واحد برید
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بَرید، بزرگترین و یکی از مهم‌ترین واحدهای اندازه‌گیری طول در
احکام شرعی می‌باشد.
این واژه برگرفته از وردوس لاتینی یا بردس یونانی ، به معنای
اسب چاپار، و اصل آن آشوری
یا احتمالاً معرّب بوریدو (پریدو) ی اکدی است.
به نوشته بسیاری از
کتاب‌های جغرافیایی و
واژه‌نامه‌ها ، اصل برید فارسی و بُریده دُنْب یا بریده دُم بوده که بعدها قسمت انتهایی آن حذف و در
زبان عربی با تخفیف بیان شده است.
در گذشته، واژه برید، علاوه بر
مَرکَب ، بر سوار (
پیک ) و ایستگاه‌ها(رباطها) ی محل توقف پیک نیز اطلاق می‌شد، اما بعدها برای اندازه‌گیری
مسافت به کار رفت.
اندازه برید در
نواحی مختلف، متفاوت بوده است؛ چنانکه
طول آن را در
شهرهای ایران دو
فرسخ (شش
میل ) و در بلاد
غربی اسلامی چهار فرسخ (دوازده میل) ذکر کرده‌اند.
به گفته
مقدسی برید در
بادیه و
عراق دوازده میل و در
شام و
خراسان شش میل اختیار می‌شد.
خوارزمی فاصله تقریبی دو ایستگاه خبررسانی را دو فرسخ یا یک برید دانسته است.
اغلب
فقها و جغرافیا‌نویسان ، برید را چهار فرسخ و هر فرسخ را سه میل و هر میل را سه هزار
ذراعِ هاشمی می‌دانند،
و چون هر ذراع هاشمی ۶ر۶۱
سانتیمتر است،
مقدار برید ۱۷۶ر۲۲
کیلومتر خواهد شد.
به نوشته
ابن طقطقی برید چهار فرسخ تمام (
معادل دوازده میل) و
حد نهایی فاصله میان دو ایستگاه است.
ابن بطوطه ،
فاصله شهر منُف، مرکز
علمی و
سیاسی مصر ، با فُسطاط را یک برید (چهار فرسخ) ذکر کرده است.
ابن خرداذبه نیز که در عهد
عباسیان از کارداران اداره برید بوده و خود فواصل برید را پیموده، مقدار متوسط آن را چهار فرسخ یا ۰۰۰، ۴۸ ذراع نوشته است
و چون هر ذراع
شرعی ۲ر۴۶ سانتیمتر است،
مقدار یک برید
شرعی ۱۷۶ر۲۲ کیلومتر خواهد شد.
البته این مقدار، مخالف نظریات کسانی است که برید را ۲۴ کیلومتر دانسته‌اند و یا مقدار مشخصی برای آن تعیین نکرده‌اند ( والتر هینتس، اوزان و مقیاسها در اسلام، ص ۸۸ـ۸۹؛
بسیاری از واژه‌نامه‌ها نیز اندازه یک برید را دوازده میل، یا همان چهار فرسخ، ضبط کرده‌اند
در برخی مآخذ ، واژه «مرحله» و گاه «منزل» به
معنی برید به کار رفته است،
با این تفاوت که اندازه منزل، یعنی مسافتی که معمولاً کاروانی در یک
روز طی می‌کند، بسیار متغیر است.
برای مثال در استان لرستان ، منزل که از واحدهای رایج طول به شمار می‌رود معادل شش فرسخ است.
در
آثار فقهی نیز، در مبحث
مسافرت و
حد شرعی آن، از واحد برید استفاده شده و از
روایاتی که از
امامان علیهم‌السلام
نقل شده است، چنین برمی‌آید که اندازه هر برید چهار فرسخ بوده است.
حرّ عاملی این مطلب را که
حد شرعی مسافرت یک بریدِ دو فرسخی است، قولی نادرست و ناشی از
سهو کاتبان روایت‌ها می‌داند.
(۱) ابن بطوطه، رحلة ابن بطوطة، چاپ محمد عبدالمنعم عریان، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
(۲) ابن طقطقی، تاریخ فخری: در آداب ملکداری و دولتهای اسلامی، ترجمه محمد وحید گلپایگانی، تهران ۱۳۶۰ ش.
(۳) حمید ایزدپناه، آثار باستانی و تاریخی لرستان، تهران ۱۳۶۳ ش.
(۴) تاج الاسامی (تهذیب الاسماء) : فرهنگ عربی به فارسی، چاپ علی اوسط ابراهیمی، تهران ۱۳۶۷ ش.
(۵) عبدالملک بن محمد ثعالبی، تاریخ غررالسیر: المعروف بکتاب غرر اخبار ملوک الفرس و سیرهم، چاپ زُتنبرگ، پاریس ۱۹۰۰، چاپ افست تهران ۱۹۶۳.
(۶) محمد بن حسن حرّ عاملی، وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل
الشریعة، چاپ عبدالرحیم ربانی شیرازی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
(۷) محمدمؤمن بن علی حسینی استرآبادی، رساله مقداریه، چاپ تقی بینش، فرهنگ ایران زمین، ج ۱۰ (۱۳۴۱ ش).
(۸) حمزة بن حسن حمزة اصفهانی، تاریخ سنی ملوک الارض و الانبیاء علیهم الصلاة والسلام، بیروت (بی تا).
(۹) محمد احمد اسماعیل خاروف، «اوزان و مکاییل و مقاییس اسلامی از قرن ۱ـ۱۴ هجری و مقایسه آن‌ها با اوزان و مکاییل و مقاییس بین المللی کنونی»، پایان نامه دکتری دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران ۱۳۵۳ ش.
(۱۰) محمد بن احمد خوارزمی، مفاتیح العلوم، چاپ ابراهیم ابیاری، بیروت ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
(۱۱) محمدعلی داعی الاسلام، فرهنگ نظام، تهران ۱۳۶۲ـ۱۳۶۴ ش.
(۱۲) دایرة المعارف فارسی، به سرپرستی غلامحسین مصاحب، تهران ۱۳۴۵ـ۱۳۷۴ ش.
(۱۳) علی اکبر دهخدا، لغت نامه، زیرنظر محمد معین، تهران ۱۳۲۵ـ۱۳۵۹ ش.
(۱۴) ابوالحسن دیانت، فرهنگ تاریخی سنجش‌ها و ارزش ها، تبریز ۱۳۶۷ ش.
(۱۵) محمود بن عمر زمخشری، پیشرو ادب، یا، مقدمة الادب، چاپ سید محمدکاظم امام، تهران ۱۳۴۲ ش.
(۱۶) محمود بن عمر زنجی سجزی، مهذب الاسماء فی مُرَتَّبِالحروف و الاشیاء، چاپ محمدحسین مصطفوی، ج ۱، تهران ۱۳۶۴ ش.
(۱۷) محمد پادشاه بن غلام محیی الدین شاد، آنند راج: فرهنگ جامع فارسی، چاپ محمد دبیرسیاقی، تهران ۱۳۶۳ ش.
(۱۸) سعید شرتونی، اقرب الموارد فی فصح العربیة والشوّارِد، قم ۱۴۰۳.
(۱۹) محمد بن جلال الدین غیاث الدین رامپوری، غیاث اللغات، چاپ محمد دبیرسیاقی، تهران ۱۳۳۷ـ ۱۳۳۸ ش.
(۲۰) محمد بن شاه مرتضی فیض کاشانی، کتاب الوافی، قم ۱۴۰۴.
(۲۱) احمد بن علی قلقشندی، صبح الاعشی، قاهره (تاریخ مقدمه ۱۳۸۳/ ۱۹۶۳).
(۲۲) حبیب الله بن علی اکبر کاشانی، توضیح البیان فی تسهیل الاوزان، چاپ محمد شریف، قم ۱۴۰۴.
(۲۳) عبدالحی بن ضحاک گردیزی، تاریخ گردیزی، چاپ عبدالحی حبیبی، تهران ۱۳۶۳ ش.
(۲۴) احمد بن محمد مسکویه، تجارب الامم، ترجمه ابوالقاسم امامی، ج ۱، تهران ۱۳۶۹ ش.
(۲۵) المعجم الوسیط، قاهره ۱۴۰۰/۱۹۸۰.
(۲۶) محمد بن احمد مقدسی، کتاب احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم، چاپ دخویه، لیدن ۱۹۶۷.
(۲۷) محمدحسن بن باقر نجفی، جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام، بیروت ۱۹۸۱.
(۲۸) والتر هینتس، اوزان و مقیاسها در اسلام، ترجمه و حواشی غلامرضا ورهرام، تهران ۱۳۶۸ ش؛
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «واحد برید»، شماره۱۱۵۴. zwnj;دانند،
