پیدایش نهر (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نَهرْ، به سكون هاء، جمع آن «
انهار» به معناى محلّ جريان آب روان است،
مجازاً به آب جارى نيز
نهر گفته مى‌شود.
در این مقاله آیات مرتبط با پیدایش
نهر معرفی می‌شوند.
پديدار شدن جويبارى در نقطه‌اى پايين‌تر از مكان استقرار مريم عليهاالسلام هم زمان با
ولادت عیسی علیه‌السلام:
وَ اذْكُرْ فِي الْكِتابِ مَرْيَمَ إِذِ انْتَبَذَتْ مِنْ أَهْلِها مَكاناً شَرْقِيًّا قالَ إِنَّما أَنَا رَسُولُ رَبِّكِ لِأَهَبَ لَكِ غُلاماً زَكِيًّا فَأَجاءَهَا الْمَخاضُ ...فَناداها مِنْ تَحْتِها أَلَّا تَحْزَنِي قَدْ جَعَلَ رَبُّكِ تَحْتَكِ سَرِيًّا.
پديد آمدن
نهر آب از زير پاى
مریم علیهاالسلام به
فرمان خدا:
وَ اذْكُرْ فِي الْكِتابِ مَرْيَمَ إِذِ انْتَبَذَتْ مِنْ أَهْلِها مَكاناً شَرْقِيًّا فَناداها مِنْ تَحْتِها أَلَّا تَحْزَنِي قَدْ جَعَلَ رَبُّكِ تَحْتَكِ سَرِيًّا .
در احتمالى «سريّاً»
نهرى بوده كه آب آن قطع شده بود و خداوند در آن آب به وجود آورد.
خلقت نهرها، سزاوار
تفکر انسانهاى انديشه‌مند:
وَ هُوَ الَّذِي مَدَّ الْأَرْضَ وَ جَعَلَ فِيها رَواسِيَ وَ
أَنْهاراً ... إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ.
خداوند، پديد آورنده
نهرها:
وَ هُوَ الَّذِي مَدَّ الْأَرْضَ وَ جَعَلَ فِيها رَواسِيَ وَ
أَنْهاراً ...
برداشت بر اين اساس است كه «جعل» به معناى «خلق» باشد، ضمناً
تسخیر بعد از
خلقت است.
بشارت عیسی علیه‌السلام هم زمان با تولدش به مادرش مريم عليهاالسلام به روان شدن جويبارى در پايين
دست وى، از جانب پروردگار:
وَ اذْكُرْ فِي الْكِتابِ مَرْيَمَ إِذِ انْتَبَذَتْ مِنْ أَهْلِها مَكاناً شَرْقِيًّا قالَ إِنَّما أَنَا رَسُولُ رَبِّكِ لِأَهَبَ لَكِ غُلاماً زَكِيًّا فَأَجاءَهَا الْمَخاضُ إِلى جِذْعِ النَّخْلَةِ قالَتْ يا لَيْتَنِي مِتُّ قَبْلَ هذا وَ كُنْتُ نَسْياً مَنْسِيًّا فَناداها مِنْ تَحْتِها أَلَّا تَحْزَنِي قَدْ جَعَلَ رَبُّكِ تَحْتَكِ سَرِيًّا.
بنابرقولى ندا دهنده، عيسى عليه‌السلام بوده است.
خبر جبرئیل به
آفرینش نهر آب از سوى پروردگار در پايين پاى مريم عليهاالسلام، هنگام
زایمان آن حضرت:
وَ اذْكُرْ فِي الْكِتابِ مَرْيَمَ إِذِ انْتَبَذَتْ مِنْ أَهْلِها مَكاناً شَرْقِيًّا فَناداها مِنْ تَحْتِها أَلَّا تَحْزَنِي قَدْ جَعَلَ رَبُّكِ تَحْتَكِ سَرِيًّا.
از ابن عباس، سدى، ضحاك و قتاده نقل شده است كه منادى جبرئيل بود.
••• توانايى خداوند بر مهيّا ساختن باغهايى با
نهرهاى روان، براى
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله به مراتب بهتر از مورد درخواست
مشرکان، در باره آن حضرت:
وَ قالُوا ما لِهذَا الرَّسُولِ يَأْكُلُ الطَّعامَ وَ يَمْشِي فِي الْأَسْواقِ لَوْ لا أُنْزِلَ إِلَيْهِ مَلَكٌ ... أَوْ تَكُونُ لَهُ جَنَّةٌ يَأْكُلُ مِنْها ... انْظُرْ كَيْفَ ضَرَبُوا لَكَ الْأَمْثالَ فَضَلُّوا فَلا يَسْتَطِيعُونَ سَبِيلًا تَبارَكَ الَّذِي إِنْ شاءَ جَعَلَ لَكَ خَيْراً مِنْ ذلِكَ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا
الْأَنْهارُ ....
••• توانايى خدا در به وجود آوردن
نهرهايى بين باغستانها:
وَ اضْرِبْ لَهُمْ مَثَلًا رَجُلَيْنِ جَعَلْنا لِأَحَدِهِما جَنَّتَيْنِ مِنْ أَعْنابٍ وَ حَفَفْناهُما بِنَخْلٍ وَ جَعَلْنا بَيْنَهُما زَرْعاً كِلْتَا الْجَنَّتَيْنِ آتَتْ أُكُلَها وَ لَمْ تَظْلِمْ مِنْهُ شَيْئاً وَ فَجَّرْنا خِلالَهُما
نَهَراً.
پديد آوردن
نهر آب از زمين با
معجزه، پيش شرط مشركان، براى
ایمان به پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله:
وَ قالُوا لَنْ نُؤْمِنَ لَكَ حَتَّى تَفْجُرَ لَنا مِنَ الْأَرْضِ يَنْبُوعاً ... فَتُفَجِّرَ
الْأَنْهارَ خِلالَها تَفْجِيراً.
۱۰. وعده نوح عليه‌السلام به قوم خود، مبنى بر آباد شدن باغها و
نهرهاى‌شان از سوى خداوند، در صورت استغفار آنان:
إِنَّا أَرْسَلْنا نُوحاً إِلى قَوْمِهِ ... فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ إِنَّهُ كانَ غَفَّاراً ... وَ يَجْعَلْ لَكُمْ جَنَّاتٍ وَ يَجْعَلْ لَكُمْ
أَنْهاراً.
۱۱. عوامل معنوى چون معجزه، عاملى براى پيدايش
نهرها:
فَناداها مِنْ تَحْتِها أَلَّا تَحْزَنِي قَدْ جَعَلَ رَبُّكِ تَحْتَكِ سَرِيًّا.
۱۲. باران، عامل پيدايش
نهرها و رودخانه‌ها:
... وَ أَرْسَلْنَا السَّماءَ عَلَيْهِمْ مِدْراراً وَ جَعَلْنَا
الْأَنْهارَ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهِمْ ....
أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَسالَتْ أَوْدِيَةٌ بِقَدَرِها ....
... وَ أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَراتِ رِزْقاً لَكُمْ ... وَ سَخَّرَ لَكُمُ
الْأَنْهارَ.
يُرْسِلِ السَّماءَ عَلَيْكُمْ مِدْراراً ... وَ يَجْعَلْ لَكُمْ
أَنْهاراً.
پيدايش
نهر آب در پايين پاى مريم عليهاالسلام با ضربه پاى عيسى عليه‌السلام به زمين:
وَ اذْكُرْ فِي الْكِتابِ مَرْيَمَ إِذِ انْتَبَذَتْ مِنْ أَهْلِها مَكاناً شَرْقِيًّا فَناداها مِنْ تَحْتِها أَلَّا تَحْزَنِي قَدْ جَعَلَ رَبُّكِ تَحْتَكِ سَرِيًّا.
مطابق روايتى از امام باقر عليه‌السلام، عيسى عليه‌السلام پايش را به زمين زد و چشمه آبى جارى شد.
پيدايش
نهرها در
زمین به
اراده خدا:
۱. ... مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ ... وَ أَرْسَلْنَا السَّماءَ عَلَيْهِمْ مِدْراراً وَ جَعَلْنَا
الْأَنْهارَ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهِمْ ....
۲. وَ هُوَ الَّذِي مَدَّ الْأَرْضَ وَ جَعَلَ فِيها رَواسِيَ وَ
أَنْهاراً ....
۳. وَ أَلْقى فِي الْأَرْضِ رَواسِيَ أَنْ تَمِيدَ بِكُمْ وَ
أَنْهاراً ....
۴. وَ قالُوا لَنْ نُؤْمِنَ لَكَ حَتَّى تَفْجُرَ لَنا مِنَ الْأَرْضِ يَنْبُوعاً أَوْ تَكُونَ لَكَ جَنَّةٌ مِنْ نَخِيلٍ وَ عِنَبٍ فَتُفَجِّرَ
الْأَنْهارَ خِلالَها تَفْجِيراً.
۵. فَناداها مِنْ تَحْتِها أَلَّا تَحْزَنِي قَدْ جَعَلَ رَبُّكِ تَحْتَكِ سَرِيًّا.
۶.أَمَّنْ جَعَلَ الْأَرْضَ قَراراً وَ جَعَلَ خِلالَها
أَنْهاراً ....
پيدايش
نهرها از درون
سنگها، با شكافته شدن آنها:
... وَ إِنَّ مِنَ الْحِجارَةِ لَما يَتَفَجَّرُ مِنْهُ
الْأَنْهارُ وَ إِنَّ مِنْها لَما يَشَّقَّقُ فَيَخْرُجُ مِنْهُ الْماءُ ....
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۳۱، ص۳۷۶، برگرفته از مقاله «پیدایش نهر».
