• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

میرزا محمدرضی بنده تبریزی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


بنده تبریزی، میرزامحمد رضی، متخلص به بنده، ادیب، شاعر، مورخ و خوشنویس اوایل عصر قاجاریه است.

فهرست مندرجات

۱ - معرفی بنده تبریزی
       ۱.۱ - میرزا رضی در دربار کریم خان زند
       ۱.۲ - میرزا رضی دولت قاجار
       ۱.۳ - تاریخ مرگ میرزا رضی
       ۱.۴ - اوصاف میرزا رضی
       ۱.۵ - آثار میرزا رضی
       ۱.۶ - آثار خطی میرزا رضی
              ۱.۶.۱ - زینة التواریخ
              ۱.۶.۲ - حوادث نامه
              ۱.۶.۳ - رساله عشق و روح یا حسن و دل
              ۱.۶.۴ - نامه‌های میرزا رضی
              ۱.۶.۵ - ترجمه خطبه بی نقطه و خطبه بی الف حضرت علی
۲ - فهرست منابع
۳ - پانویس
۴ - منبع


بنده تبریزی، میرزامحمد رضی، متخلص به بنده، ادیب، شاعر، مورخ و خوشنویس اوایل عصر قاجاریه.
از اشراف زادگان آذربایجان
[۱] احمدبن فرامرز اختر، تذکره اختر، ج۱، ص۳۳، چاپ عبدالرسول خیّامپور، تبریز ۱۳۴۳ ش.
[۲] هلاکو قاجار، مصطبة خراب، ج۱، ص۲۹، چاپ عبدالرسول خیامپور، تبریز ۱۳۴۴ ش.
[۳] علی اکبربن آقاعلی بسمل شیرازی، تذکره دلگشا، ج۱، ص۶۰۶، چاپ منصور رستگار فسائی، شیراز ۱۳۷۱ ش.
و پدرش، میرزا محمد شفیع، مدتی وزیر آذربایجان و مستوفی نادرشاه افشار (حک: ۱۱۴۸ـ۱۱۶۰) بود
[۴] عبدالرزاق نجفقلی مفتون دنبلی، تذکره نگارستان دارا، ج۱، ص۶۳، چاپ عبدالرسول خیّامپور، تبریز ۱۳۴۲ ش.
[۵] محمودمیرزا قاجار، سفینة المحمود ،ج ۲، ص ۶۵۸، چاپ عبدالرسول خیّامپور، تبریز ۱۳۴۶ ش .
[۶] احمدعلی دیوان بیگی، حدیقة الشعراء، ج۱، ص۲۵۷، چاپ عبدالحسین نوائی، تهران ۱۳۶۴ـ۱۳۶۶ ش.
[۷] نادرمیرزا قاجار، تاریخ و جغرافی دارالسلطنه تبریز، ج۱، ص۳۳۵، چاپ غلامرضا طباطبائی مجد، تبریز ۱۳۷۳ ش.

از سرگذشت وی در کودکی و جوانی اطلاعی در دست نیست.

۱.۱ - میرزا رضی در دربار کریم خان زند


میرزا رضی پس از درگذشت پدر، به دربار کریم خان زند (متوفی ۱۱۹۳) روی آورد و به منصب استیفا رسید
[۸] نادرمیرزا قاجار، تاریخ و جغرافی دارالسلطنه تبریز، ج۱، ص۳۳۵، چاپ غلامرضا طباطبائی مجد، تبریز ۱۳۷۳ ش.


۱.۲ - میرزا رضی دولت قاجار


سپس در آغاز تأسیس دولت قاجار، به این خاندان پیوست و مستوفی و صاحب دیوان رسائل گشت .
[۹] محمودمیرزا قاجار، سفینة المحمود ، ج ۲، ص ۶۵۸، چاپ عبدالرسول خیّامپور، تبریز ۱۳۴۶ ش.
[۱۰] عبدالرزاق نجفقلی مفتون دنبلی، تذکره نگارستان دارا، ج۱، ص۶۳، چاپ عبدالرسول خیّامپور، تبریز ۱۳۴۲ ش.
[۱۱] علی اکبربن آقاعلی بسمل شیرازی، تذکره دلگشا، ج۱، ص۶۰۶، چاپ منصور رستگار فسائی، شیراز ۱۳۷۱ ش.
[۱۲] رضاقلی بن محمد هادی هدایت، ملحقات تاریخ روضة الصفای ناصری، ج۱۰، ص۱۱۸، در میرخواند، تاریخ روضة الصفا، تهران ۱۳۳۹ ش.
[۱۳] نادرمیرزا قاجار، تاریخ و جغرافی دارالسلطنه تبریز ، ص ۳۳۵، چاپ غلامرضا طباطبائی مجد، تبریز ۱۳۷۳ ش .

وی در دربار فتحعلی شاه قاجار (حک: ۱۲۱۱ـ۱۲۵۰) چندان قدر و اعتبار یافت که از مستوفیان و منشیان خاص وی گردید
[۱۴] احمدبن فرامرز اختر، تذکره اختر، ج۱، ص۳۳، چاپ عبدالرسول خیّامپور، تبریز ۱۳۴۳ ش.
[۱۵] عبدالرزاق نجفقلی مفتون دنبلی، تذکره نگارستان دارا، ج۱، ص۶۳، چاپ عبدالرسول خیّامپور، تبریز ۱۳۴۲ ش.
[۱۶] محمودمیرزا قاجار، سفینة المحمود ،ج۲، ص ۶۵۸، چاپ عبدالرسول خیّامپور، تبریز ۱۳۴۶ ش.
[۱۷] علی اکبربن آقاعلی بسمل شیرازی، تذکره دلگشا، ج۱، ص۶۰۶، چاپ منصور رستگار فسائی، شیراز ۱۳۷۱ ش.
[۱۸] رضاقلی بن محمد هادی هدایت، ملحقات تاریخ روضة الصفای ناصری، ج۱۰، ص۱۱۸، در میرخواند، تاریخ روضة الصفا، تهران ۱۳۳۹ ش.

میرزا رضی همچنین تنظیم و نگارش رسایل، نامه‌ها، احکام و فرمانها را به زبانهای عربی، ترکی و جغتایی به عهده گرفت.
[۱۹] نادرمیرزا قاجار، تاریخ و جغرافی دارالسلطنه تبریز، ج۱، ص۳۳۵، چاپ غلامرضا طباطبائی مجد، تبریز ۱۳۷۳ ش.

معروف است که از جانب فتحعلی شاه خنجری مرصع بدو اعطا شده بود که آن را هنگام سلام شاه به کمر می‌زد و به حضور می‌رسید.
[۲۰] رضاقلی بن محمد هادی هدایت، مجمع الفصحا،ج ۴، ص ۱۷۸، چاپ مظاهر مصفا، تهران ۱۳۳۶ـ۱۳۴۰ ش.
[۲۱] احمدعلی دیوان بیگی، حدیقة الشعراء، ج۱، ص۲۵۸، چاپ عبدالحسین نوائی، تهران ۱۳۶۴ـ۱۳۶۶ ش.
[۲۲] نادرمیرزا قاجار، تاریخ و جغرافی دارالسلطنه تبریز، ج۱، ص۳۳۵ـ۳۳۶، چاپ غلامرضا طباطبائی مجد، تبریز ۱۳۷۳ ش.


۱.۳ - تاریخ مرگ میرزا رضی


وی به گفته دیوان بیگی
[۲۳] احمدعلی دیوان بیگی، حدیقة الشعراء، ج۱، ص۲۵۷، چاپ عبدالحسین نوائی، تهران ۱۳۶۴ـ۱۳۶۶ ش.
در ۱۲۲۲، و به گواهی غالب منابع در ۱۲۲۳ درگذشت.
[۲۴] احمدبن فرامرز اختر، تذکره اختر، ج۱، ص۳۳، چاپ عبدالرسول خیّامپور، تبریز ۱۳۴۳ ش.
[۲۵] محمودمیرزا قاجار، سفینة المحمود، ج۲، ص۶۵۸، چاپ عبدالرسول خیّامپور، تبریز ۱۳۴۶ ش.
[۲۶] عبدالرزاق نجفقلی مفتون دنبلی، تذکره نگارستان دارا، ج۱، ص۶۵، چاپ عبدالرسول خیّامپور، تبریز ۱۳۴۲ ش.

رضاقلی خان هدایت مرگ او را در ۱۲۴۳ دانسته است که درست نیست.
[۲۷] رضاقلی بن محمد هادی هدایت، ملحقات تاریخ روضة الصفای ناصری، در میرخواند، تاریخ روضة الصفا، ج ۱۰، ص ۱۱۹، تهران ۱۳۳۹ ش.

پیکر او را به دستور فتحعلی شاه در نجف اشرف به خاک سپردند.
[۲۸] احمدبن فرامرز اختر، تذکره اختر، ج۱، ص۳۳، چاپ عبدالرسول خیّامپور، تبریز ۱۳۴۳ ش.
[۲۹] محمودمیرزا قاجار، سفینة المحمود،ج۲، ص۶۵۸، چاپ عبدالرسول خیّامپور، تبریز ۱۳۴۶ ش.
[۳۰] عبدالرزاق نجفقلی مفتون دنبلی، تذکره نگارستان دارا، ج۱، ص۶۵ـ۶۶، چاپ عبدالرسول خیّامپور، تبریز ۱۳۴۲ ش.
[۳۱] علی اکبربن آقاعلی بسمل شیرازی، تذکره دلگشا، ج۱، ص۶۰۷، چاپ منصور رستگار فسائی، شیراز ۱۳۷۱ ش.


۱.۴ - اوصاف میرزا رضی


بنده تبریزی را مردی زودرنج و کم حوصله دانسته‌اند. در بعضی منابع همچنین به باریک بینی و وسواس بیش از حد او اشاره شده است.
[۳۲] احمدبن فرامرز اختر، تذکره اختر، ج۱، ص۳۳، چاپ عبدالرسول خیّامپور، تبریز ۱۳۴۳ ش.
[۳۳] عبدالرزاق نجفقلی مفتون دنبلی، تذکره نگارستان دارا، ج۱، ص۶۴ـ۶۵، چاپ عبدالرسول خیّامپور، تبریز ۱۳۴۲ ش.
[۳۴] چاپ مظاهر مصفا، تهران ۱۳۳۶ـ۱۳۴۰ ش، ج ۴، ص ۱۷۸، رضاقلی بن محمد هادی هدایت، مجمع الفصحا، چاپ مظاهر مصفا، تهران ۱۳۳۶ـ۱۳۴۰ ش.


۱.۵ - آثار میرزا رضی


در میان آثار میرزا رضی، منشآت و رسایلی به چشم می‌خورد
[۳۵] فرهادمیرزا قاجار، زنبیل، ج۱، ص۲۶ـ۳۶، چاپ محمد رمضانی، تهران ۱۳۶۷ ش.
که به اقتضای مشاغل دیوانی، از تکلفات سبک منشیانه درباری برکنار نمانده است.
اشعار رضی اندک است و گاه به فرمان شاه برای او مدیحه می‌سرود.
[۳۶] احمدبن فرامرز اختر، تذکره اختر، ج۱، ص۳۳، چاپ عبدالرسول خیّامپور، تبریز ۱۳۴۳ ش.
[۳۷] عبدالرزاق نجفقلی مفتون دنبلی، تذکره نگارستان دارا، ج۱، ص۶۶، چاپ عبدالرسول خیّامپور، تبریز ۱۳۴۲ ش.

وی علاوه بر فارسی، گاهی به ترکی و عربی نیز شعر می‌سرود.
[۳۸] عبدالرزاق نجفقلی مفتون دنبلی، تذکره نگارستان دارا، ج۱، ص۶۴، چاپ عبدالرسول خیّامپور، تبریز ۱۳۴۲ ش.
[۳۹] رضاقلی بن محمد هادی هدایت، ملحقات تاریخ روضة الصفای ناصری، در میرخواند، تاریخ روضة الصفا، ج ۱۰، ص ۱۱۸، تهران ۱۳۳۹ ش.
قصایدش، همچون قصاید دیگر شاعران دوران بازگشت ادبی، به تقلید از قصاید سبک خراسانی است.
[۴۰] احمدبن فرامرز اختر، تذکره اختر، ج۱، ص۳۳ـ۳۷، چاپ عبدالرسول خیّامپور، تبریز ۱۳۴۳ ش.
[۴۱] علی اکبربن آقاعلی بسمل شیرازی، تذکره دلگشا، ج۱، ص۶۰۷ـ ۶۰۸، چاپ منصور رستگار فسائی، شیراز ۱۳۷۱ ش.

وی همچنین خوشنویسی چیره دست بود و نستعلیق و شکسته را بسیار خوش و ممتاز می‌نوشت و مردم زمانش طالب خط خوش او بودند
[۴۲] احمدبن فرامرز اختر، تذکره اختر، ج۱، ص۳۳، چاپ عبدالرسول خیّامپور، تبریز ۱۳۴۳ ش.
[۴۳] محمودمیرزا قاجار، سفینة المحمود، ج۲، ص۶۵۸ ،چاپ عبدالرسول خیّامپور، تبریز ۱۳۴۶ ش.
[۴۴] عبدالرزاق نجفقلی مفتون دنبلی، تذکره نگارستان دارا، ج۱، ص۶۴، چاپ عبدالرسول خیّامپور، تبریز ۱۳۴۲ ش.
[۴۵] علی اکبربن آقاعلی بسمل شیرازی، تذکره دلگشا، ج۱، ص۶۰۶ـ۶۰۷، چاپ منصور رستگار فسائی، شیراز ۱۳۷۱ ش.


۱.۶ - آثار خطی میرزا رضی


آثار خطی او عبارت است از :

۱.۶.۱ - زینة التواریخ


زینه التواریخ تاریخ عمومی مشرق زمین خاصه ایران از آغاز آفرینش آدم تا (بخشی از) دولت فتحعلی شاه قاجار که به دستور و به نام وی در حدود سالهای ۱۲۱۸ تا ۱۲۲۱ نوشته شده است.
این کتاب مشتمل است بر اخبار و آثار انبیا و ائمه علیهم‌السلام، حکما، عرفا، علما، شعرا و سلاطین، و یک آغاز و یک انجام و دو پیرایه شامل چند وجه و گونه .
[۴۶] علی اکبربن آقاعلی بسمل شیرازی، تذکره دلگشا، ج۱، ص۶۰۶، چاپ منصور رستگار فسائی، شیراز ۱۳۷۱ ش.

محمدرضی به رسم تاریخ نگاران زمان خویش، تصن ّع را که معیار فصاحت و بلاغت آن روزگار بود در این اثر به کار گرفته است.
[۴۷] علی اکبربن آقاعلی بسمل شیرازی، تذکره دلگشا، ج۱، ص۶۰۶ـ۶۰۷، چاپ منصور رستگار فسائی، شیراز ۱۳۷۱ ش.
[۴۸] رضاقلی بن محمد هادی هدایت، ملحقات تاریخ روضة الصفای ناصری، در میرخواند، تاریخ روضة الصفا، ج ۱۰، ص ۱۱۸، تهران ۱۳۳۹ ش.
[۴۹] علیقلی اعتضادالسلطنه، اکسیرالتواریخ، ج۱، ص۲۴۷، چاپ جمشید کیانفر، تهران ۱۳۷۰ ش.

به گفته هدایت،
[۵۰] رضاقلی بن محمد هادی هدایت، ملحقات تاریخ روضة الصفای ناصری، در میرخواند، تاریخ روضة الصفا،ج ۱۰، ص ۱۱۸، تهران ۱۳۳۹ ش.
در بین مردم چنین مشهور بوده که این کتاب از عبدالکریم منشی اشتهاردی است
[۵۱] احمد منزوی، فهرست نسخه‌های خطی فارسی، ج ۶، ص ۴۱۷۵ـ۴۱۷۶،تهران ۱۳۴۸ـ ۱۳۵۳ ش.
[۵۲] چارلز آمبروز استوری ، ادبیات فارسی بر مبنای تألیف استوری ، ترجمه یو. ا. برگل ( به روسی ) ، مترجمان یحیی آرین پور، سیروس ایزدی ، و کریم کشاورز،ج ۲، ص ۶۶۶ـ۶۶۷، چاپ احمد منزوی ، تهران ۱۳۶۲ ش.


۱.۶.۲ - حوادث نامه


حوادث نامه یا تاریخ فتوحات یا روزنامه ناپلئون یا تاریخ ناپلئون، درباره وقایع جنگ ناپلئون با اتریش و روسیه (۱۲۲۰/ ۱۸۰۵).
ناپلئون نسخه‌ای از ترجمه ترکی این کتاب را به عباس میرزا تقدیم کرد و میرزا رضی آن را به فارسی برگرداند
[۵۳] دانشگاه تهران . کتابخانه مرکزی ، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران ، نگارش محمدتقی دانش پژوه ،ج ۹، ص ۱۴۵۰ـ۱۴۵۱، تهران ، ۱۳۴۰ ش ، ۱۳۵۷ ش.
[۵۴] دانشگاه تهران . کتابخانه مرکزی ، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران ، نگارش محمدتقی دانش پژوه،ج ۱۶، ص ۴۱، تهران ، ۱۳۴۰ ش ، ۱۳۵۷ ش. چارلز آمبروز استوری، ادبیات فارسی بر مبنای تألیف استوری، ج۲، ص۶۶۵ـ ۶۶۶، ترجمه یو ا برگل (به روسی)، مترجمان یحیی آرین پور، سیروس ایزدی، و کریم کشاورز، چاپ احمد منزوی، تهران ۱۳۶۲ ش.
[۵۵] کتابخانه ملّی ایران، فهرست نسخ خطی کتابخانه ملی ایران، ج۱، ص۶۸ـ۶۹، گردآوری عبدالله انوار، تهران ۱۳۶۵ ش.


۱.۶.۳ - رساله عشق و روح یا حسن و دل


رساله عشق و روح یا حسن و دل، از منشآت ادبی و عرفانی میرزا رضی است که در قالب حکایت و افسانه، به نثر مصنوع و به زبانی شیوا نوشته شده است.
میرزا رضی این رساله را به خواهش یکی از دوستانش، میرزا یحیی، به پایان رساند.
نسخه آن به شماره ۳۶۱۳ در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، محفوظ است .
[۵۶] دانشگاه تهران . کتابخانه مرکزی ، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران ، نگارش محمدتقی دانش پژوه، ج ۱۲، ص ۲۶۱۶ـ۲۶۱۷، تهران ، ۱۳۴۰ ش ، ۱۳۵۷ ش.
[۵۷] احمد منزوی، فهرست نسخه‌های خطی فارسی، ج۲، بخش ۱، ص۱۲۸۳، تهران ۱۳۴۸ـ ۱۳۵۳ ش.


۱.۶.۴ - نامه‌های میرزا رضی


نامه‌های میرزا رضی، یکی از نامه‌های معروف او نامه مفصلی است که از قول فتحعلی شاه به ناپلئون نوشته است و تمامی آن در کتاب زنبیل فرهادمیرزا معتمدالدوله آمده است.

۱.۶.۵ - ترجمه خطبه بی نقطه و خطبه بی الف حضرت علی


ترجمه خطبه بی نقطه و خطبه بی الف حضرت علی علیه‌السلام.
[۵۸] علی اکبربن آقاعلی بسمل شیرازی، تذکره دلگشا، ج۱، ص۶۰۶ـ۶۰۷، چاپ منصور رستگار فسائی، شیراز ۱۳۷۱ ش.



(۱) احمدبن فرامرز اختر، تذکره اختر، چاپ عبدالرسول خیّامپور، تبریز ۱۳۴۳ ش.
(۲) چارلز آمبروز استوری، ادبیات فارسی بر مبنای تألیف استوری، ترجمه یو ا برگل (به روسی)، مترجمان یحیی آرین پور، سیروس ایزدی، و کریم کشاورز، چاپ احمد منزوی، تهران ۱۳۶۲ ش.
(۳) علیقلی اعتضادالسلطنه، اکسیرالتواریخ، چاپ جمشید کیانفر، تهران ۱۳۷۰ ش.
(۴) علی اکبربن آقاعلی بسمل شیرازی، تذکره دلگشا، چاپ منصور رستگار فسائی، شیراز ۱۳۷۱ ش.
(۵) دانشگاه تهران کتابخانه مرکزی، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، نگارش محمدتقی دانش پژوه، تهران، ۱۳۴۰ ش، ۱۳۵۷ ش.
(۶) احمدعلی دیوان بیگی، حدیقة الشعراء، چاپ عبدالحسین نوائی، تهران ۱۳۶۴ـ۱۳۶۶ ش.
(۷) فرهادمیرزا قاجار، زنبیل، چاپ محمد رمضانی، تهران ۱۳۶۷ ش.
(۸) کتابخانه ملّی ایران، فهرست نسخ خطی کتابخانه ملی ایران، گردآوری عبدالله انوار، تهران ۱۳۶۵ ش.
(۹) محمودمیرزا قاجار، سفینة المحمود، چاپ عبدالرسول خیّامپور، تبریز ۱۳۴۶ ش.
(۱۰) عبدالرزاق نجفقلی مفتون دنبلی، تذکره نگارستان دارا، چاپ عبدالرسول خیّامپور، تبریز ۱۳۴۲ ش.
(۱۱) احمد منزوی، فهرست نسخه‌های خطی فارسی، تهران ۱۳۴۸ـ ۱۳۵۳ ش.
(۱۲) نادرمیرزا قاجار، تاریخ و جغرافی دارالسلطنه تبریز، چاپ غلامرضا طباطبائی مجد، تبریز ۱۳۷۳ ش.
(۱۳) رضاقلی بن محمد هادی هدایت، مجمع الفصحا، چاپ مظاهر مصفا، تهران ۱۳۳۶ـ۱۳۴۰ ش.
(۱۴) رضاقلی بن محمد هادی هدایت، ملحقات تاریخ روضة الصفای ناصری، در میرخواند، تاریخ روضة الصفا، تهران ۱۳۳۹ ش.
(۱۵) هلاکو قاجار، مصطبة خراب، چاپ عبدالرسول خیامپور، تبریز ۱۳۴۴ ش.

 
۱. ↑ احمدبن فرامرز اختر، تذکره اختر، ج۱، ص۳۳، چاپ عبدالرسول خیّامپور، تبریز ۱۳۴۳ ش.
۲. ↑ هلاکو قاجار، مصطبة خراب، ج۱، ص۲۹، چاپ عبدالرسول خیامپور، تبریز ۱۳۴۴ ش.
۳. ↑ علی اکبربن آقاعلی بسمل شیرازی، تذکره دلگشا، ج۱، ص۶۰۶، چاپ منصور رستگار فسائی، شیراز ۱۳۷۱ ش.
۴. ↑ عبدالرزاق نجفقلی مفتون دنبلی، تذکره نگارستان دارا، ج۱، ص۶۳، چاپ عبدالرسول خیّامپور، تبریز ۱۳۴۲ ش.
۵. ↑ محمودمیرزا قاجار، سفینة المحمود ،ج ۲، ص ۶۵۸، چاپ عبدالرسول خیّامپور، تبریز ۱۳۴۶ ش .
۶. ↑ احمدعلی دیوان بیگی، حدیقة الشعراء، ج۱، ص۲۵۷، چاپ عبدالحسین نوائی، تهران ۱۳۶۴ـ۱۳۶۶ ش.
۷. ↑ نادرمیرزا قاجار، تاریخ و جغرافی دارالسلطنه تبریز، ج۱، ص۳۳۵، چاپ غلامرضا طباطبائی مجد، تبریز ۱۳۷۳ ش.
۸. ↑ نادرمیرزا قاجار، تاریخ و جغرافی دارالسلطنه تبریز، ج۱، ص۳۳۵، چاپ غلامرضا طباطبائی مجد، تبریز ۱۳۷۳ ش.
۹. ↑ محمودمیرزا قاجار، سفینة المحمود ، ج ۲، ص ۶۵۸، چاپ عبدالرسول خیّامپور، تبریز ۱۳۴۶ ش.
۱۰. ↑ عبدالرزاق نجفقلی مفتون دنبلی، تذکره نگارستان دارا، ج۱، ص۶۳، چاپ عبدالرسول خیّامپور، تبریز ۱۳۴۲ ش.
۱۱. ↑ علی اکبربن آقاعلی بسمل شیرازی، تذکره دلگشا، ج۱، ص۶۰۶، چاپ منصور رستگار فسائی، شیراز ۱۳۷۱ ش.
۱۲. ↑ رضاقلی بن محمد هادی هدایت، ملحقات تاریخ روضة الصفای ناصری، ج۱۰، ص۱۱۸، در میرخواند، تاریخ روضة الصفا، تهران ۱۳۳۹ ش.
۱۳. ↑ نادرمیرزا قاجار، تاریخ و جغرافی دارالسلطنه تبریز ، ص ۳۳۵، چاپ غلامرضا طباطبائی مجد، تبریز ۱۳۷۳ ش .
۱۴. ↑ احمدبن فرامرز اختر، تذکره اختر، ج۱، ص۳۳، چاپ عبدالرسول خیّامپور، تبریز ۱۳۴۳ ش.
۱۵. ↑ عبدالرزاق نجفقلی مفتون دنبلی، تذکره نگارستان دارا، ج۱، ص۶۳، چاپ عبدالرسول خیّامپور، تبریز ۱۳۴۲ ش.
۱۶. ↑ محمودمیرزا قاجار، سفینة المحمود ،ج۲، ص ۶۵۸، چاپ عبدالرسول خیّامپور، تبریز ۱۳۴۶ ش.
۱۷. ↑ علی اکبربن آقاعلی بسمل شیرازی، تذکره دلگشا، ج۱، ص۶۰۶، چاپ منصور رستگار فسائی، شیراز ۱۳۷۱ ش.
۱۸. ↑ رضاقلی بن محمد هادی هدایت، ملحقات تاریخ روضة الصفای ناصری، ج۱۰، ص۱۱۸، در میرخواند، تاریخ روضة الصفا، تهران ۱۳۳۹ ش.
۱۹. ↑ نادرمیرزا قاجار، تاریخ و جغرافی دارالسلطنه تبریز، ج۱، ص۳۳۵، چاپ غلامرضا طباطبائی مجد، تبریز ۱۳۷۳ ش.
۲۰. ↑ رضاقلی بن محمد هادی هدایت، مجمع الفصحا،ج ۴، ص ۱۷۸، چاپ مظاهر مصفا، تهران ۱۳۳۶ـ۱۳۴۰ ش.
۲۱. ↑ احمدعلی دیوان بیگی، حدیقة الشعراء، ج۱، ص۲۵۸، چاپ عبدالحسین نوائی، تهران ۱۳۶۴ـ۱۳۶۶ ش.
۲۲. ↑ نادرمیرزا قاجار، تاریخ و جغرافی دارالسلطنه تبریز، ج۱، ص۳۳۵ـ۳۳۶، چاپ غلامرضا طباطبائی مجد، تبریز ۱۳۷۳ ش.
۲۳. ↑ احمدعلی دیوان بیگی، حدیقة الشعراء، ج۱، ص۲۵۷، چاپ عبدالحسین نوائی، تهران ۱۳۶۴ـ۱۳۶۶ ش.
۲۴. ↑ احمدبن فرامرز اختر، تذکره اختر، ج۱، ص۳۳، چاپ عبدالرسول خیّامپور، تبریز ۱۳۴۳ ش.
۲۵. ↑ محمودمیرزا قاجار، سفینة المحمود، ج۲، ص۶۵۸، چاپ عبدالرسول خیّامپور، تبریز ۱۳۴۶ ش.
۲۶. ↑ عبدالرزاق نجفقلی مفتون دنبلی، تذکره نگارستان دارا، ج۱، ص۶۵، چاپ عبدالرسول خیّامپور، تبریز ۱۳۴۲ ش.
۲۷. ↑ رضاقلی بن محمد هادی هدایت، ملحقات تاریخ روضة الصفای ناصری، در میرخواند، تاریخ روضة الصفا، ج ۱۰، ص ۱۱۹، تهران ۱۳۳۹ ش.
۲۸. ↑ احمدبن فرامرز اختر، تذکره اختر، ج۱، ص۳۳، چاپ عبدالرسول خیّامپور، تبریز ۱۳۴۳ ش.
۲۹. ↑ محمودمیرزا قاجار، سفینة المحمود،ج۲، ص۶۵۸، چاپ عبدالرسول خیّامپور، تبریز ۱۳۴۶ ش.
۳۰. ↑ عبدالرزاق نجفقلی مفتون دنبلی، تذکره نگارستان دارا، ج۱، ص۶۵ـ۶۶، چاپ عبدالرسول خیّامپور، تبریز ۱۳۴۲ ش.
۳۱. ↑ علی اکبربن آقاعلی بسمل شیرازی، تذکره دلگشا، ج۱، ص۶۰۷، چاپ منصور رستگار فسائی، شیراز ۱۳۷۱ ش.
۳۲. ↑ احمدبن فرامرز اختر، تذکره اختر، ج۱، ص۳۳، چاپ عبدالرسول خیّامپور، تبریز ۱۳۴۳ ش.
۳۳. ↑ عبدالرزاق نجفقلی مفتون دنبلی، تذکره نگارستان دارا، ج۱، ص۶۴ـ۶۵، چاپ عبدالرسول خیّامپور، تبریز ۱۳۴۲ ش.
۳۴. ↑ چاپ مظاهر مصفا، تهران ۱۳۳۶ـ۱۳۴۰ ش، ج ۴، ص ۱۷۸، رضاقلی بن محمد هادی هدایت، مجمع الفصحا، چاپ مظاهر مصفا، تهران ۱۳۳۶ـ۱۳۴۰ ش.
۳۵. ↑ فرهادمیرزا قاجار، زنبیل، ج۱، ص۲۶ـ۳۶، چاپ محمد رمضانی، تهران ۱۳۶۷ ش.
۳۶. ↑ احمدبن فرامرز اختر، تذکره اختر، ج۱، ص۳۳، چاپ عبدالرسول خیّامپور، تبریز ۱۳۴۳ ش.
۳۷. ↑ عبدالرزاق نجفقلی مفتون دنبلی، تذکره نگارستان دارا، ج۱، ص۶۶، چاپ عبدالرسول خیّامپور، تبریز ۱۳۴۲ ش.
۳۸. ↑ عبدالرزاق نجفقلی مفتون دنبلی، تذکره نگارستان دارا، ج۱، ص۶۴، چاپ عبدالرسول خیّامپور، تبریز ۱۳۴۲ ش.
۳۹. ↑ رضاقلی بن محمد هادی هدایت، ملحقات تاریخ روضة الصفای ناصری، در میرخواند، تاریخ روضة الصفا، ج ۱۰، ص ۱۱۸، تهران ۱۳۳۹ ش.
۴۰. ↑ احمدبن فرامرز اختر، تذکره اختر، ج۱، ص۳۳ـ۳۷، چاپ عبدالرسول خیّامپور، تبریز ۱۳۴۳ ش.
۴۱. ↑ علی اکبربن آقاعلی بسمل شیرازی، تذکره دلگشا، ج۱، ص۶۰۷ـ ۶۰۸، چاپ منصور رستگار فسائی، شیراز ۱۳۷۱ ش.
۴۲. ↑ احمدبن فرامرز اختر، تذکره اختر، ج۱، ص۳۳، چاپ عبدالرسول خیّامپور، تبریز ۱۳۴۳ ش.
۴۳. ↑ محمودمیرزا قاجار، سفینة المحمود، ج۲، ص۶۵۸ ،چاپ عبدالرسول خیّامپور، تبریز ۱۳۴۶ ش.
۴۴. ↑ عبدالرزاق نجفقلی مفتون دنبلی، تذکره نگارستان دارا، ج۱، ص۶۴، چاپ عبدالرسول خیّامپور، تبریز ۱۳۴۲ ش.
۴۵. ↑ علی اکبربن آقاعلی بسمل شیرازی، تذکره دلگشا، ج۱، ص۶۰۶ـ۶۰۷، چاپ منصور رستگار فسائی، شیراز ۱۳۷۱ ش.
۴۶. ↑ علی اکبربن آقاعلی بسمل شیرازی، تذکره دلگشا، ج۱، ص۶۰۶، چاپ منصور رستگار فسائی، شیراز ۱۳۷۱ ش.
۴۷. ↑ علی اکبربن آقاعلی بسمل شیرازی، تذکره دلگشا، ج۱، ص۶۰۶ـ۶۰۷، چاپ منصور رستگار فسائی، شیراز ۱۳۷۱ ش.
۴۸. ↑ رضاقلی بن محمد هادی هدایت، ملحقات تاریخ روضة الصفای ناصری، در میرخواند، تاریخ روضة الصفا، ج ۱۰، ص ۱۱۸، تهران ۱۳۳۹ ش.
۴۹. ↑ علیقلی اعتضادالسلطنه، اکسیرالتواریخ، ج۱، ص۲۴۷، چاپ جمشید کیانفر، تهران ۱۳۷۰ ش.
۵۰. ↑ رضاقلی بن محمد هادی هدایت، ملحقات تاریخ روضة الصفای ناصری، در میرخواند، تاریخ روضة الصفا،ج ۱۰، ص ۱۱۸، تهران ۱۳۳۹ ش.
۵۱. ↑ احمد منزوی، فهرست نسخه‌های خطی فارسی، ج ۶، ص ۴۱۷۵ـ۴۱۷۶،تهران ۱۳۴۸ـ ۱۳۵۳ ش.
۵۲. ↑ چارلز آمبروز استوری ، ادبیات فارسی بر مبنای تألیف استوری ، ترجمه یو. ا. برگل ( به روسی ) ، مترجمان یحیی آرین پور، سیروس ایزدی ، و کریم کشاورز،ج ۲، ص ۶۶۶ـ۶۶۷، چاپ احمد منزوی ، تهران ۱۳۶۲ ش.
۵۳. ↑ دانشگاه تهران . کتابخانه مرکزی ، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران ، نگارش محمدتقی دانش پژوه ،ج ۹، ص ۱۴۵۰ـ۱۴۵۱، تهران ، ۱۳۴۰ ش ، ۱۳۵۷ ش.
۵۴. ↑ دانشگاه تهران . کتابخانه مرکزی ، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران ، نگارش محمدتقی دانش پژوه،ج ۱۶، ص ۴۱، تهران ، ۱۳۴۰ ش ، ۱۳۵۷ ش. چارلز آمبروز استوری، ادبیات فارسی بر مبنای تألیف استوری، ج۲، ص۶۶۵ـ ۶۶۶، ترجمه یو ا برگل (به روسی)، مترجمان یحیی آرین پور، سیروس ایزدی، و کریم کشاورز، چاپ احمد منزوی، تهران ۱۳۶۲ ش.
۵۵. ↑ کتابخانه ملّی ایران، فهرست نسخ خطی کتابخانه ملی ایران، ج۱، ص۶۸ـ۶۹، گردآوری عبدالله انوار، تهران ۱۳۶۵ ش.
۵۶. ↑ دانشگاه تهران . کتابخانه مرکزی ، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران ، نگارش محمدتقی دانش پژوه، ج ۱۲، ص ۲۶۱۶ـ۲۶۱۷، تهران ، ۱۳۴۰ ش ، ۱۳۵۷ ش.
۵۷. ↑ احمد منزوی، فهرست نسخه‌های خطی فارسی، ج۲، بخش ۱، ص۱۲۸۳، تهران ۱۳۴۸ـ ۱۳۵۳ ش.
۵۸. ↑ علی اکبربن آقاعلی بسمل شیرازی، تذکره دلگشا، ج۱، ص۶۰۶ـ۶۰۷، چاپ منصور رستگار فسائی، شیراز ۱۳۷۱ ش.


دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بنده تبریزی»، شماره۱۸۷۶.    


رده‌های این صفحه : تراجم | خوشنویسان | شاعران فارسی | هنرمندان
جعبه ابزار