خويش را اعم از خوب و بد مى‌بيند.
در حديثى از
امام صادق (علیه‌السلام) مى‌خوانيم كه فرمود:
يوم الدّين، روز حساب است.
امّا طبق اين روايت، «
دین» به معنى «حساب» است، شايد اين تعبير از قبيل ذكر علت و
اراده معلول باشد، زيرا هميشه حساب مقدمه‌اى براى جزاست.
بعضى از مفسّران نيز عقيده دارند كه علت نامگذارى رستاخيز به «يوم الدين» اين است كه در آن روز هركسى در برابر دين و آيين خود جزا مى‌بيند، ولى معنى اوّل (حساب و جزا) صحيح‌تر به نظر مى‌رسد.
• شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «یَوْمِ اَلدّین»، ج۴، ص۷۸۹.
