یَهِیْجُ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یَهِیْجُ: (ثُمَّ یَهیجُ فَتَراهُ) «یَهِیْجُ» از مادّه
«هیجان» در لغت به دو معنا آمده است: نخست
خشک شدن
و زرد شدن
گیاه، و دیگر، به معنای به حرکت در آمدن و جوش و خروش داشتن، ممکن است این دو معنا به یک ریشه باز گردد؛ زیرا به هنگامی که
گیاه خشک می‌شود آمادّه جدائی، پراکندگی و حرکت و هیجان می‌گردد.
(أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ أَنزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَسَلَكَهُ يَنَابِيعَ فِي الْأَرْضِ ثُمَّ يُخْرِجُ بِهِ زَرْعًا مُّخْتَلِفًا أَلْوَانُهُ ثُمَّ يَهِيجُ فَتَرَاهُ مُصْفَرًّا ثُمَّ يَجْعَلُهُ حُطَامًا إِنَّ فِي ذَلِكَ لَذِكْرَى لِأُوْلِي الْأَلْبَابِ) (آيا نديدى كه
خداوند از آسمان آبى فرو فرستاد و آن را بصورت چشمه‌هايى در زمين وارد نمود، سپس با آن زراعتى را مى‌روياند كه رنگهاى مختلف دارد؛ بعد آن
گياه خشك مى‌شود به گونه‌اى كه آن را زرد و بى‌روح مى‌بينى؛ سپس آن را درهم مى‌شكند و خرد مى‌كند؟! در اين مثال تذكّرى است براى
خردمندان از ناپايدارى
دنیا)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه بهيج از مصدر هيج است كه به معناى نهايت مرتبه
خشك شدن نبات است، و كلمه حطام به معناى كاه و خس متفرق است و معناى جمله
(فَسَلَكَهُ يَنابِيعَ فِي الْأَرْضِ) اين است كه: خداوند آب را در چشمه‌ها و رگه‌هاى زمينى كه چون رگهاى بدن آدمى است داخل كرده، و زمين آن را از جانبى به جانبى ديگر انتقال مى‌دهد. و بقيه الفاظ آيه روشن است. آيه شريفه -به طورى كه ملاحظه مى‌كنيد- بر يگانگى خداى تعالى در
ربوبیت احتجاج مى‌كند.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
(اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا لَعِبٌ وَ لَهْوٌ وَ زِينَةٌ وَ تَفَاخُرٌ بَيْنَكُمْ وَ تَكَاثُرٌ فِي الْأَمْوَالِ وَ الْأَوْلَادِ كَمَثَلِ غَيْثٍ أَعْجَبَ الْكُفَّارَ نَبَاتُهُ ثُمَّ يَهِيجُ فَتَرَاهُ مُصْفَرًّا ثُمَّ يَكُونُ حُطَامًا وَ فِي الْآخِرَةِ عَذَابٌ شَدِيدٌ وَ مَغْفِرَةٌ مِّنَ اللَّهِ وَ رِضْوَانٌ وَ مَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا إِلَّا مَتَاعُ الْغُرُورِ) (بدانيد
زندگی دنیا تنها بازى و سرگرمى و
تجمّل پرستى و
فخرفروشی در ميان شما و افزون طلبى در اموال و فرزندان است، همانندبارانى كه محصولش كشاورزان را در شگفتى و سرور فرو مى‌برد، سپس
خشك مى‌شود به گونه‌اى كه آن را زرد رنگ مى‌بينى؛ سپس تبديل به كاه مى‌شود. آرى دنيا نيز به همين سرعت مى‌گذرد و در
آخرت،
عذاب شديد است يا آمرزش و
رضای الهی؛ و زندگى دنيا چيزى جز متاع فريب نيست.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه غيث به معناى باران است، و كلمه كفار جمع كافر به معناى زراعت كار است و كلمه يهيج از هيجان است، كه به معناى حركت است، و كلمه حطام به معناى
گياهى است كه از شدت خشكيدگى مى‌شكند.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «یَیَهِیْجُ»، ص۶۶۸.
