کشف المراد (تعلیقات حسن‌زاده)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
شرح تجرید الاعتقاد (مع التعلیقات)»، توسط
علامه حلی ، به
زبان عربی و در موضوع کلام اسلامی، به انگیزه حل مشکلات و باز کردن پیچیدگی‌های عبارات
تجرید الاعتقاد خواجه نصیر الدین طوسی ، تالیف شده است.
تعلیقات استاد
حسن زاده آملی بر این کتاب، در آخر آن ذکر شده است.
فاضل قوشچی ، در اهمیت این کتاب، می‌گوید: اگر
کشف المراد علامه نبود، ما نظریات
خواجه طوسی را درک نمی‌کردیم.
کتاب، در شش مقصد تدوین یافته و هر مقصد، دارای فصول و مسائل مختلفی است.
مقصد اول کتاب، در مورد امور عامه است و دارای سه فصل می‌باشد:
فصل اول، در باره
وجود و
عدم است. این بحث، در قالب چهل و هفت مسئله مطرح شده که اولین مسئله آن، در مورد ناممکن بودن تعریف حقیقی هستی و نیستی و آخرین مسئله آن، در باره راه نداشتن نیستی در موجود قدیم است.
فصل دوم، در مورد
ماهیت و لوحق آن است. این فصل، دارای یازده مسئله است که اولین آنها، در مورد سه اصطلاح ماهیت،
حقیقت و ذات است و آخرین آنها، در باره تقابل می‌باشد.
فصل سوم، در مورد
علت و معلول است. این فصل، دارای هفده مسئله است که اولین آنها، در باره تعریف علت و معلول و آخرین آنها، در این است که نیاز معلول به علت، در هستی است، نه در نیستی.
مقصد دوم، در مورد جواهر و اعراض و دارای پنج فصل است: فصل اول آن، در باره جواهر و دارای یازده مسئله است که اولین آنها، در باره تقسیم بندی ممکنات در یک
نگاه کلی و آخرین آنها، در مورد جهت می‌باشد.
فصل دوم، در باره اجسام است و دارای سه مسئله می‌باشد: اجسام فلکیه، عناصر بسیطه و مرکبات.
فصل سوم، در مورد بقیه
احکام اجسام و دارای شش مسئله است که اولین آنها، در باره متناهی بودن
اجسام و آخرین آنها، در مورد حادث بودن اجسام می‌باشد.
فصل چهارم، در مورد جوهرهای مجرد و دارای چهارده مسئله است که اولین آنها، در باره عقول مجرد و آخرین آنها، در مورد انواع قوای باطنی متعلق به ادراکات جزیی می‌باشد.
فصل پنجم، در مورد اعراض و دارای نه مسئله است که اولین آنها، در باره منحصر بودن
اعراض در نه قسم و آخرین آنها، در مورد دو مقوله فعل و انفعال می‌باشد.
مقصد سوم، در باره
اثبات صانع و
آثار و صفات وی است و سه فصل دارد: فصل اول، در مورد وجود
خدا و فصل دوم، در مورد صفات خدا و دارای بیست و یک مسئله است که اولین آنها، در باره
قدرت خدا و آخرین آنها، در زمینه بقیه صفات وی، همچون
جود ،
ملک و... می‌باشد.
فصل سوم، در مورد افعال خدا و دارای هجده مسئله است که اولین آنها، در زمینه اثبات
حسن و قبح عقلی و آخرین آنها، در رابطه با اصلح است.
مقصد چهارم، در باره نبوت و دارای هفت مسئله است که اولین آنها، در مورد حسن
بعثت و آخرین آنها، در باره
نبوت حضرت محمد صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم می‌باشد.
مقصد پنجم، در مورد امامت و دارای هشت مسئله است که اولین آنها، در باره وجوب نصب
امام بر خدا و آخرین آنها، در مورد امامت سایر
ائمه غیر از
علی علیه‌السّلام می‌باشد.
مقصد ششم، در باره
معاد ،
وعد ، وعید و مطالب مرتبط با آن است و دارای شانزده مسئله است که اولین آنها، در باره امکان
آفرینش جهانی دیگر و آخرین آنها، در مورد
امر به معروف و نهی از منکر می‌باشد.
از آن جا که کتاب تجرید و شرح آن، بر مبنای
حکمت مشاء ، تنظیم شده است و دارای اشکالات عدیده‌ای است که احیانا برخی از آنها با
توحید صمدی منافات دارد، استاد علامه، در تعلیقات خویش، علاوه بر ایضاح مطالب، به
نقد و بررسی سخنان خواجه و علامه می‌پردازد، سپس نظریه محققان عرفا را به طور موجز به علاقه مندان معارف الهی ارائه می‌دهد.
نرم افزار مجموعه آثار علامه حسن‌زاده آملی، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
