نامگذاری فرزندان امام علی به ابوبکر و عمر و عثمان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حضرت علی (علیه‌السّلام) نام سه تن از فرزندان خود را عمر، ابوبکر و عثمان گذاشته است، در رابطه با این نامگذاری
اهل‌سنت حکم به حسن روابط امیرالمومنین و خلفا کرده‌اند، لذا ایرادی به
شیعیان گرفته‌اند که چطور ممکن است کسی نام فرزندانش را هم‌نام قاتل همسرش بگذارد؟ پس آنها نمی‌توانند قاتل
حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) باشند.
شیعیان ادعا می‌کنند که
خلیفه اول و دوم به خانه فاطمه (رضی‌الله‌عنها) حمله کرده‌اند؛ در حالی که همه می‌دانیم علی (رضی‌الله‌عنه) چند تن از فرزندان خود را به نام‌های خلفا، همان‌هایی که ادعا می‌شود قاتل فاطمه بوده‌اند، نامگذاری کرده است. این نشان می‌دهد که خلفا از این تهمت‌ها بری هستند. آیا کسی نام فرزندانش را از نام قاتل زنش می‌گذارد؟
نام‌های فرزندان
امام علی (علیه‌السّلام) را بررسی می‌کنیم.
اولاً: اگر قرار بود که امیرمؤمنان (علیه
السّلام) نام فرزندش را ابوبکر بگذارد، از نام اصلی او (عبدالکعبه، عتیق، عبدالله و... با اختلافی که وجود دارد) انتخاب می‌کرد نه از کنیه او.
ثانیا: ابوبکر کنیه فرزند علی (علیه
السّلام) بوده و انتخاب کنیه برای افراد در انحصار پدر فرزند نمی‌باشد؛ بلکه خود شخص با توجه به وقایعی که در زندگی‌اش اتفاق می‌افتاد کنیه‌اش را انتخاب می‌کرد.
ثالثاً: بنا بر قولی، نام این فرزند را امیرمؤمنان (علیه
السّلام)، عبداللّه گذارد که در
کربلا سنّش ۲۵ سال بوده است.
ابوالفرج اصفهانی می‌نویسد:
قتل عبدالله
بن علی
بن ابی طالب، وهو ابن خمس وعشرین سنة ولا عقب له.
عبدالله بن علی ۲۵ ساله بود که در کربلا به شهادت رسید.
بنابراین سال ولادت عبدالله در اوائل خلافت حضرت علی (علیه
السّلام) بوده که حضرت در آن دوره تندترین انتقاد‌ها را از خلفای پیشین داشته است.
اولاً: یکی از عادات
عمر تغییر نام افراد بود و بر اساس اظهار مورخان شخص عمر این نام را بر او گذازد و به این نام نیز معروف شد.
بلاذری در
انساب الاشراف می‌نویسد:
وکان عمر
بن الخطاب سمّی عمر
بن علیّ باسمه.
عمر
بن خطاب، فرزند علی را از نام خویش، «عمر» نامگذاری کرد.
ذهبی در
سیر اعلام النبلاء می‌نویسد:
ومولده فی ایام عمر. فعمر سماه باسمه.
در زمان عمر متولد شد و عمر، نام خودش را برای وی انتخاب کرد.
عمر
بن الخطاب، اسم افراد دیگری را نیز در تاریخ تغییر داده است که ما فقط به سه مورد اشاره می‌کنیم:
۱.
ابراهیم بن الحارث بن عبدالرحمن.
عبد الرحمن
بن الحارث.... کان ابوه سماه ابراهیم فغیّر عمر اسمه.
پدرش اسم او را ابراهیم گذاشته بود؛ ولی عمر آن را تغییر داد و عبدالرحمن گذاشت.
۲. الاجدع ابی مسروق
بن عبدالرحمن.
الاجدع
بن مالک
بن امیة الهمدانی الوادعی... فسماه عمر عبد الرحمن.
عمر
بن الخطاب، اسم
اجدع بن مالک را تغییر داد و عبدالرحمن گذاشت.
۴
ثعلبة بن سعد بن معلی:
وکان اسم المعلی ثعلبة، فسماه عمر
بن الخطاب المعلی.
نام معلی، ثعلبه که عمر آن را تغییر داد و معلی گذاشت.
ثانیاً:
ابن‌حجر در کتاب
الاصابه، باب «ذکر من اسمه عمر»، بیست و یک نفر از
صحابه را نام می‌برد که اسم‌شان عمر بوده است.
۱.
عمر بن الحکم السلمی؛ ۲.
عمر بن الحکم البهزی؛ ۳.
عمر بن سعد ابوکبشة الانماری؛ ۴.
عمر بن سعید بن مالک؛ ۵.
عمر بن سفیان بن عبدالاسد؛ ۶.
عمر بن ابوسلمه بن عبدالاسد؛ ۷.
عمر بن عکرمة بن ابوجهل؛ ۸.
عمر بن عمرو اللیثی؛ ۹.
عمر بن عمیر بن عدی؛ ۱۰. عمر
بن عمیر غیر منسوب؛ ۱۱.
عمر بن عوف النخعی؛ ۱۲.
عمر بن لاحق؛ ۱۳.
عمر بن مالک؛ ۱۴.
عمر بن معاویة الغاضری؛ ۱۵.
عمر بن وهب الثقفی؛ ۱۶.
عمر بن یزید الکعبی؛ ۱۷.
عمر الاسلمی؛ ۱۸.
عمر الجمعی؛ ۱۹.
عمر الخثعمی؛ ۲۰.
عمر الیمانی. ۲۱. عمر
بن الخطاب.
آیا این نام گذاری‌ها همه به خاطر علاقه به خلیفه دوم بوده؟!.
اولاً: نامگذاری به عثمان، نه به جهت هم‌نامی با
خلیفه سوم و یا علاقه به او است؛ بلکه همان‌گونه که امام (علیه
السّلام) فرموده، به خاطر علاقه به
عثمان بن مظعون این نام را انتخاب کرده است.
انّما سمّیته باسم اخی عثمان
بن مظعون.
فرزندم را به نام برادرم عثمان
بن مظعون نامیدم.
ثانیاً:
ابن‌حجر عسقلانی بیست و شش نفر از صحابه را ذکر می‌کند که نامشان عثمان بوده است، آیا می‌شود گفت: همه این نام گذاری‌ها چه پیش و چه پس از خلیفه سوم به خاطر او بوده است
۱.
عثمان بن ابوجهم الاسلمی؛ ۲.
عثمان بن حکیم بن ابوالاوقص؛ ۳.
عثمان بن حمید بن زهیر بن الحارث؛ ۴.
عثمان بن حنیف بالمهمله؛ ۵.
عثمان بن ربیعة بن اهبان؛ ۶.
عثمان بن ربیعة الثقفی؛ ۷.
عثمان بن سعید بن احمر؛ ۸.
عثمان بن شماس بن شرید؛ ۹.
عثمان بن طلحة بن ابوطلحه؛ ۱۰.
عثمان بن ابوالعاص؛ ۱۱.
عثمان بن عامر بن عمرو؛ ۱۲. عثمان
بن عامر بن معتب؛ ۱۳.
عثمان بن عبد غنم؛ ۱۴.
عثمان بن عبیدالله بن عثمان؛ ۱۵.
عثمان بن عثمان بن الشرید؛ ۱۶.
عثمان بن عثمان الثقفی؛ ۱۷.
عثمان بن عمرو بن رفاعه؛ ۱۸.
عثمان بن عمرو الانصاری؛ ۱۹. عثمان
بن عمرو بن الجموح؛ ۲۰.
عثمان بن قیس بن ابوالعاص؛ ۲۱. عثمان
بن مظعون؛ ۲۲.
عثمان بن معاذ بن عثمان؛ ۲۳.
عثمان بن نوفل زعم؛ ۲۴.
عثمان بن وهب المخزومی؛ ۲۵.
عثمان الجهنی؛ ۲۶. عثمان
بن عفان.
از این اشکال پاسخ‌های مفصلی داده‌اند.
هیج اسمی (غیر از نام‌های
خداوند باری تعالی) انحصاری نیست که مختص یک نفر باشد؛ بلکه گاهی یک اسم برای افراد زیادی انتخاب می‌شد که با همان نام هم شناخته می‌شدند و هیچ محدودیتی در این زمینه در بین اقوام و ملل وجود نداشته است؛ بنابراین، نام‌هایی از قبیل ابوبکر و عمر و عثمان از نام‌های مرسومی بوده است که بسیاری از مردم زمان پیامبر و یاران و اصحاب آن حضرت، و نیز یاران و دوستان و اصحاب
امامان شیعه به همین نام‌ها معروف و مشهور بوده‌اند، مانند:
ابوبکر حضرمی،
ابوبکر بن ابوسمّاک،
ابوبکر عیاش و
ابوبکر بن محمد از اصحاب
امام باقر و
صادق (علیهما
السلام).
عمر بن عبداللّه ثقفی،
عمر بن قیس،
عمر بن معمر از اصحاب امام باقر (علیه
السلام) و
عمر بن ابان،
عمر بن ابان کلبی،
عمر بن ابوحفص،
عمر بن ابوشعبه!
عمر بن اذینه،
عمر بن براء،
عمر بن حفص،
عمر بن حنظله،
عمر بن سلمه و... از
اصحاب امام صادق (علیه
السلام).
عثمان اعمی بصری،
عثمان جبله و
عثمان بن زیاد از
اصحاب امام باقر (علیه
السلام)، و
عثمان اصبهانی،
عثمان بن یزید،
عثمان نوا، از اصحاب امام صادق (علیه
السلام).
شکی نیست که شیعیان از
یزید بن معاویه و اعمال زشت او تنفر شدیدی داشته و دارند؛ ولی در عین حال می‌بینیم که در بین شیعیان و اصحاب ائمه (علیهم
السّلام) کسانی بوده‌اند که نامشان
یزید بوده است؛ مانند:
یزید بن حاتم از اصحاب
امام سجاد (علیه‌السلام).
یزید بن عبدالملک،
یزید صائغ،
یزید کناسی از اصحاب امام باقر (علیه
السلام)؛
یزید الشعر،
یزید بن خلیفه،
یزید بن خلیل،
یزید بن عمر
بن طلحة،
یزید بن فرقد،
یزید مولی حکم از اصحاب امام صادق (علیه
السلام).
حتی یکی از اصحاب امام صادق (علیه
السلام)، نامش
شمر بن یزید بوده است.
آیا این نام‌گذاری‌ها می‌تواند دلیل بر محبوبیت
یزید بن معاویه نزد ائمّه و شیعیان آنان باشد؟
نامگذاری فرزندان روی علاقه پدر و مادر به افراد و شخصیت‌ها صورت نمی‌گرفت وگرنه باید همه مسلمانان، نام فرزندان خود را به نام
رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نامگذاری می‌کردند.
اگر نامگذاری به خاطر ابراز محبت به شخصیت‌ها بود، چرا خلیفه دوم به سراسر ممالک
اسلامی بخشنامه کرد که کسی حق ندارد فرزندش را به نام رسول خدا (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) نامگذاری کند؟
ابن‌بطال و ابن‌حجر در شرحشان بر
صحیح بخاری می‌نویسند:
کتب عمر الی اهل الکوفة الا تسموا احدًا باسم نبی.
عینی در
عمدة القاری می‌نویسد:
وکان عمر رضی الله تعالی عنه کتب الی اهل الکوفة لا تسموا احدا باسم نبی وامر جماعة بالمدینة بتغییر اسماء ابنائهم المسمین بمحمد حتی ذکر له جماعة من الصحابة انه اذن لهم فی ذلک فترکهم.
نام یکی از صحابه «
عمر بن ابوسلمه قرشی» است که پسر خوانده رسول اکرم (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) از
امّ‌سلمه بوده است، از کجا این نامگذاری به خاطر علاقه حضرت امیر (علیه
السّلام) به این پسر خوانده پیامبر گرامی (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) نبوده است؟
بنا به نقل
شیخ مفید نام یکی از فرزندان
امام مجتبی (علیه‌السّلام) عمرو بوده است، آیا می‌شود گفت: که این نامگذاری به خاطر هم‌نامی با اسم
عمرو بن عبدود و یا
عمرو بن هشام (ابوجهل) بوده است؟
با توجه به آن چه که در
صحیح مسلم از قول عمر
بن خطاب آمده است، نظر حضرت امیر (علیه
السّلام) نسبت به ابوبکر و عمر این بود که آنان دروغگو، گنه‌کار، فریب‌کار و خائن بوده‌اند، وی خطاب به علی (علیه
السّلام) و عباس می‌گوید:
فَلَمَّا تُوُفِّیَ رَسُولُ اللَّهِ -صلی الله علیه
وسلم- قَالَ اَبُو بَکْرٍ اَنَا وَلِیُّ رَسُولِ اللَّهِ -صلی الله علیه
وسلم- فَجِئْتُمَا تَطْلُبُ مِیرَاثَکَ مِنَ ابْنِ اَخِیکَ وَیَطْلُبُ هَذَا مِیرَاثَ امْرَاَتِهِ مِنْ اَبِیهَا فَقَالَ اَبُو بَکْرٍ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ -صلی الله علیه
وسلم- «مَا نُورَثُ مَا تَرَکْنَا صَدَقَةٌ». فَرَاَیْتُمَاهُ کَاذِبًا آثِمًا غَادِرًا خَائِنًا وَاللَّهُ یَعْلَمُ اِنَّهُ لَصَادِقٌ بَارٌّ رَاشِدٌ تَابِعٌ لِلْحَقِّ ثُمَّ تُوُفِّیَ اَبُو بَکْرٍ وَاَنَا وَلِیُّ رَسُولِ اللَّهِ -صلی الله علیه
وسلم- وَوَلِیُّ اَبِی بَکْرٍ فَرَاَیْتُمَانِی کَاذِبًا آثِمًا غَادِرًا خَائِنًا.
پس از وفات رسول خدا (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) ابوبکر گفت: من جانشین رسول خدا هستم، شما دو نفر (عباس و علی) آمدید و تو ای عباس میراث برادر زاده‌ات را درخواست کردی و تو ای علی میراث فاطمه دختر پیامبر را.
ابوبکر گفت: رسول خدا فرموده است: ما چیزی به ارث نمی‌گذاریم، آن‌چه می‌ماند صدقه است و شما او را دروغگو، گناه‌کار، حیله‌گر و خیانت‌کار معرفی کردید و حال آن که خدا می‌داند که ابوبکر راستگو، دین‌دار و پیرو حق بود.
پس از مرگ ابوبکر، من جانشین پیامبر و ابوبکر شدم و باز شما دو نفر مرا خائن، دروغگو حیله‌گر و گناه‌کار خواندید.
و در روایتی که در
صحیح بخاری وجود دارد، امیرمؤمنان (علیه
السّلام)، ابوبکر را «استبدادگر» می‌داند:
وَلَکِنَّکَ اسْتَبْدَدْتَ عَلَیْنَا بِالْاَمْرِ وَکُنَّا نَرَی لِقَرَابَتِنَا من رسول اللَّهِ صلی الله علیه
وسلم نَصِیبًا.
تو به زور بر ما مسلط شدی، و ما بخاطر نزدیک بودن به رسول اکرم (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) خود را سزاوارتر به خلافت می‌دیدیم.
و در روایت دیگری خود شیخین نقل کرده‌اند که امیرمؤمنان (علیه
السّلام) حتی دوست نداشت، چهر عمر را ببیند:
فَاَرْسَلَ الی ابی بَکْرٍ اَنْ ائْتِنَا ولا یَاْتِنَا اَحَدٌ مَعَکَ کَرَاهِیَةً لِمَحْضَرِ عُمَرَ.
آیا با توجه به این موضع‌گیری‌های تند امیرمؤمنان (علیه
السّلام) در برابر خلفا، می‌شود ادعا کرد که حضرت به خاطر علاقه به خلفاء اسم فرزندان خود را هم‌نام آنان قرار داده است؟
اهل‌سنت ادعا می‌کنند که این نام‌گذاری‌ها همگی به خاطر روابط خوب امام علی (علیه
السّلام) با خلفا بوده است. اگر چنین است، چرا خلفاء نام حسن و حسین را که فرزندان رسول خدا (صلیاللهعلیهوآله
وسلّم) نیز بوده‌اند، برای فرزندان خویش انتخاب نکرده‌اند؟
آیا دوستی می‌تواند یک طرفه باشد؟
نامگذاری فرزندان امیرمؤمنان (علیه
السّلام) به نام‌های خلفا، خدمتی به حُسن روابط میان امیرمؤمنان و خلفا نمی‌کند و از آن نمی‌توان برای انکار
شهادت حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) استفاده کرد.
موسسه ولی‌عصر، برگرفته از مقاله «چرا حضرت علی (علیه‌السّلام) نام سه فرزند خود را عمر، ابوبکر و عثمان گذاشت؟».
