مِشکات (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مِشكات:
(كَمِشْكَاةٍ فِيهَا مِصْبَاحٌ) مِشكات: در اصل به معنى روزنه و محل كوچكى است كه در ديوار ايجاد مى‌كردند و چراغ‌هاى معمول قديم را براى محفوظ ماندن از مزاحمت باد و طوفان در آن مى‌نهادند.
گاه از داخل اتاق طاقچه كوچكى درست مى‌كردند و طرفى را كه در بيرون اتاق و مشرف به حياط بود با شيشه‌اى مى‌پوشاندند.
به این وسیله هم داخل اتاق روشن شود و هم صحن حياط و در ضمن از باد و طوفان مصون بماند.
به محفظه‌هاى شيشه‌اى كه به صورت مكعب مستطيلى مى‌ساختند و درى داشت و در بالاى آن روزنه‌اى براى خروج هوا و چراغ را در آن مى‌نهادند،
مشکات گفته شده است.
كوتاه سخن اين كه:
«مشكاة» محفظه‌اى براى چراغ در مقابل حمله باد و طوفان بود و از آن‌جا كه غالبا در ديوار ايجاد مى‌شد نور
چراغ را متمركز مى‌ساخت و نيز منعكس مى‌كرد.
به موردی از کاربرد
مِشكات در
قرآن، اشاره می‌شود:
(اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ كَمِشْكَاةٍ فِيهَا مِصْبَاحٌ الْمِصْبَاحُ فِي زُجَاجَةٍ الزُّجَاجَةُ كَأَنَّهَا كَوْكَبٌ دُرِّيٌّ يُوقَدُ مِن شَجَرَةٍ مُّبَارَكَةٍ زَيْتُونِةٍ لَّا شَرْقِيَّةٍ وَ لَا غَرْبِيَّةٍ يَكَادُ زَيْتُهَا يُضِيءُ وَ لَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نَارٌ نُّورٌ عَلَى نُورٍ يَهْدِي اللَّهُ لِنُورِهِ مَن يَشَاءُ وَ يَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثَالَ لِلنَّاسِ وَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ) (
خداوند نور
آسمان‌ها و
زمین است؛ و مَثَل نورش همانند چراغدانى است كه در آن‌چراغى پرفروغ باشد، آن چراغ در حبابى قرار گيرد، حبابى شفاف و درخشنده همچون ستاره‌اى فروزان، چراغى كه افروخته مى‌شود از روغن
درخت پربركت زيتونى كه نه شرقى است و نه غربى؛ روغنش آنچنان صاف و خالص است كه نزديک است بدون تماس با آتش شعله‌ور شود؛ نورى است بر فراز نورى؛ و خدا هركس را بخواهد با نور خود هدايت مى‌كند و خدا براى مردم مثل‌ها مى‌زند و خداوند به هر چيزى داناست.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: آن‌چه تشبيه به مشكات شده، به مشكات و همه خصوصياتى كه در آيه براى آن آمده تشبيه شده، نه تنها به كلمه مشكات، يعنى
(فِيها مِصْباحٌ الْمِصْباحُ فِي زُجاجَةٍ ...) همه در اين تشبيه دخالت دارند، چون اگر تنها به مشكات تشبيه شده باشد معنا فاسد مى‌شود، و اين در تمثيلات
قرآن نظاير زيادى دارد.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «مِشکات»، ج۲، ص۵۲۵.
