کلی ممکن‌الافراد
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلی ممکن‌الافراد، یکی از
اصطلاحات به‌کار رفته در
علم منطق بوده و به‌معنای مفهوم کلیِ دارای فرد یا افرادِ ممکن الوجودِ به
امکان عام است.
کلی، مفهومی است قابل صدق بر امور متعدد، و مردّد بین اشیای کثیر؛ اما باید دانست که کلیت مفهوم، با ممتنع بودن
تحقق افراد یا منحصر بودن افراد کلی در یک مصداق منافاتی ندارد. کلی به حسب امکان و
امتناع وجود افراد و مصادیق، بر دو قسم است: "
کلی ممتنع" و "
کلی ممکن". مقصود از امکان در اینجا، امکان عام است که شامل
واجب نیز می‌شود. امکان و امتناع، صفت خود کلی نیستند، بلکه صفت مصادیق و افراد کلی هستند؛ زیرا کلی صرف نظر از فرد، وجودی ندارد تا متصف به امکان یا
غیر امکان گردد.
بنا بر آنچه ذکر شد این اقسام برای کلی قابل تصور است:
۱. کلی ممتنع الافراد، مثل مفهوم
اجتماع نقیضین و
اجتماع ضدین.
تحقق فرد و
مصداق برای این گونه مفاهیم به حکم
عقل محال است.
۲. کلی ممکن الافرادی که به حسب اتفاق، فردی برای آن موجود نشده هر چند وجودش محال نیست، مثل کوهی از طلای خالص و امثال آن.
۳. کلی ممکن الافرادی که مصادیق متعددی برایش یافت شده و عدد افراد آن متناهی است، مثل سیارات.
۴. کلی ممکن الافرادی که افراد
غیر متناهی دارد که در زمان‌های
غیر متناهی متعاقباً به وجود آمده‌اند مثل کلیه انواع و
نفوس ناطقه مفارقه که بالفعل نامتناهی هستند.
۵. کلی ممکن الافرادی که بیش از یک فرد ندارد و آن فرد،
واحد حقیقی می‌باشد و وجود افراد دیگرش ممتنع است، مانند مفهوم
واجب الوجود.
۶. کلی ممکن الافرادی که یک فرد بیشتر ندارد ولی وجود افراد دیگر برای آن
غیر ممتنع است، و آن فرد موجود،
واحد حقیقی است، مانند آفتاب.
۷. کلی ممکن الافرادی که بیش از یک فرد ندارد و آن فرد،
واحد غیر حقیقی می‌باشد. این قسم هر چند احتمال عقلی دارد ولی فاقد مصداق خارجی است.
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:
• خوانساری، محمد، منطق صوری.
• مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.
• شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق).
• فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال المیزان.
• ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل.
• تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق.
•
قوام صفری، مهدی، ترجمه برهان شفا. • قطب‌الدین رازی، محمد بن محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه.
•
سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة. • ابوحامد غزالی، محمد بن محمد، معيار العلم في فن المنطق.
•
مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «کلی ممکن‌الافراد»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۴/۷.
