• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

وزیر مغربی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


ابوالقاسم حسین بن علی بن حسین مغربی (وزیر مغربی)، در ۳۷۰ در مصر به دنیا آمد، وی یکی از افراد مشهور خاندان بنو مغربی بود.


ابن عدیم
[۱] ابن عدیم، بغیة الطلب فی تاریخ حلب، حاشیه، ج۶، ص۳۴، چاپ فؤاد سزگین، فرانکفورت ۱۴۰۶ـ۱۴۰۹/ ۱۹۸۶ـ۱۹۸۹.
تولد او را در حلب می‌داند. مادرش دختر ابن ابی‌زینب نعمانی بود. نجاشی،
[۲] احمد بن علی نجاشی، رجال النجاشی،ج۱، ص۶۹، چاپ محمد جواد نائینی، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.    
به اشتباه، هارون اوارجی را جد او دانسته، ولی هارون، دایی پدر وزیر مغربی بوده است.
[۳] ابن خلّکان، وفیات الاعیان، ج۲، ص۱۷۲۱۷۷، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۶۸۱۹۷۷.    


ابوالقاسم تا چهارده سالگی قرآن را آموخت، سپس نحو و لغت و حساب جبر و مقابله را فراگرفت. پیش از هفده سالگی کتاب اصلاح المنطق را تلخیص کرد.
[۴] ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک والامم، ج۸، ص۳۲، حیدرآباد دکن ۱۳۵۷۱۳۵۹.    
[۵] ابن عدیم، بغیة الطلب فی تاریخ حلب، ج۶، ص۳۳ـ۳۴ و حاشیه، چاپ فؤاد سزگین، فرانکفورت ۱۴۰۶ـ۱۴۰۹/ ۱۹۸۶ـ۱۹۸۹.
[۶] ابن خلّکان، وفیات الاعیان،ج۲، ص۱۷۳، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۶۸۱۹۷۷.    


او پس از کشته شدن پدرش، به رَملَه رفت و حسّان بن مُفّرج بن جراح را به شورش بر ضد الحاکم واداشت، سپس وی را به امیر مکه، ابوالفتوح حسن بن جعفر علوی، نزدیک کرد و در پی آن به نام ابوالفتوح با لقب الراشدبالله خطبه خوانده شد. الحاکم با صرف مال فراوان حسّان را به خود نزدیک کرد. ازینرو ابوالفتوح به مکه بازگشت و ابوالقاسم نیز به عراق نزد فخرالملک، وزیر عباسی، رفت.
[۷] ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۹، ص۳۳۲، بیروت ۱۳۹۹۱۴۰۲/ ۱۹۷۹۱۹۸۲.    
[۸] محمد بن حسین ابوشجاع روذراوری، ذیل کتاب تجارب الامم،ج۱، ص۲۳۳، چاپ آمدروز، مصر ۱۳۳۴/۱۹۱۶.
[۹] محمد بن حسین ابوشجاع روذراوری، ج۱، ص۲۳۵ـ۲۳۸، ذیل کتاب تجارب الامم، چاپ آمدروز، مصر ۱۳۳۴/۱۹۱۶.
القادربالله، خلیفه عباسی، از فخرالملک خواست تا ابوالقاسم را از خود دور کند اما فخرالملک نپذیرفت و او را همراه خود به واسط برد.
[۱۰] ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، بیروت ۱۳۹۹ـ۱۴۰۲/ ۱۹۷۹ـ۱۹۸۲.
[۱۱] ابن خلّکان، وفیات الاعیان، ج۲، ص۱۷۵، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۶۸۱۹۷۷.    


۳.۱ - وزارت ابوالقاسم

ابوالقاسم پس از درگذشت فخرالملک در ۴۱۴، به بغداد رفت و در آنجا منصب وزارت یافت و سال بعد به موصل نزد قَرواش (قِرواش)، امیرِ بنی عُقَیل، رفت و کاتب او شد. خلیفه عباسی از قرواش خواست که او را از خود براند، و ابوالقاسم به دیار بکر نزد احمد بن مروان رفت و وزیر او شد و تا هنگام مرگ یعنی سال ۴۱۸، در آنجا ماند.
[۱۲] ابن خلّکان، وفیات الاعیان، ج۲، ص۱۷۵۱۷۶، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۶۸۱۹۷۷.    
[۱۳] ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۹، ص۳۳۱، بیروت ۱۳۹۹۱۴۰۲/ ۱۹۷۹۱۹۸۲.    
[۱۴] ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۹، ص۳۳۵۳۳۶، بیروت ۱۳۹۹۱۴۰۲/ ۱۹۷۹۱۹۸۲.    


به وصیت ابوالقاسم، او را در جوار حضرت علی (علیه‌السّلام) دفن کردند.
[۱۵] ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۹، ص۳۶۲، بیروت ۱۳۹۹۱۴۰۲/ ۱۹۷۹۱۹۸۲.    
[۱۶] ابن ارزق، تاریخ الفارقی، ج۱، ص۱۳۹ـ۱۴۰، چاپ بدوی عبداللطیف عوض، قاهره ۱۳۷۹/۱۹۵۹.


ابوالقاسم در بلاغت، لغت، تاریخ، کتابت، و نیز نجوم تبحر و خطی خوش داشت.
[۱۷] محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج ۱۷، ص۳۹۴، چاپ شعیب ارنؤوط و محمد نعیم عرقسوسی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۱۸] علی بن حسن باخرزی، دمیة القصر و عصرة اهل العصر، ج۱، ص۱۱۶، چاپ محمد تونجی، دمشق ۱۳۹۱.
[۱۹] ابن قلانسی، تاریخ دمشق، ج۱، ص۶۴، بیروت ۱۹۰۸، ذیل تاریخ دمشق، چاپ آمدروز، بیروت ۱۹۰۸.    
[۲۰] محمد بن علی تنوخی، تاریخ العظیمی، در شذرات من کتب مفقودة،ص۵۷، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
[۲۱] عبدالملک بن محمد ثعالبی، کتاب تتمّة الیتیمة،ج۱، ص۲۴ـ۲۵، چاپ عباس اقبال، تهران ۱۳۵۳.
او همچنین، محدث بود و ازاین‌رو شرح حالش در منابع رجالی آمده است.

وی دارای تألیفات بسیاری است که برخی از آن‌ها به چاپ رسیده است، از جمله: ادب الخواص فی المختار من بلاغات قبائل العرب؛ الایناس بعلم الانساب؛ و رساله‌ای در پاسخ به سؤالات ابن بسّام درباره لغت و ادب.
[۲۲] ابن خلّکان، وفیات الاعیان، ج۲، ص۱۷۲، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۶۸ـ۱۹۷۷.
[۲۳] محمد بن علی داودی، طبقات المفسّرین، ج۱، ص۱۵۶، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۲۴] محسن امین، اعیان الشیعة، ج۶، ص۱۱۴، چاپ حسن امین، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
[۲۵] مصطفی بن عبدالله حاجی خلیفه، کشف الظنون،ج ۱، ستون ۱۰۸، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
[۲۶] احسان عباس، الوزیر المغربی: ابوالقاسم الحسین بن علی، العالم الشاعر الناثر الثائر، ج۱، ص۲۰۲ـ۲۱۴، عمان ۱۹۸۸.
[۲۷] دارالکتب المصریة، فهرست المخطوطات دارالکتب المصریة، ج ۱، ص ۳۷۱، چاپ فؤاد سید ، قاهره ۱۳۸۰/۱۹۶۱.
[۲۸] دارالکتب المصریة، فهرست الکتب العربیة المحفوظة بالکتبخانة الخدیویة، قسم ۲، ص ۵۶۵، قاهره ،۱۳۱۰ .
[۲۹] Hartwig Derenbourg, Les manuscrits arabes de L'Escurial , Paris ۱۸۸۴ ج ۱، ص ۲۴۹
[۳۰] احسان عباس، الوزیر المغربی: ابوالقاسم الحسین بن علی، العالم الشاعر الناثر الثائر، ص ۱۰۹ـ۱۶۲،عمان ۱۹۸۸.
[۳۱] احسان عباس، الوزیر المغربی: ابوالقاسم الحسین بن علی، العالم الشاعر الناثر الثائر، ص۲۲۷ـ۲۳۳،عمان ۱۹۸۸.
[۳۲] ابن حجر عسقلانی، لسان المیزان، ج۱، ص۳۰۱،حیدرآباد دکن ۱۳۲۹ـ۱۳۳۱، چاپ افست بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
[۳۳] احمد بن علی نجاشی، رجال النجاشی، ج۱، ص۶۹، چاپ محمد جواد نائینی، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.    
[۳۴] محمد بن علی داودی، طبقات المفسّرین، ج۱، ص۱۵۶، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.


۱. ↑ ابن عدیم، بغیة الطلب فی تاریخ حلب، حاشیه، ج۶، ص۳۴، چاپ فؤاد سزگین، فرانکفورت ۱۴۰۶ـ۱۴۰۹/ ۱۹۸۶ـ۱۹۸۹.
۲. ↑ احمد بن علی نجاشی، رجال النجاشی،ج۱، ص۶۹، چاپ محمد جواد نائینی، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.    
۳. ↑ ابن خلّکان، وفیات الاعیان، ج۲، ص۱۷۲۱۷۷، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۶۸۱۹۷۷.    
۴. ↑ ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک والامم، ج۸، ص۳۲، حیدرآباد دکن ۱۳۵۷۱۳۵۹.    
۵. ↑ ابن عدیم، بغیة الطلب فی تاریخ حلب، ج۶، ص۳۳ـ۳۴ و حاشیه، چاپ فؤاد سزگین، فرانکفورت ۱۴۰۶ـ۱۴۰۹/ ۱۹۸۶ـ۱۹۸۹.
۶. ↑ ابن خلّکان، وفیات الاعیان،ج۲، ص۱۷۳، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۶۸۱۹۷۷.    
۷. ↑ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۹، ص۳۳۲، بیروت ۱۳۹۹۱۴۰۲/ ۱۹۷۹۱۹۸۲.    
۸. ↑ محمد بن حسین ابوشجاع روذراوری، ذیل کتاب تجارب الامم،ج۱، ص۲۳۳، چاپ آمدروز، مصر ۱۳۳۴/۱۹۱۶.
۹. ↑ محمد بن حسین ابوشجاع روذراوری، ج۱، ص۲۳۵ـ۲۳۸، ذیل کتاب تجارب الامم، چاپ آمدروز، مصر ۱۳۳۴/۱۹۱۶.
۱۰. ↑ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، بیروت ۱۳۹۹ـ۱۴۰۲/ ۱۹۷۹ـ۱۹۸۲.
۱۱. ↑ ابن خلّکان، وفیات الاعیان، ج۲، ص۱۷۵، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۶۸۱۹۷۷.    
۱۲. ↑ ابن خلّکان، وفیات الاعیان، ج۲، ص۱۷۵۱۷۶، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۶۸۱۹۷۷.    
۱۳. ↑ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۹، ص۳۳۱، بیروت ۱۳۹۹۱۴۰۲/ ۱۹۷۹۱۹۸۲.    
۱۴. ↑ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۹، ص۳۳۵۳۳۶، بیروت ۱۳۹۹۱۴۰۲/ ۱۹۷۹۱۹۸۲.    
۱۵. ↑ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۹، ص۳۶۲، بیروت ۱۳۹۹۱۴۰۲/ ۱۹۷۹۱۹۸۲.    
۱۶. ↑ ابن ارزق، تاریخ الفارقی، ج۱، ص۱۳۹ـ۱۴۰، چاپ بدوی عبداللطیف عوض، قاهره ۱۳۷۹/۱۹۵۹.
۱۷. ↑ محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج ۱۷، ص۳۹۴، چاپ شعیب ارنؤوط و محمد نعیم عرقسوسی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۱۸. ↑ علی بن حسن باخرزی، دمیة القصر و عصرة اهل العصر، ج۱، ص۱۱۶، چاپ محمد تونجی، دمشق ۱۳۹۱.
۱۹. ↑ ابن قلانسی، تاریخ دمشق، ج۱، ص۶۴، بیروت ۱۹۰۸، ذیل تاریخ دمشق، چاپ آمدروز، بیروت ۱۹۰۸.    
۲۰. ↑ محمد بن علی تنوخی، تاریخ العظیمی، در شذرات من کتب مفقودة،ص۵۷، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
۲۱. ↑ عبدالملک بن محمد ثعالبی، کتاب تتمّة الیتیمة،ج۱، ص۲۴ـ۲۵، چاپ عباس اقبال، تهران ۱۳۵۳.
۲۲. ↑ ابن خلّکان، وفیات الاعیان، ج۲، ص۱۷۲، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۶۸ـ۱۹۷۷.
۲۳. ↑ محمد بن علی داودی، طبقات المفسّرین، ج۱، ص۱۵۶، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۲۴. ↑ محسن امین، اعیان الشیعة، ج۶، ص۱۱۴، چاپ حسن امین، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۲۵. ↑ مصطفی بن عبدالله حاجی خلیفه، کشف الظنون،ج ۱، ستون ۱۰۸، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
۲۶. ↑ احسان عباس، الوزیر المغربی: ابوالقاسم الحسین بن علی، العالم الشاعر الناثر الثائر، ج۱، ص۲۰۲ـ۲۱۴، عمان ۱۹۸۸.
۲۷. ↑ دارالکتب المصریة، فهرست المخطوطات دارالکتب المصریة، ج ۱، ص ۳۷۱، چاپ فؤاد سید ، قاهره ۱۳۸۰/۱۹۶۱.
۲۸. ↑ دارالکتب المصریة، فهرست الکتب العربیة المحفوظة بالکتبخانة الخدیویة، قسم ۲، ص ۵۶۵، قاهره ،۱۳۱۰ .
۲۹. ↑ Hartwig Derenbourg, Les manuscrits arabes de L'Escurial , Paris ۱۸۸۴ ج ۱، ص ۲۴۹
۳۰. ↑ احسان عباس، الوزیر المغربی: ابوالقاسم الحسین بن علی، العالم الشاعر الناثر الثائر، ص ۱۰۹ـ۱۶۲،عمان ۱۹۸۸.
۳۱. ↑ احسان عباس، الوزیر المغربی: ابوالقاسم الحسین بن علی، العالم الشاعر الناثر الثائر، ص۲۲۷ـ۲۳۳،عمان ۱۹۸۸.
۳۲. ↑ ابن حجر عسقلانی، لسان المیزان، ج۱، ص۳۰۱،حیدرآباد دکن ۱۳۲۹ـ۱۳۳۱، چاپ افست بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
۳۳. ↑ احمد بن علی نجاشی، رجال النجاشی، ج۱، ص۶۹، چاپ محمد جواد نائینی، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.    
۳۴. ↑ محمد بن علی داودی، طبقات المفسّرین، ج۱، ص۱۵۶، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.


دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «خاندان بنوالمغربی»، شماره۱۹۰۹.    


رده‌های این صفحه : ادیبان | تراجم | خاندان بنو مغربی | خاندان ها | خاندان های ایرانی | درگذشتگان سده 5 (قمری) | کارگزاران حکومت فاطمیان
جعبه ابزار