وَزَر (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
وَزَر (به فتح واو و زاء) از
واژگان قرآن کریم به معنای پناهگاهی از کوه است. این واژه دارای مشتقاتی است که در آیات
قرآن به کار رفته است؛ مانند:
وِزْر (بر وزن جسر؛ به کسر واو و سکون زاء) به معنای ثقل و سنگینی و
وَزِیر (به فتح واو و کسر زاء) به معنای کمک و یار.
وَزَر (بر وزن فرس) به معنای پناهگاهی از کوه است چنانکه در
مفردات و
مجمع گفته شده است.
(یَحْمِلُونَ اَوْزارَهُمْ) (و آنها (بار سنگين) گناهان‌شان را بر دوش مى‌كشند؛)
(کَلَّا لا وَزَرَ) «نه پناهگاهی نیست.»
(اِلی رَبِّکَ یَوْمَئِذٍ الْمُسْتَقَرُّ) «قرارگاه یا قرار یافتن بسوی خدای تو است.»
وِزْر (بر وزن جسر؛ به کسر واو و سکون زاء) به معنای ثقل و سنگینی است.
طبرسی گفته اشتقاق آن از وزر (بر وزن فرس) است.
راغب گفته: وزر به معنای سنگینی است به علت تشبیه به کوه.
پس مطلب طبرسی و راغب هر دو یکی است. در
قرآن هر یک به جای دیگری آمده است مثل:
(لِيَحْمِلُوا أَوْزارَهُمْ كامِلَةً يَوْمَ الْقِيامَةِ وَ مِنْ أَوْزارِ الَّذينَ يُضِلُّونَهُمْ بِغَيْرِ عِلْمٍ أَلا ساءَ ما يَزِرُون) (آنها بايد
روز قیامت، (هم) بار گناهان خود را بطور كامل بر دوش كشند؛ و هم سهمى از گناهان كسانى كه به خاطر
جهل، گمراه‌شان مى‌سازند! بدانيد آنها بار سنگين بدى بر دوش مى‌كشند!)
(وَ لَیَحْمِلُنَّ اَثْقالَهُمْ وَ اَثْقالًا مَعَ اَثْقالِهِمْ) (آنها بار سنگين (گناهان) خويش را بر دوش مى‌كشند، و (همچنين) بارهاى سنگين ديگرى را اضافه بر بارهاى سنگين خود؛)
ناگفته نماند وزر مصدر (سنگینی) و اسم (سنگین) هر دو آمده است. و اغلب در
گناه بکار رفته که بار سنگینی است بگردن گناهکار ولی در غیر گناه نیز آمده است.
(مَنْ اَعْرَضَ عَنْهُ فَاِنَّهُ یَحْمِلُ یَوْمَ الْقِیامَةِ وِزْراً) «هر که از آن اعراض کند
روز قیامت بار گناه را حمل خواهد نمود.»
(وَ هُمْ یَحْمِلُونَ اَوْزارَهُمْ عَلی ظُهُورِهِمْ اَلا ساءَ ما یَزِرُونَ) «آنها گناهان خویش را بدوش می‌کشند آگاه باش بد است آنچه حمل می‌کنند.» «یَزِرُونَ» حمل بار سنگین است.
(وَ لا تَزِرُ وازِرَةٌ وِزْرَ اُخْری) «هیچ نفس حامل گناه، گناه نفس دیگری را حمل نمی‌کند و هر کس گناه خویش را به دوش می‌کشد.»
«وازِرَةٌ... - اُخْری» صفت نفس‌اند.
(اَ لَمْ نَشْرَحْ لَکَ صَدْرَکَ) (آيا ما سينه تو را گشاده نساختيم،)
(وَ وَضَعْنا عَنْکَ وِزْرَکَ) (و بار سنگين تو را از تو برنداشتيم؟!)
(الَّذِی اَنْقَضَ ظَهْرَکَ) (همان بارى كه سخت بر پشت تو سنگينى مى‌كرد!)
مراد از وزر ظاهرا سنگینی رسالت و تنگی سینه از آن است در مقابل عدم قبول مردم، که آن حضرت سنگینی آن را کاملا احساس می‌کرد و ظاهرا «اَنْقَضَ ظَهْرَکَ» اشاره باحساس کامل آنست و وضع وزر همان شرح صدر و انفاذ دین و توفیق پیشرفت آن ست. در این آیه وزر به معنای ثقل آمده نه گناه ایضا در آیه
(وَ لکِنَّا حُمِّلْنا اَوْزاراً مِنْ زِینَةِ الْقَوْمِ) (بلكه مقدارى از زيورهاى قوم را كه با خود داشتيم افكنديم!»)
مراد زیور آلات است که اوزار و اثقال نامیده شده، به قولی
بنی اسرائیل آنها را از فرعونیان
عاریه گرفته بودند و پس ندادند و خود را
مجرم دانسته و اوزار گفته‌اند و نیز در آیه
(حَتَّی تَضَعَ الْحَرْبُ اَوْزارَها) ((و اين وضع بايد هم چنان ادامه يابد) تا جنگ بار سنگين خود را بر زمين نهد،)
که به معنای اسباب جنگ است؛ گویند سلاح جنگ را از آن اوزار گویند که بر حامل آن ثقیل است.
وَزِیر (به فتح واو و کسر زاء) به معنای کمک و یار است که مقداری از وظائف بالا دست خویش را حمل می‌کند.
(وَ لَقَدْ آتَیْنا مُوسَی الْکِتابَ وَ جَعَلْنا مَعَهُ اَخاهُ‌هارُونَ وَزِیراً) (و ما به
موسی كتاب (آسمانى) داديم؛ و برادرش
هارون را ياور او قرار داديم؛)
(وَ اجْعَلْ لی وَزیراً مِنْ اَهْلی)
(و وزيرى از خاندانم براى من قرار ده.)
و آن دو بار در
قرآن آمده و هر دو درباره
هارون (علیه‌السّلام) است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «وزر»، ج۷، ص۲۰۵.
