• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

وَتْر (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





وَتْر (به فتح واو و سکون تاء)، وَتِر (به فتح واو و سکون تاء) از واژگان نهج البلاغه به معنای فرد در مقابل شفع و زوج‌، وَتَر (به فتح واو و تاء) به معنای زه كمان وِتْر (به کسر واو و سکون تاء) به معنای خون و انتقام آمده است. این واژه دارای مشتقاتی است که در نهج البلاغه به‌کار رفته است، مانند: أَوْتَار (به فتح همزه) جمع وَتَر (به فتح واو و تاء) به معنای زه‌هاى كمان و وَتَرى (به فتح واو) تأنيث مَوتِر (به فتح میم) به معناى پى در پى است. از این واژه مواردى در نهج البلاغه آمده است.



وَتْر (مثل عقل) به معنای فرد و مقابل شفع (زوج) و نيز تنها گذاشتن است. گويند: «وترت الرجل» يعنى از او كسى را كشتم و او را تنها گذاشتم.


امام (صلوات‌الله‌علیه) در مورد وتر فرموده است:

۲.۱ - به معنای زه كمان

مُواتِرَه به معنای پى در پى بودن و وَتَر (مثل شرف) زه كمان آمده است. (وَاتَرَ إِلَيْهِمْ أَنْبِيَاءَهُ) «پى در پى فرستاد براى مردم پيامبرانش را»
و نيز از قرآن مجید شاهد آورده كه: (فَلا تَهِنُوا وَ تَدْعُوا إِلَى السَّلْمِ)«خدا با شماست و هرگز اعمال شما را ناقص الاجر نخواهد كرد و مطابق آن پاداش خواهد داد.» وتر در آیه به معنى نقص است: «وتر ماله: نقصه ايّاه» و نيز فرموده: «الدَّاعِی بِلاَ عَمَلٍ کَالرَّامِی بِلاَ وَتَرٍ.»«آنكه مردم را بدون عمل‌ كردن خود به خدا مى‌خواند، مانند تیراندازی بدون زه كمان است.» جمع آن أَوْتَار مى‌باشد.
چنانكه از ابو موسی اشعری نقل كرده به وقت باز داشتن مردم از رفتن به يارى امام علی (علیه‌السلام) مى‌گفت: «إِنَّهَا فِتْنَهٌ فَقَطِّعُوا أَوْتَارَکُمْ وَ شِیمُوا سُیُوفَکُمْ» «جنگ با اهل بصره فتنه‌اى است كه پيش آمده زه‌هاى كمان خود را قطع نمائيد و شمشيرها را در غلاف كنيد.»

۲.۲ - به معنای خون و انتقام

در روز جمل بعد از ديدن جنازه طلحه و عبدالرحمن فرمود: «أَدْرَكْتُ وَتْرِي مِنْ بَنِي عَبْدِ مَنَافٍ... لَقَدْ أَتْلَعُوا أَعْنَاقَهُمْ إِلَى أَمْرٍ لَمْ يَكُونُوا أَهْلَهُ» «من خون و انتقام خود را از بنی عبد مناف گرفتم، گردن‌هاى خود را بالا كردند به چيزى (خلافت) كه اهل آن نبودند.» «وتر» به فتح و كسر اوّل به معنى خون و انتقام است: «الوتر: الذحل».
درباره مرگ فرموده: «وَاترٌ غَيْرُ مَطْلُوب» «آينده‌اى است بدون طلب، انسان آن را نمى‌طلبد بلكه خود مى‌آيد.»
درباره طاووس فرموده: «وَ قَدْ يَنْحَسِرُ مِنْ رِيشِهِ وَ يَعْرَى مِنْ لِبَاسِهِ فَيَسْقُطُ تَتْرَى وَ يَنْبُتُ تِبَاعاً» «گاهى اوقات از پرهايش آشكار مى‌شود (پرهايش مى‌ريزد) و از لباسش عارى مى‌شود، پرهايش پى در پى مى‌ريزد و در تبع آن مى‌رويد.»
تَتْرا چنانكه در قرآن کریم نيز آمده در اصل وَترى به معنى پى در پى است الف آن براى تأنيث مى‌باشد.
درباره دنیا فرموده: «أَنَّ الدَّهْرَ مُوتِرٌ قَوْسَهُ، لاَ تُخْطِىءُ سِهَامُهُ» «روزگار كمان خود را زه كرده تا مردم را با تير مرگ بزند.»


از این ماده مواردى در «نهج البلاغه» آمده است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۱۱۱۸.    
۲. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۳، ص۵۰۷.    
۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۳۴، خطبه۱.    
۴. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۱، ص۱۷، خطبه۱.    
۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۴۳، خطبه۱.    
۶. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج، ص۱۱۳.    
۷. محمد/سوره۴۷، آیه۳۵.    
۸. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۸۵۷، حکمت۳۲۸.    
۹. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۳، ص۲۳۳، حکمت۳۳۷.    
۱۰. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۵۳۴، حکمت۳۳۷.    
۱۱. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۹، ص۲۵۲.    
۱۲. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۵۷۳، خطبه۲۳۶.    
۱۳. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۲۵۹، خطبه۲۳۳.    
۱۴. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۳۵۷، خطبه۲۳۸.    
۱۵. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۳، ص۳۰۹.    
۱۶. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۵۳۳، خطبه۲۱۸.    
۱۷. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۲۲۹، خطبه۲۱۴.    
۱۸. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۳۳۷، خطبه۲۱۹.    
۱۹. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱، ص۱۲۳.    
۲۰. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۵۶۳، خطبه۲۲۹.    
۲۱. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۲۵۰، خطبه۲۲۵.    
۲۲. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۳۵۱، خطبه۲۳۰.    
۲۳. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۳، ص۵.    
۲۴. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۳۶۸، خطبه۱۶۵.    
۲۵. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۹۱-۹۲، خطبه۱۶۳.    
۲۶. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۳۸، خطبه۱۶۵.    
۲۷. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۹، ص۲۷۵.    
۲۸. مؤمنون/سوره۲۳، آیه۴۴.    
۲۹. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۲۶۲، خطبه۱۱۳.    
۳۰. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۱، ص۲۲۳، خطبه۱۱۲.    
۳۱. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۱۷۰، خطبه۱۱۴.    
۳۲. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۷، ص۲۵۰.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «وتر»، ج۲، ص۱۱۱۸.    






جعبه ابزار