• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

گوالیاری

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


گوالیاری، محمدغوث بن خطیرالدین، از مشایخ برجستۀ سلسلۀ شطاریه در هند می باشد.


نسب وی با چهار واسطه به عطار نیشابوری می‌رسد
[۱] محمد غوثی شطاری، گلزار ابرار، ج۱، ص۲۶۷، چاپ محمد ذکی، پتنه ۲۰۰۱.
و بداونی نسب او را به بایزید بسطامی رسانده است.
[۲] عبدالقادر بن ملوک شاه بداؤنی، منتخب التواریخ، ج۳، ص۵، چاپ احمد علی صاحب، با مقدمۀ توفیق سبحانی، تهران ۱۳۷۹ش.
جد وی، لطیف الدین، از اهالی نیشابور بود که به هند مهاجرت کرد.
[۳] غلام سرور لاهوری، خزینة الاصفیا، ج۲، ص۳۳۳، کانپور ۱۳۳۲/۱۹۱۴.
گوالیاری در گوالیار زاده شد. براساس سخنی که غوثی شطاری از گوالیاری در گلزار ابرار نقل کرده،
[۴] محمد غوثی شطاری، گلزار ابرار، ج۱، ص۲۶۸، چاپ محمد ذکی، پتنه ۲۰۰۱.
وی در ۹۰۷ به دنیا آمده است، اما رضوی
[۵] رضوی، سید اطهر عباس، ج۱، ص۳۳۵، شیعه در هند، ۱۹۷۸-۱۹۸۳.
و لوث سال تولد او را ۹۰۶ دانسته‌اند.

گوالیاری، با هشت برادرش، مرید حمید حاجی حصور گوالیاری بود. حاجی حصور– که با یک واسطه شاگرد عبدالله شطاری به شمار می‌رفت– بالغ بر سیزده سال به تعلیم و تربیت گوالیاری مشغول بود و به او لقب «غوث» داد.
[۶] محمد غوث گوالیاری، جواهر خمسه، نسخۀ شمارۀ ۲۳۹۲ کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران.
[۷] عبدالحق محدّث دهلوی، اخبار الاخیار فی اسرار الابرار، ج۱، ص۵۰۶، چاپ علیم ارف خان، تهران ۱۳۸۳ش.
سپس به وی خرقۀ خلافت پوشاند و او را به تربیت سالکان گماشت.
[۸] محمد غوثی شطاری، گلزار ابرار، ج۱، ص۲۶۸، چاپ محمد ذکی، پتنه ۲۰۰۱.
رابطۀ گوالیاری با حاکمان عصر نیکو بود و همایون پادشاه (ﺣﮑ :۹۳۷ـ۹۶۳) به او و برادرش، بهلول، ارادت داشت.
[۹] عبدالقادر بن ملوک شاه بداؤنی، منتخب التواریخ، چاپ احمد علی صاحب، با مقدمۀ توفیق سبحانی، تهران ۱۳۷۹ش.
[۱۰] غلام سرور لاهوری، خزینة الاصفیا، ج۲، ص۳۳۴، کانپور ۱۳۳۲/۱۹۱۴.
پس از یورش شیرشاه افغان در ۹۴۷ به دهلی و فرار همایون به ایران ، گوالیاری به سبب ادعاهایی که دربارۀ احوال معنوی خود نوشته بود، مغضوب علمای دهلی شد. از این رو، به گجرات رفت و در آن‌جا خانقاهی بنا کرد و به تربیت مریدان پرداخت.
[۱۱] محمد غوثی شطاری، گلزار ابرار، ج۱، ص۲۶۸، چاپ محمد ذکی، پتنه ۲۰۰۱.
[۱۲] غلام سرور لاهوری، خزینة الاصفیا، ج۲، ص۳۳۳، کانپور ۱۳۳۲/۱۹۱۴.
اقامت وی در گجرات دیری نپایید و علمای آن‌جا همان نوشته‌های او را مستمسک قرار دادند و به قتل وی فتوا دادند. اما وجیه الدین گجراتی – که از ارادتمندان گوالیاری بود و در دربار گجرات نفوذ بسیارداشت – او را از مهلکه نجات داد.
[۱۳] عبدالقادر بن ملوک شاه بداؤنی، منتخب التواریخ، ج۳، ص۳۱، چاپ احمد علی صاحب، با مقدمۀ توفیق سبحانی، تهران ۱۳۷۹ش.
[۱۴] غلام سرور لاهوری، خزینة الاصفیا، ج۲، ص۳۳۳ـ۳۳۴، کانپور ۱۳۳۲/۱۹۱۴.

با قدرت گرفتن اکبرشاه در۹۶۳، گوالیاری به دهلی رفت و مورد توجه وی قرار گرفت.
[۱۵] محمد غوثی شطاری، گلزار ابرار، ج۱، ص۲۷۳، چاپ محمد ذکی، پتنه ۲۰۰۱.
[۱۶] رحمان علی، تذکره علمای هند، ج۱، ص۲۰۶، لکهنو ۱۸۹۴/۱۳۱۲.
در آن‌جا نیز او، بر اثر فتنۀ برخی رقیبان از جمله شیخ گدایی، مورد سوء ظن صدراعظم بیرام خان قرار گرفت و به گوالیار رفت.
[۱۷] ابوالفضل علامی، اکبرنامه، ج۲، ص۸۹، چاپ احمد علی و عبدالرحیم، کلکته ۱۸۷۷-۱۸۸۷.
[۱۸] رضوی، سید اطهر عباس، ج۲، ص۱۵۹، شیعه در هند، ۱۹۷۸-۱۹۸۳.
در آن‌جا خانقاهی بنا کرد و به وجد و سماع مشغول شد.
[۱۹] عبدالقادر بن ملوک شاه بداؤنی، منتخب التواریخ، ج۳، ص۶، چاپ احمد علی صاحب، با مقدمۀ توفیق سبحانی، تهران ۱۳۷۹ش.


گوالیاری مریدان بسیاری داشت. از جمله آنان ودودالله شطاری، سراج‌الدین محمد بنیانی، احمد اُجینی، شمس‌الدین زنده دل و محمد صدرالدین ذاکر بودند.
[۲۰] محمد غوثی شطاری، گلزار ابرار، ج۱، ص۳۲۱، چاپ محمد ذکی، پتنه ۲۰۰۱.
[۲۱] محمد غوثی شطاری، گلزار ابرار، ج۱، ص۳۲۶، چاپ محمد ذکی، پتنه ۲۰۰۱.
[۲۲] محمد غوثی شطاری، گلزار ابرار، ج۱، ص۳۴۹، چاپ محمد ذکی، پتنه ۲۰۰۱.
[۲۳] محمد غوثی شطاری، گلزار ابرار، ج۱، ص۳۵۴ ـ۳۵۵، چاپ محمد ذکی، پتنه ۲۰۰۱.
[۲۴] محمد غوثی شطاری، گلزار ابرار، ج۱، ص۴۲۰، چاپ محمد ذکی، پتنه ۲۰۰۱.
او در ۹۷۰ درگذشت و در گوالیار دفن شد
[۲۵] ابوالفضل علامی، اکبرنامه، چاپ احمد علی و عبدالرحیم، کلکته ۱۸۷۷-۱۸۸۷.
بداونی وفات او را در۹۶۷ نوشته است،
[۲۶] عبدالحق محدّث دهلوی، ج۱، ص۵۰۷، اخبار الاخیار فی اسرار الابرار، چاپ علیم ارف خان، تهران ۱۳۸۳ش.
پس از وی فرزندش، عبدالله بُده، جانشین پدر شد و با حمایت اکبرشاه، برای پدرش مقبره‌ای بزرگ تر و آبادتر در گوالیار ساخت.
[۲۷] محمد غوثی شطاری، گلزار ابرار، ج۱، ص۴۴۵ـ۴۴۶، چاپ محمد ذکی، پتنه ۲۰۰۱.
[۲۸] رضوی، سید اطهر عباس، ج۲، ص۱۶۱، شیعه در هند، ۱۹۷۸-۱۹۸۳.


از گوالیاری چند اثر برجا مانده است:۱) جواهر خمسه، به فارسی ، در پنج فصل، در تصوف خصوصاً دربارۀ سلسلۀ شطاریه و آداب و اوراد آنان
[۲۹] احمد منزوی، فهرست مشترک نسخه های خطی فارسی پاکستان، ج۳، ص۱۳۹۲ـ۱۳۹۳، اسلام آباد ۱۳۶۲-۱۳۷۰ش.
. این کتاب در قرن یازدهم به عربی ترجمه شد.
۲) معراج‌نامه یا معراجیه، دربارۀ احوال معنوی او.
[۳۰] رحمان علی، تذکره علمای هند، لکهنو ۱۸۹۴/۱۳۱۲.
[۳۱] غلام سرور لاهوری، خزینة الاصفیا، ج۲، ص۳۳۳، کانپور ۱۳۳۲/۱۹۱۴.

۳) بحرالحیات، در آداب و اعمال و انواع ریاضات یوگیان.
[۳۲] محمد غوثی شطاری، گلزار ابرار، ج۱، ص۲۷۴، چاپ محمد ذکی، پتنه ۲۰۰۱.
[۳۳] رحمان علی، تذکره علمای هند، لکهنو ۱۸۹۴/۱۳۱۲.
اصل این کتاب به سنسکریت است و به امریته کونده (Amrita-Kunda) یا انبرت کهند شهرت دارد. به گزارش غوثی شطاری،
[۳۴] محمد غوثی شطاری، گلزار ابرار، ج۱، ص۲۷۵، چاپ محمد ذکی، پتنه ۲۰۰۱.
گوالیاری آن را از سنسکریت به فارسی ترجمه کرده است، اما منزوی
[۳۵] احمد منزوی، فهرست مشترک نسخه های خطی فارسی پاکستان، ج۴، ص۲۱۴۵ـ۲۱۴۶، اسلام آباد ۱۳۶۲-۱۳۷۰ش.
و رضوی
[۳۶] رضوی، سید اطهر عباس، ج۱، ص۳۳۵، شیعه در هند، ۱۹۷۸-۱۹۸۳.
بر آن‌اند که او از روی ترجمۀ عربی بحرالحیات، به قلم رکن‌الدین سمرقندی، آن را به فارسی برگردانده است.
۴) کلید مخازن، دربارۀ مبدأ و معاد ، در یک مقدمه و سه دقیقه.
۵) اوراد غوث الاولیاء یا اوراد غوثیه.
۶) ضمائر و بصائر، در مبادی و مسائل و مقاصد تصوف.
[۳۷] محمد غوثی شطاری، گلزار ابرار، ج۱، ص۲۷۳ـ۲۷۴، چاپ محمد ذکی، پتنه ۲۰۰۱.
[۳۸] رحمان علی، تذکره علمای هند، لکهنو ۱۸۹۴/۱۳۱۲.
[۳۹] احمد منزوی، فهرست مشترک نسخه های خطی فارسی پاکستان، ج۳، ص۱۸۱۲، اسلام آباد ۱۳۶۲-۱۳۷۰ش.
کتابی هم با عنوان ارشاد البصائر در کتابخانۀ پیرمحمدشاه در گجرات موجود است،
[۴۰] فهرست میکروفیلم، نسخه های خطی فارسی و عربی کتابخانه های گجرات، ج۴، ص۱۳۴، مرکز میکروفیلم نور، دهلی ۱۳۸۰ش/۲۰۰۱.
که احتمالاً همین ضمائر و بصائر است. آخرین نوشتۀ گوالیاری کنز الوحده است، به عربی، دربارۀ توحید و ایمان حقیقی.
[۴۱] محمد غوثی شطاری، گلزار ابرار، ج۱، ص۲۷۵، چاپ محمد ذکی، پتنه ۲۰۰۱.


(۱) عبدالقادر بن ملوک شاه بداؤنی، منتخب التواریخ، چاپ احمد علی صاحب، با مقدمۀ توفیق سبحانی، تهران ۱۳۷۹ش.
(۲) رحمان علی، تذکره علمای هند، لکهنو ۱۸۹۴/۱۳۱۲.
(۳) ابوالفضل علامی، اکبرنامه، چاپ احمد علی و عبدالرحیم، کلکته ۱۸۷۷-۱۸۸۷.
(۴) محمد غوثی شطاری، گلزار ابرار، چاپ محمد ذکی، پتنه ۲۰۰۱.
(۵) فهرست میکروفیلم، نسخه های خطی فارسی و عربی کتابخانه های گجرات، مرکز میکروفیلم نور، دهلی ۱۳۸۰ش/۲۰۰۱.
(۶) محمد غوث گوالیاری، جواهر خمسه، نسخۀ شمارۀ ۲۳۹۲ کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران.
(۷) غلام سرور لاهوری، خزینة الاصفیا، کانپور ۱۳۳۲/۱۹۱۴.
(۸) عبدالحق محدّث دهلوی، اخبار الاخیار فی اسرار الابرار، چاپ علیم ارف خان، تهران ۱۳۸۳ش.
(۹) احمد منزوی، فهرست مشترک نسخه های خطی فارسی پاکستان، اسلام آباد ۱۳۶۲-۱۳۷۰ش.
(۱۰) رضوی، سید اطهر عباس، شیعه در هند، ۱۹۷۸-۱۹۸۳.

۱. ↑ محمد غوثی شطاری، گلزار ابرار، ج۱، ص۲۶۷، چاپ محمد ذکی، پتنه ۲۰۰۱.
۲. ↑ عبدالقادر بن ملوک شاه بداؤنی، منتخب التواریخ، ج۳، ص۵، چاپ احمد علی صاحب، با مقدمۀ توفیق سبحانی، تهران ۱۳۷۹ش.
۳. ↑ غلام سرور لاهوری، خزینة الاصفیا، ج۲، ص۳۳۳، کانپور ۱۳۳۲/۱۹۱۴.
۴. ↑ محمد غوثی شطاری، گلزار ابرار، ج۱، ص۲۶۸، چاپ محمد ذکی، پتنه ۲۰۰۱.
۵. ↑ رضوی، سید اطهر عباس، ج۱، ص۳۳۵، شیعه در هند، ۱۹۷۸-۱۹۸۳.
۶. ↑ محمد غوث گوالیاری، جواهر خمسه، نسخۀ شمارۀ ۲۳۹۲ کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران.
۷. ↑ عبدالحق محدّث دهلوی، اخبار الاخیار فی اسرار الابرار، ج۱، ص۵۰۶، چاپ علیم ارف خان، تهران ۱۳۸۳ش.
۸. ↑ محمد غوثی شطاری، گلزار ابرار، ج۱، ص۲۶۸، چاپ محمد ذکی، پتنه ۲۰۰۱.
۹. ↑ عبدالقادر بن ملوک شاه بداؤنی، منتخب التواریخ، چاپ احمد علی صاحب، با مقدمۀ توفیق سبحانی، تهران ۱۳۷۹ش.
۱۰. ↑ غلام سرور لاهوری، خزینة الاصفیا، ج۲، ص۳۳۴، کانپور ۱۳۳۲/۱۹۱۴.
۱۱. ↑ محمد غوثی شطاری، گلزار ابرار، ج۱، ص۲۶۸، چاپ محمد ذکی، پتنه ۲۰۰۱.
۱۲. ↑ غلام سرور لاهوری، خزینة الاصفیا، ج۲، ص۳۳۳، کانپور ۱۳۳۲/۱۹۱۴.
۱۳. ↑ عبدالقادر بن ملوک شاه بداؤنی، منتخب التواریخ، ج۳، ص۳۱، چاپ احمد علی صاحب، با مقدمۀ توفیق سبحانی، تهران ۱۳۷۹ش.
۱۴. ↑ غلام سرور لاهوری، خزینة الاصفیا، ج۲، ص۳۳۳ـ۳۳۴، کانپور ۱۳۳۲/۱۹۱۴.
۱۵. ↑ محمد غوثی شطاری، گلزار ابرار، ج۱، ص۲۷۳، چاپ محمد ذکی، پتنه ۲۰۰۱.
۱۶. ↑ رحمان علی، تذکره علمای هند، ج۱، ص۲۰۶، لکهنو ۱۸۹۴/۱۳۱۲.
۱۷. ↑ ابوالفضل علامی، اکبرنامه، ج۲، ص۸۹، چاپ احمد علی و عبدالرحیم، کلکته ۱۸۷۷-۱۸۸۷.
۱۸. ↑ رضوی، سید اطهر عباس، ج۲، ص۱۵۹، شیعه در هند، ۱۹۷۸-۱۹۸۳.
۱۹. ↑ عبدالقادر بن ملوک شاه بداؤنی، منتخب التواریخ، ج۳، ص۶، چاپ احمد علی صاحب، با مقدمۀ توفیق سبحانی، تهران ۱۳۷۹ش.
۲۰. ↑ محمد غوثی شطاری، گلزار ابرار، ج۱، ص۳۲۱، چاپ محمد ذکی، پتنه ۲۰۰۱.
۲۱. ↑ محمد غوثی شطاری، گلزار ابرار، ج۱، ص۳۲۶، چاپ محمد ذکی، پتنه ۲۰۰۱.
۲۲. ↑ محمد غوثی شطاری، گلزار ابرار، ج۱، ص۳۴۹، چاپ محمد ذکی، پتنه ۲۰۰۱.
۲۳. ↑ محمد غوثی شطاری، گلزار ابرار، ج۱، ص۳۵۴ ـ۳۵۵، چاپ محمد ذکی، پتنه ۲۰۰۱.
۲۴. ↑ محمد غوثی شطاری، گلزار ابرار، ج۱، ص۴۲۰، چاپ محمد ذکی، پتنه ۲۰۰۱.
۲۵. ↑ ابوالفضل علامی، اکبرنامه، چاپ احمد علی و عبدالرحیم، کلکته ۱۸۷۷-۱۸۸۷.
۲۶. ↑ عبدالحق محدّث دهلوی، ج۱، ص۵۰۷، اخبار الاخیار فی اسرار الابرار، چاپ علیم ارف خان، تهران ۱۳۸۳ش.
۲۷. ↑ محمد غوثی شطاری، گلزار ابرار، ج۱، ص۴۴۵ـ۴۴۶، چاپ محمد ذکی، پتنه ۲۰۰۱.
۲۸. ↑ رضوی، سید اطهر عباس، ج۲، ص۱۶۱، شیعه در هند، ۱۹۷۸-۱۹۸۳.
۲۹. ↑ احمد منزوی، فهرست مشترک نسخه های خطی فارسی پاکستان، ج۳، ص۱۳۹۲ـ۱۳۹۳، اسلام آباد ۱۳۶۲-۱۳۷۰ش.
۳۰. ↑ رحمان علی، تذکره علمای هند، لکهنو ۱۸۹۴/۱۳۱۲.
۳۱. ↑ غلام سرور لاهوری، خزینة الاصفیا، ج۲، ص۳۳۳، کانپور ۱۳۳۲/۱۹۱۴.
۳۲. ↑ محمد غوثی شطاری، گلزار ابرار، ج۱، ص۲۷۴، چاپ محمد ذکی، پتنه ۲۰۰۱.
۳۳. ↑ رحمان علی، تذکره علمای هند، لکهنو ۱۸۹۴/۱۳۱۲.
۳۴. ↑ محمد غوثی شطاری، گلزار ابرار، ج۱، ص۲۷۵، چاپ محمد ذکی، پتنه ۲۰۰۱.
۳۵. ↑ احمد منزوی، فهرست مشترک نسخه های خطی فارسی پاکستان، ج۴، ص۲۱۴۵ـ۲۱۴۶، اسلام آباد ۱۳۶۲-۱۳۷۰ش.
۳۶. ↑ رضوی، سید اطهر عباس، ج۱، ص۳۳۵، شیعه در هند، ۱۹۷۸-۱۹۸۳.
۳۷. ↑ محمد غوثی شطاری، گلزار ابرار، ج۱، ص۲۷۳ـ۲۷۴، چاپ محمد ذکی، پتنه ۲۰۰۱.
۳۸. ↑ رحمان علی، تذکره علمای هند، لکهنو ۱۸۹۴/۱۳۱۲.
۳۹. ↑ احمد منزوی، فهرست مشترک نسخه های خطی فارسی پاکستان، ج۳، ص۱۸۱۲، اسلام آباد ۱۳۶۲-۱۳۷۰ش.
۴۰. ↑ فهرست میکروفیلم، نسخه های خطی فارسی و عربی کتابخانه های گجرات، ج۴، ص۱۳۴، مرکز میکروفیلم نور، دهلی ۱۳۸۰ش/۲۰۰۱.
۴۱. ↑ محمد غوثی شطاری، گلزار ابرار، ج۱، ص۲۷۵، چاپ محمد ذکی، پتنه ۲۰۰۱.


دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «گوالیاری»، شماره ۶۸۶۲.    




جعبه ابزار